ANTİK KAYNAKLAR IŞIĞINDA KRALLIK VE CUMHURİYET DÖNEMLERİNDE ROMA’DA YAŞANAN SALGINLAR

Salgın hastalıklar, insanoğlunun varolduğu günden itibaren başa çıkmak zorunda kaldığı en önemli ve korkutucu afetlerden olmuştur. Günümüzde sahip olduğumuz tıp alanındaki teknolojik imkanlar ve bilgi birikimine rağmen, salgınların bu korkutucu ve tehdit edici sonuçları ile mücadele etmek halen oldukça meşakkatlidir. Bu bağlamda çalışmamızda, günümüz imkanlarından hayli uzak olan Roma Krallık ve Cumhuriyet dönemlerinde özellikle Roma kentinde yaşanmış ve sivil halkı etkilemiş olan salgın hastalıkların antikkaynaklar üzerinden izini sürmek yoluyla bir envanterini çıkarmak ve genel bir değerlendirme yapmak amaçlanmıştır. Literatürde, genellikle Roma’nın İmparatorluk döneminde yaşanmış olan salgın hastalıklara yönelik bir çok çalışma mevcutken, Roma’nın bu erken dönemlerine ilişkin çalışmalar aynı yoğunlukta olmaması bu çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Zira antik kaynaklarda, sık sık yaşanan salgın hastalıkların, bu hastalıkların etimolojisi ve tedavi yöntemleri konusu her ne kadar karanlıkta olsa da, Roma’nın kuruluşundan itibaren büyük bir sorun teşkil ettiği görülmektedir. Dolayısıyla bu makalede, Roma kadar büyük ve tarihte önemli bir role sahip güçlü bir devletin imparatorluk öncesinde, savaşlar, iç karışıklıklar ve kıtlıklar yanında salgınlara ne sıklıkla maruz kaldığı bunlarla genel anlamda nasıl bir mücadele vermiş olduğu mercek altına alınmıştır.

Epidemic Diseases in Rome During the Kingdom and Republic Periods in the Light of Ancient Sources

Epidemics have been one of the most important and frightening disasters that human beings have had to deal with since the day they existed. Despite the technological possibilities and knowledge in medicine that we have today, it is still quite challenging to combat these frightening and threatening consequences of epidemics In this study, we aimed to produce an inventory and establish a general assessment by tracing the epidemic diseases that were experienced in the city of Rome and affected the civilian society during the Roman Kingdom and Republic times, which are far from today's possibilities. In the literaure, while there are many studies on epidemic diseases experienced during the Roman Empire period, the lack of the same intensity of studies on these early periods of Rome reveals its importance. However the etymology and treatment methods of these diseases are in the dark area; they have been a significant problem since Rome’s establishment. Therefore, this article examines how a powerful state as big as Rome having an essential role in history was exposed to wars, civil disturbances, famines, epidemics, and how it fought against them.

PDF

___

Akçay, T. (2017). Yunan ve Roma'da ölü kültü. Bilgin Kültür Sanat.
Aldrete, G. S. (2007). Floods of the Tiber in ancient Rome. John Hopkins University Press.
Alova, E. (2017). Latince Türkçe sözlük. Sosyal Yayınlar.
Atlan, S. (1970). Roma tarihinin anahatları. I. Kısım. Cumhuriyet Devri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınevi.
Augustinus, De civitate dei. City of God. III & IV: (P. G. Walsh, Çev.). Common Paperback. Aris & Philip Ltd. (2008).
Baker, S. (2012). Eski Roma, bir İmparatorluğun Yükselişi ve Çöküşü. Say Yayınları.
Beard, M. (2018). SPQR. Antik Roma Tarihi. ( İ. Sağlamer, Çev.). Pegasus Yayınları.
Cassius Dio, Historiarum Romanarum (1955). Ursulus Philippus Boissevain, Cassii Dionis Cocceiani I-II-III-IV.
Cicero, In L. Catilina oratio. L. Catilina söylevi, (M. Oktan, Çev.). (2016).
Civelek, A. (2007). Roma cenaze törenleri ve gömme gelenekleri. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 124, 71-81.
Coşkun Abuagla, A. (2020). “Sibylla” ve “Libri Sibyllini” üzerine tarihsel bir inceleme. Tarih Dergisi, (72), 1-20.
Coughanowr, E. N. (1985). The plague in Livy and Thucydides. L'antiquité classique, Tome 54, pp. 152-158.
Cunha, B. A. (2004). The cause of the plague of Athens: plague, typhoid, typhus, smallpox, or measles? Infectious Disease Clinics, 18(1), 29-43. https://doi.org/10.1016/s0891-5520(03)00100-4
Diamond, J. (2017). Tüfek, Mikrop ve Çelik. (Ü. İnce, Çev.). Pegasus.
Dionysios, Romaike Archaeologia. The Roman antiquities of Dionysius of Halicarnassus (E. Cary, Ed.). I-VII. Loeb. (1937-1950). https://dx.doi.org/ 10.4159/dlcl.dionysius_halicarnassus-roman_ antiquities.
Dürüşken, Ç. (2000). Antik Çağda Yaşamın ve Ölümün Bilinmezliğine Yolculuk; Roma'nın Gizem Dinleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Erdlzarnp, P. (2006). Army and Society. A Companion to the Roman Republic. (N. Rosenstein & R. Morstein-Marx, Ed.). s.278-297.
Eutropius (2007). Breviarum, Historiae Romanae. Roma tarihinin özeti. (Ç. Menzilcioğlu, Çev.). Kabalcı.
Faulkner, N. (2015). Roma: Kartalların İmparatorluğu. (Ç. Sümer, Çev.). Yordam Kitap. https://dx.doi.org/10.20480/lbr.2016033.
Gardner, J. F. (2012). Roma Mitleri (S. Korkmaz, Çev.). Phoenix Yayınları.
Gargola, D. J. (2006). Mediterranean empire (264—134). A Companion to the Roman Republic. (N. Rosenstein & R. Morstein-Marx, Ed.). s.147-167.
Gülbay, O. (2003). Eskiçağ’da Tuvalet Kültürü. Ege Yayınları.
Hays, J. N. (2005). Epidemics and Pandemics: Their Impacts on Human History. Santa Barbara. Abc-Clio.
Hippokrates. (2018). Corpus Hippoctaraticum. Hippokrates külliyatı. (N. Nirven, Çev.). Pinhan.
Hopkins, J. N. N. (2007). The cloaca maxima and the monumental manipulation of water in archaic Rome. The waters of Rome, 4, 1-15.
Horan, J. L. (1997). Tuvaletin Sosyal Tarihi. Milliyet Yayınları.
Howatson, M.C. (2013). Oxford Antikçağ Sözlüğü. (F. Ersöz, Çev.). Kitap Yayınevi.
Kyle, D. (1998). Spectacles of Death in Ancient Rome. Routledge.
Lambeck, K., Anzidei, M., Antonioli, F., Benini, A., &Esposito, A. (2004). Sea level in Roman time in the Central Mediterranean and implications for recent change. Earth and Planetary Science Letters, 224, 563-575.
Littman, R. J., & Littman, M. L. (1969). The Athenian plague: Smallpox. Transactions and Proceedings of the American Philological Association. Johns Hopkins University Press. American Philological Association. c. 100. 261-275. https://doi.org/10.2307/2935915.
Littman, R. J. (2009). The plague of Athens: Epidemiology and paleopathology.
Mount Sinai Journal of Medicine: A Journal of Translational and Personalized Medicine,76(5),456-467. https://doi.org/10.1002/msj.20137
Livius (2020). Ab Urbe Condita. Roma tarihi. (A. Ceylan, Çev.).
Livius(1999). Ab Urbe Condita. Roma tarihi. Şehrin kuruluşundan itibaren. VIIIIX_X. (S. Şenbark, Çev.). I-II.
Livius (2018). Ab Urbe Condita. History of Rome. (J. C. Yardley, Çev.). Harvard Uni. Press. Loeb.
Lucretius (1992). De Rerum Natura. On the nature of things. Loeb Classical Library. (W. H. Rouse, Çev.). Revised by Martin Ferguson Smith. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 0674992008.
Martin, T.R. (2012). Eski Yunan. (Ü. H. Yolsal, Çev.). Say Yay.
Matyszak, P. (2020). Antik Roma’da 24 Saat. (N. Alptekin, Çev.). Kanes.
Mitchell, P.D. (2017). Human parasites in the Roman world: Health consequences of conquering an empire. Parasitology, 144(1), 48-58.
Morley, N. (2006). Social structure and demography. A companion to the Roman Republic. (Nathan Rosenstein&Robert Morstein-Marx, Ed.). s.299-324.
Mylonopoulos, I. (2010). Divine Images and Human Imaginations in Ancient Greece and Rome, Religions in the Graeco-Roman World. Brill.
Nikiforuk, A. (2018). Mahşerin Dördüncü Atlısı. İletişim.
North, John A. (2006). The constitution of the roman republic. A Companion to the Roman Republic. (N. Rosenstein & R. Morstein-Marx, Ed.). 256- 278.
Nutton, V. (2004). Ancient Medicine. Routledge.
Obsequentis, Iulius. Ab Anno Urbis Conditae DV Prodigiorum Liber. http://www.thelatinlibrary.com/obsequens.html, Erişim tarih:10.01.2021.
Orosius, P. (1964). Historiae Adverssum Paganos. The seven books of history against the pagans. (R. J. Deferrari, Çev.). Catholic University Press.
Ovidius. (1994). Metamorphoses. (İ. Z. Eyuboğlu, Çev.). Payel Yay.
Patterson, J. R. (2006). The city of Rome. A Companion to the Roman Republic. (N. Rosenstein & R. Morstein-Marx, Ed.). 345- 365.
Plutarkhos (2011a). Bioi Paralelloi. Lykurgos-Numa. Yaşamlar 1. (M. Mete, Çev.). İdea.
Plutarkhos (2011b). Bioi Paralelloi. Themistokles-Camillus. (M. Mete, Çev.). İdea.
Rawson, B. (2006). Finding Roman women. A Companion to the Roman Republic. (N. Rosenstein & R. Morstein-Marx, Ed.). 324- 343.
Remolà, J. A., & Dupré Raventós, X. (2000). Sordes urbis: La eliminación de residuos en la ciudad romana: Actas de la reunión de Roma, 15-16 de noviembre de 1996. Sordes Urbis.
Rüpke, J. (2006). Communicating with the gods. A companion to the Roman republic. (N. Rosenstein & R. Morstein-Marx, Ed.). 215-236.
Sallares, R. (1991). The Ecology of the Ancient Greek World. Cornell University Press. https://doi.org/10.2307/4351214
Scheidel, W. (2009). Disease and death in the ancient city of Rome. Princeton/ Stanford Working Papers in Classics. https://papers.ssrn.com/sol3/papers. cfm?abstract_id=1347510, Erişim tarihi: **.**.****.
Scobie, A. (1986). Slums, sanitation and mortality in the Roman world. Klio, 68(2), 399.
Seneca. (Tarihsiz). Epistualae Morales. Ahlaki mektuplar. (Kitap I-XX). (T. Uzel, Çev.). TTK.
Seneca, Naturales Quastiones. Seneca's naturales quaestiones: The text emended and explained (Vol. 13). (Alexander, W. H. Çev.). University of California Press. (1948)
Sherman, I. W. (2020). Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık. İş Bankası Kültür Yay.
Suetonius Gaius Tranquillus (1995). De Grammaticis et Rhetoribus. Clarendon Press.
Thukydides (2019). Historiai. Peloponnesos savaşları. (F. Akderin, Çev.). Belge Yayınları.
Varro. (2010). De Re Rustica. Varro on Farming. (L. Storr-Best , Çev.). Nabu press.
Wazer, C. (2016). Between public health and popular medicine: Senatorial and popular responses to epidemic disease in the Roman republic. Popular Medicine in Graeco-Roman antiquity: Explorations, 126-146. Brill.
Yegül, F. (2006). Antik Çağ’da Hamamlar ve Yıkanma. Homer.
Zonaras. (2009). Epitome Historiarum. The History of Zonaras: From Alexander Severus to the Death of Theodosius the Great. (T. Banchich, T. & E. Lane). Routledge.