ANTALYA KAŞ AĞZINDAN “DERLEME SÖZLÜĞÜ”NE KATKILAR

Günümüz Türkiye Türkçesi ağızları gerek teknolojik gelişmeler gerekse köyden kentegöçün çoğalması ve okuma-yazma oranının yükselmesi gibi nedenlerle günden günekaybolmaya yüz tutmaktadır. Bu kaybolmaların önüne geçebilmek için ağızlarda yaşayandil malzemelerinin derlenmesi ve arşivlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla Türk DiliTetkik Cemiyeti tarafından yapılan derleme faaliyetleri ile “Türkiye’de Halk AğzındanSöz Derleme Dergisi” çıkarılmıştır. Bu dergiden sonra çalışmalar genişletilmiş ve bütünmalzemeler bir araya getirilerek 1963-1979 yılları arasında “Derleme Sözlüğü” ortayakonmuştur. Ağızlarda yüzyıllardır yazı diliyle birlikte varlığını devam ettiren ancakhenüz derlenmeyen ve bu sözlüğe kaydedilmeyen birçok kelime ve söz varlığıbulunmaktadır. Araştırmacılar tarafından Derleme Sözlüğüne Katkılar başlığı altındaTürkiye’nin birçok bölgesinden çalışmalar yapılmaktadır. Bu bakımdan çalışmayapılmayan yerlerden biri de Antalya’nın Kaş ilçesidir. Çalışmada Antalya ili Kaşilçesinden 2008-2010 yılları arasında Bölük ve Erdem tarafından derlenen metinlerdenve Bölük’ün kendi notlarından istifade edilerek derlenen kelime ve söz varlıkları yeralmaktadır. Çalışma kapsamında Derleme Sözlüğünde hiç yer almayan veya sözlükte yeralıp da aynı anlamda verilmeyen 160’tan fazla kelime ve söz varlığı verilmiştir.Çalışmanın amacı Derleme Sözlüğü’ne katkı sunmak ve Türk Dilinin zenginliğini ortayakoymak, etimoloji, etnoloji, folklor, sosyoloji, tarih gibi birçok bilime de dolaylı yöndenbir nebze de olsa katkı sunabilmektir.

Contributions to the "Compilation Dictionary" from Antalya Kaş

Today’s Turkey Turkish dialects tend to disappear day by day due to a variety of reasons such as technological advancements, increasing rural-urban migration and literacy rate. In order to prevent these losses, the language materials living in the dialects must be compiled and archived. To this end, “The Journal of Dialect Compilation in Turkey” was issued with the compilation practices of the Turkish Language Research Society. Following the publication of this journal, studies expanded and the “Compilation Dictionary” was created by bringing all the materials together between 1963-1979. There are many words and vocabulary in dialects that have survived for centuries with the written language but have not yet been compiled and recorded in this dictionary. In many parts of Turkey, certain studies are conducted under the name of Contributions to Compilation Dictionary by researchers. One district that has not been studied in this respect is Kaş district of Antalya. In the current study, there are words and vocabulary that were compiled by making use of the texts compiled by Bölük and Erdem between 2008-2010 and Bölük’s own notes. Within the scope of the study, more than 160 words and vocabulary that are not included in the Compilation Dictionary or are included in the dictionary but are not given with the same meaning were given. The aim of the study is to contribute to the Compilation Dictionary and reveal the richness of Turkish Language as well as relatively contributing indirectly to a variety of fields such as etymology, ethnology, folklore, sociology and history.

___

  • Akar, A. (2006). Ağız araştırmalarında yöntem sorunları. Turkish Studies, 1(2), 37-53. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.15
  • Biray, N. (2009). Denizli ağzından derleme sözlüğü’ne katkılar. Turkish Studies 4(8), 747-776. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.976
  • Bulut, S. (2017). Türkiye Türkçesi ağızları üzerine çalışma yapılmayan il ve ilçeler. Turkish Studies, 8(1), 1129-1149. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.4358
  • Bulut, S. (2020) Alanya (Antalya) ağzından “Derleme Sözlüğü”ne katkılar. The Journal of Academic Social Science 8(111), 117-144. http://dx.doi.org/ 10.29228/ASOS.48300
  • Cankaya, M. (2013). Erzincan ağzından derleme sözlüğü’ne katkılar. Turkish Studies, 8(9), 899-910. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5062
  • Demir, N. (2002). Ağız terimi üzerine. Türkbilig, 4, 105-116.
  • Demirci, M. (2017). Derleme sözlüğü’ne Osmaniye, Düziçi ağzından katkılar - I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 6(3), 1360-1383. http://dx.doi.org/10.7884/teke.3955
  • Erdem, M.D. & Bölük, R. (2011a). Kaş (Antalya) ağzı ses özellikleri üzerine. Turkish Studies, 6(1), (Prof. Dr. Gürer Gülsevin Armağanı), 411-452, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2171
  • Erdem, M.D. & Bölük, R. (2011b). Kaş (Antalya) ağzı şekil özellikleri üzerine. Diyalektolog, Yaz, 2, 29-40.
  • Erdem, M.D. & Bölük, R. (2012). Antalya ve Yöresi Ağızları. Gazi Kitabevi.
  • Eren, A. & Öztürk, A (2017). Yukarıkızılen köyü ağzından derleme sözlüğü’ne katkılar. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(3), 413-421. https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/32288/356443
  • Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayın Tanıtım.
  • Gülensoy, T. & Alkaya, E. (2011). Türkiye Türkçesi ağızları bibliyografyası. Akçağ Yayınları.
  • Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. TDK Yayınları.
  • Korkmaz, Z. (1976). Anadolu ağızları üzerindeki araştırmaların bugünkü durumu ve karşılaştığı sorunlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 23- 24(1975-1976), 143-172.
  • Küçükballı, F. N. (2016). Bozkır (Konya) ağzından “Derleme Sözlüğü”ne katkılar. Geçmişten Günümüze Uluslararası Bozkır Sempozyumu (6-8 Mayıs 2016), Bildiri Kitabı, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Yayın No:9, 643-658.
  • Yavuz, S. & Telli, B. (2013). İç anadolu bölgesi ağızlarında geçen ikilemeler üzerine bir değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 376-402. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21641/232626
  • http://www.kas.gov.tr/mahalli-idareler, Erişim Tarihi: 05.02.2021
  • https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 05.02.2021
  • https://cip.tuik.gov.tr/#, Erişim Tarihi: 05.02.2021
  • Kaş Kaymakamlığı 2009 ilçe brifingi, Erişim Tarihi: 05.02.2021