AİLEDE HUKUKUN GÖZETİLMESİNİ MÜCBİR BİR ETKEN OLARAK “HUDUDULLAH” KAVRAMI

Toplumun temel taşı ailedir. Güçlü bir toplum aile kurumunun sağlam temeller üzerine kurulması ve sağlıklı işlemesine bağlıdır. Kur'an'da aile kurumunun işleyişini düzenleyen hükümler yer almaktadır. Aile kurumu ile ilintili olan bazı ayetlerde hududullah ifadesi kullanılarak Allah'ın sınırlarına dikkat çekilir. Bu makalede hududullah kavramının anlam aralığı ve hangi konular için kullanıldığı ele alınmıştır. "Bunlar Allah'ın sınırlarıdır" özel nitelemesinin yapıldığı konuların tamamı aile hukuku kapsamındadır. Bu özel nitelemenin yapıldığı ayetlerle birlikte, ramazan gecelerinde yeme içme ve eşler arası münasebetin sınırları belirlenmiştir. Eşlerin boşanması durumunda takip edilmesi gereken prosedür beyan edilmiştir. Cahiliye uygulaması olan ve boşamanın en ağır şekli olarak tanımlanan zıhâr yasaklanmıştır. Miras taksiminin hangi ölçülere göre kimler arasında yapılacağı hükme bağlanmıştır

Concept as a Forcing Factor in Observing Islamic Law in the Family Life: "Hududullah"

The family is the cornerstone of society. A strong community depends on building the robust foundation of the family institution and its healthy functioning. The provisions that govern the functioning of family institution are set in the Quran. In some verses concerned with the family institition emphasize the bound of God by use of “hududullah”. This article discusses the hududullah concept from the points of range of its use and the variety of its meanings. Wherever a special mention of "These are God's limits" made in the Quran they are all covered in the family law. Beside these special references, it [hududullah] also refers to eating - drinking and partner relationships on Ramadhan nights. In case of divorce, the procedures need to be followed are determined as well. “Zihar” which was one the customs of the Jahiliyye (ignorant) era and a kind of the most severe divorce method is strictly prohibited. The ratios of the inheritance sharing are also determined

___

  • Abülhamid, Muhammed Muhiddin, Ahkâmu’l-Mevârîs fi’ş-Şerîati’l- İslâmiyyeti alâ Mezâhibi’l-Eimmeti’l-Erbeati, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1991.
  • Acar, H. İbrahim, “Talak”, DİA, İstanbul, 39 (2010) 496-500.
  • Arık, M. Selim, “Boşanma (Talak) Konusunda Bazı Yanlış Algılamalar”, Diyanet İlmi Dergi, 40/1 (2004) 101-112.
  • el-Askalânî, Ahmed b. Ali İbn Hacer, Fethu’l-Bâri bi Şerhi Sahîhi’lBuhârî, Dâru’l-Marife, Beyrut 1379.
  • el-Aynî, Mahmud b. Ahmed Bedruddîn, Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’lBuhârî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, ty.
  • Bardakoğlu, Ali, “Had”, DİA, İstanbul, 14 (1996) 547-551.
  • el-Beğavî, Hüseyin b. Mesud, Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kur’ân, thk. Abdurrezzak el-Mehdî, Dâru İhyâi’t-Tutâsi’l-Arabî, Beyrut 1420.
  • el-Behiy, Muhammed, Kur’an ve Toplum, çev. M. Bekir Eryarsoy, Bir Yayıncılık, İstanbul 1986.
  • Berki, Şakir, “İslam Hukuku Miras Sistemi ile Medeni Kanunun Miras Sistemi Arasındaki Farklar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (1978) 1-16.
  • el-Beydâvî, Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Tevîl, tahk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1418.
  • el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin, es-Sünenü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1985.
  • el-Buhârî, İsmail b. İbrahim, Sahîhu’l-Buhârî, thk. Muhammed Züheyr ibn Nasır, by., Dâru Turuku’n-Necat, 1422.
  • el-Cessâs, Ahmed b. Ali, Ahkâmu’l-Kurân, tahk. Muhammed Sadık elKamhâvî, Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, Beyrut 1405.
  • el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad, es-Sıhâhu Tâcü’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, tahk. Ahmed Abdulğafur Attar, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1987.
  • el-Cüveynî, Abdulmelik b. Abdillah, Nihâyetü’l-Matlab fî Dirâyeti’lMezheb, tahk. Abdülazim Mahmud ed-Dîb, Dâru’l-Minnhâc, by., 2007.
  • Çalışkan, İbrahim, “İslam Hukukunda Ceza Kavramı ve Hadd Cezaları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31 (1990) 368-397.
  • Çeker, Orhan, İslam Hukukunda Akidler, Tekin Kitabevi, Konya 2014.
  • Çetintaş, Recep, “İslam Hukukunda Evlenmeden Doğan Haklar Bağlamında Nafaka”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 24 (2014) 185-203.
  • ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, Sünenü’dDârimî, thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî, Dâru’l-Muğnî, Memleketü’lArabiyyetü’s-Suûdiyye 2000.
  • Ebû Davud, Süleyman b. Eşas, Sünen, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, ty.
  • Ebu’l-Ferec, Cemaluddin Abdurrahman b. Ali el-Cevzî, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, tahk. Abdurrazzak el-Mehdî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1422.
  • Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed, İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, by., ty.
  • Ebû Zehre, Muhammed, Bir İ’caz Delili Olarak Kur’an Hukuku, çev. Muhammet Yılmaz, STS Yayınları, Rize 2015.
  • Efe, Ahmet, “İslam Miras Hukukunda Kadın-Erkek Hisselerinin Farklı Oluşu Üzerine Bir Değerlendirme”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 18 (2011) 157- 68.
  • Eroğlu, Selahattin, “Talak Hakkında Kur’an-ı Kerim’in Genel Tutumu”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (1986) 159-165.
  • el-Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen, Cemheretü’l-Luğa, tahk. Remzi Münir Balebekî, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrut 1987.
  • el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luğa, thk. Muhammed Avz Murib, Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2001.
  • Feyizli, Hasan Tahsin, “Kur’an’da Aile Hukuku”, Islamic University Europe Journal of Islamic Research, 3 (2010) 41-59.
  • Görgülü, Hasan Ali, “Cahiliye Devrinde Boşanma Çeşitleri ve İslam'ın Boşanmada Örfe İtibar Etmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (1999) 111-126.
  • Gürkan, Menderes, “İslam Aile Hukukunda Karıya Tanınan Boşama Yetkisi: Tefvîzü’t-Talâk”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 18 (2011) 275- 310.
  • el-Hatîb, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, es-Sirâcü’l-Münîr fi’l-İâneti alâ Marifeti Ba’di Meâni Kelâmi Rabbina’l-Hakîmi’l-Habîr, Matbaatü Bûlâk, Kahire 1285.
  • el-Hâzin, Alaaddin Ali b. Muhammed, Lübâbü’t-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl, thk. Muhammed Ali Şahin, Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, Beyrut 1415.
  • Işık, Şemsettin, Kur’an-ı Kerim’e Göre Evlenme ve Boşanma, Ahsen Matbaa, Ankara 2004.
  • İbn Ahmed, Ebû Abdurrahman Halil, Kitâbu’l-Ayn, tahk. Mehdi Mahzumî, Dâru Mektebeti’l-Hilâl, by., ty.
  • İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed, Tefsîru’lKur’âni’l-Azîm, thk. Esad Muhammed Tîb, Mektebetu Nezzar Mustafa el-Baz, Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye 1419.
  • İbn Faris, Ahmed el-Kazvînî, Mücmelü’l-Luğa, tahk. Züheyr Abdülmuhsin Sultan, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1986.
  • İbn Hanbel, Ahmed eş-Şeybanî, Müsnedu el-İmâm Ahmed ibn Hanbel, thk. Şuayb Arnaût, Müessesetü’r-Risâle, by., 2001.
  • İbn Kesîr, İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihaye, thk. Ali Şiri, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1988.
  • ………, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Sami ibn Muhammed Selâme, Dâru Tîbe, by., 1999.
  • İbn Kudâme, Muvaffakuddîn el-Makdisî, el-Kâfî fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, by., 1994.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Ğarîbu’l-Hadîs, tahk. Abdullah Cebûrî, Matbaatu’l-Ânî, Bağdad 1397.
  • İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid, Sünenü İbn Mâce, tahk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, by., ty.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut 1414.
  • Kabakçılı, Osman, İslam Hukukuna Göre Evlilikte Kadının Hakları ve Görevleri, basılmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1993.
  • Karaman, Hayrettin, Anahatlarıyla İslâm Hukuku 2, Ensar Neşriyat, İstanbul 1990.
  • el-Kâsânî, Alauddin Ebû Bekr b. Mesud, Bedâiu’s-Sanâî fî Tertîbi’ş- Şerâî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, by., 1986.
  • Köse, Saffet, Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu, Mehir Vakfı, Konya 2015.
  • el-Kummî, Nizamuddin Hasan b. Muhammed, Ğarâibu’l-Kur’ân ve Rağâibu’l-Furkân, tahk. Zekeriyya Amirat, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1416.
  • el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiu li Ahkâmi’lKur’ân, thk. Ahmed el-Berdûnî, Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Kahire 1964.
  • el-Makdîsî, Muhammed b. Abdulvahid, el-Ehâdîsü’l-Muhtâratu ev elMüstehrecu mine’l-Ehâdîsi’l-Müstârati Mimma Lem Yehrichu’l-Buhâriyyu ve Müslimu fi Sahîhîhima, thk. Abdülmelik b. Abdillah, Dârû’l-Hadr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî, Beyrut 2000.
  • el-Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed Ebû Mansûr, Tevîlâtu Ehli’sSünne, tahk. Mecdî Bâslûm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
  • el-Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, en-Nüketu ve’l-Uyûn, tahk. Es-Seyyid b. Abdulmaksud b. Abdurrahman, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, ty.
  • el-Mevsılî, Abdullah b. Mahmud, el-İhtiyâr li Talîli’l-Muhtâr, Pamuk Yayınları, İstanbul, ty.
  • Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasen, Tefsîru Mukâtil b. Süleyman, tahk. Abdullah Mahmud Şahata, Dâru İhyâi’t-Turâs, Beyrut 1423.
  • Namlı, Tuncer, “Kur’an Hükümlerinin Hukuk Sosyolojisi Açısından Değerlendirilmesi-Boşanma Örneği”, Eskiyeni/Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, 26 (2013) 121-150.
  • en-Nefrâvî, Ahmed b. Ğânim Şihabuddin, el-Fevâkihu’d-Devânî alâ Risâleri İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî, Dâru’l-Fikr, by., 1995.
  • en-Nemerî, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah, el-Kâfî fî Fıkhi Ehli’l-Medîne, tahk. Mumammed Muhammed Uhayd, Mektebetü’r-Riyâd el-Hadîse, Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye 1980.
  • en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünen, tahk. Abdulfettah Ebû Ğudde, Mektebetü’l-Metbûâtü’l-İslamiyye, Haleb, 1986.
  • en-Nesefî, Ömer b. Muhammed, Tılbetü’t-Talebe, Matbaatu’l-Âmire, Bağdat 1311.
  • Okur, Kaşif Hamdi, “İslam Hukuku’nda Boşama Yemini (Talâka Yemin) Meselesi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/15, (2009) 5-30.
  • er-Râzî, Fahruddîn, Mefâtihu’l-Ğayb, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1420.
  • Savut, Harun, “Hikmet ve Fıtrat Ekseninde Adaletin Temelleri” Turkish Studies, 9/11 (2014) 455-478.
  • es-Sealebî, Ahmed b. Muhammed, el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’lKur’ân, thk. Ebû Muhammed b. Âşûr, Dâru İhyâi’t-Tutâsi’l-Arabî, Beyrut 2002.
  • es-Sekafî, Ebû Cafer Ahmed b. İbrahim, Milâku’t-Tevîli’l-Kâtı bi Zevi’l- İlhâd ve’t-Tatîl fî Tevcîhi’l-Müşâbeş’l-Lafz min Âyi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, ty.
  • es-Semerkandî, Ebu’l-Leys, Bahru’l-Ulûm, by., ty.
  • es-Serahsî, Muhammed ibn Ahmed, el-Mebsût, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1993.
  • es-Suyûtî, Celaluddin, ed-Durru’l-Mensûr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, ty.
  • eş-Şafiî, Muhammed b. İdris, el-Ümm, Dâru’l-Marife, Beyrut 1990.
  • ………, Tefsîru İmam eş-Şafiî, tahk. Ahmed b. Mustafa el-Ferran, Daru’t-Tedmiriyye, Memleketü’l-Arabiyyetu’s-Suudiyye 2006.
  • et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’lKur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetü’r-Risâle, by., 2000.
  • et-Tirmîzî, Muhammed b. İsa, Sünenü’t-Tirmîzî, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Şeriketü Mektebetü ve Matbaatü Mustafa, Mısır 1975.
  • Ünal, İsmail Hakkı, “Kur’an’da Aile Kurumu”, Diyanet İlmî Dergi, 40/2 (2004) 7-20.
  • Vehbi, Mehmet, Hulâsat’ül Beyân fî Tefsîr’il Kur’an, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1968.
  • Yaman, Ahmet, İslam Aile Hukuku, İfav, İstanbul 2015.
  • ………, “Zıhâr”, DİA, İstanbul, 44 (2013) 387-390.
  • Yazır, M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1979.
  • ez-Zemahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, Beyrut 1407.
  • Zuhaylî, Vehbe, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, çev. Heyet, Risale, İstanbul 1992.