ABDÜLMECİD EFENDİ’NİN HALİFE SEÇİLMESİ VE BİAT MESELESİ

Milli Mücadelenin kazanılması neticesinde TBMM Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Lozan Barış Konferansı’nın toplanması kararlaştırıldı. Lozan Barış Konferansı’na İtilaf Devletleri hem TBMM Hükümetini hem de İstanbul Hükümeti’ni davet ettiler. İstanbul Hükümeti de konferansa katılmak isteyince TBMM Hükümeti bunu kabul etmedi ve 1 Kasım 1922’de aldığı kararla saltanat makamını hilafet makamından ayırarak kaldırdı. TBMM’nin saltanat makamını kaldırmasından sonra Sultan Mehmed Vahideddin, saltanatsız bir hilafet makamını kabul etmeyeceğini söyledi. Bu dönemde gelişen birtakım olaylarla birlikte hürriyet ve hayatının tehlikede olduğunu düşünerek 17 Kasım 1922’de İngiliz Malaya Zırhlısı ile İstanbul’dan ayrıldı. Böylece hilafet makamı boşaldı. Hilafet makamının boşalması üzerine TBMM Hükümeti Abdülmecid Efendi’den bazı konularda teminat alarak 18 Kasım 1922’de onu halife seçti. Halife seçimi konusunda TBMM’de bazı tartışmalar oldu ise de bunlar üzerinde görüşmeler yapılıp mesele bir karara bağlandı. Halife seçildiği Abdülmecid Efendi’ye İstanbul’da TBMM Hükümeti temsilcisi Refet Paşa tarafından bildirildi. Abdülmecid Efendi, halife seçildikten sonra 24 Kasım 1922 Cuma günü İstanbul’da bir biat merasimi yapıldı, hilafet alayı düzenlendi. Biat merasimine TBMM tarafından Meclis’ten seçilmiş on dokuz kişilik bir heyet de katıldı. Tören sırasında TBMM’nin intihab mazbatası Abdülmecid Efendi’ye teslim edildi.

Assignment Of Abdulmecid Efendi As The Caliph And The Matter Of Allegiance

It was decided to convene the Lausanne Peace Conference between the Government of Turkish Grand National Assembly and the Entente States in the wake of the acquisition of the National Struggle. The Entente States invited both the Government of Turkish Grand National Assembly and the Istanbul Government to the Lausanne Peace Conference. When the Istanbul Government wanted to attend the conference, the Government of Turkish Grand National Assembly did not accept it and on November 1, 1922, it decided to remove the sultanate from the caliphate. After the removal of the sultanate by the Turkish Grand National Assembly, Sultan Mehmed Vahideddin said he would not accept the caliphate without sultanate. On November 17, 1922, he left Istanbul with the British Malaya Armor, thinking that his freedom and life were at stake along with some events that developed during that period. So the caliphate was empty. Upon the emancipation of the caliphate, the Government of the Turkish Grand National Assembly took a guarantee from Abdülmecid Efendi on some issues and assigned him as the caliph on November 18, 1922. Although there were some debates on the assignment of the caliph in the Turkish Grand National Assembly, negotiations were held on this issue and reconciliation was provided. Abdülmecid Efendi’s assignment as the caliph was notified to him by Refet Pasha, a representative of the Turkish Grand National Assembly in Istanbul. After Abdülmecid Efendi was assigned as the caliph, an allegiance ceremony was held in Istanbul on Friday, November 24, 1922 and the caliphate regiment was organized. A delegation of nineteen people was elected to attend to the allegiance ceremony by the Turkish Grand National Assembly. During the ceremony, Abdulmecid Efendi was delivered the certificate of assignment by the Turkish Grand National Assembly.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
Cumhurbaşkanlığı Arşivi
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları, Devre: I, Cilt: 3, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1985.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 24, TBMM Matbaası, Ankara, 1960.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 25, TBMM Matbaası, Ankara, 1960.
Akşam
Hâkimiyet-i Milliye
İkdam
Renin - Tanin
Sabah
Vakit
ASLAN, Betül, Refet Paşa ve İşgalden Kurtulacak İstanbul’un İdaresi Meselesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 1991.
AYTEPE, Oğuz, “Yeni Belgelerin Işığında Halifeliğin Kaldırılması ve Hanedan Üyelerinin Yurtdışına Çıkarılmaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 29-30, Mayıs-Kasım 2002, SS. 15-29.
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, (Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2004.
Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, (Yayına Hazırlayan: Ali Sevim, İzzet Öztoprak, Mehmet Akif Tural), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
BARDAKÇI, Murat, Şahbaba, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 2006.
CEBESOY, Ali Fuat, Siyasi Hatıralar Büyük Zaferden Lozan’a Lozan’dan Cumhuriyete, I-II, (Yayına Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu), Temel Yayınları, İstanbul, 2007.
ÇELİK, Recep, “Son Halife Abdülmecid Efendi’nin Sürgün Yıllarındaki Siyasi Faaliyetleri”, Mavi Atlas, 5(2)/2017, SS. 402-423.
EKEN, Halit, Abdülmecid Efendi’nin Halifeliğe Seçilmesi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1990.
ERDEM, Ufuk, “İngiliz Arşiv Belgelerinde ‘Halife/lik’ Kelimesi Kullanımı ve Halifeliğin Kaldırılmasından Sonra Abdülmecid Efendi, Atatürk Dergisi, C.5, S.1, (2016), SS. 65-77.
EYYUPOĞLU, İsmail, Mudanya Mütarekesi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002.
GÖZTEPE, Tarık Mümtaz, Osmanoğullarının Son Padişahı Vahideddin Gurbet Cehenneminde, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1991.
JAESCHKE, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
KILIÇ, Selami, II. Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
KÜÇÜK, Cevdet, “Abdülmecid Efendi (1868-1944)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 1. İstanbul, 1998, SS. 263-264.
Rauf Orbay’ın Hatıraları 1914-1945, (Yayına Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu), Temel Yayınları, İstanbul, 2005.
SARIHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, IV, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.
SATAN, Ali, Türk ve İngiliz Belgelerinde Halifeliğin Kaldırılması, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2013.