1950 YILI SONRASI İSTANBUL'DA KONUT ALANLARININ OLUŞUMU VE SORUNLARI

Dünyada ve Türkiye'de konut yapımı her dönem önem arz eden mîmâri eylemlerden biri olmuştur. Türkiye genelinde yaşanan toplumsal, siyasal ve ekonomik olaylar, modernleşme serüveninin önemli basamaklarından olan 1950 yılı sonrasında İstanbul'da inşâ edilen konutların oluşumunda belirleyici rol oynamıştır. Bu çalışmada İstanbul'da sözü edilen yıl sonrasında konut alanlarının oluşumunu etkileyen faktörlerin belirlenip bir değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır. Göç olgusu, hızlı nüfus artışı, gecekondulaşma, yap-sat sistemi, müteahhitlerin etkinliği ve varsıllaşma gibi faktörlerin şekillendirdiği sektör için devletin uygulamaya koyduğu yasal düzenlemelerin de açıklanması sonrasında konut mîmârisinin gelişim süreci alışılagelmiş apartmanlardan, müstakil konutlara, toplu konut uygulamalarından korunaklı yaşam alanlarına, konsept projelerden rezidanslara uzanan yelpaze içinde aktarılmaya çalışılacaktır. İstanbul ilinde 1950 yılı ve sonrasına tarihlenen konutların aynı zamanda sayısal veriler üzerinden analiz edileceği bu çalışmada, farklı kaynaklardan elde edilen verilerin oluşturduğu tablo ve grafikler yanında haritalara da yer verilerek dönemsel bir değerlendirme yapılacaktır.

FORMATION OF RESIDENCE ZONES IN ISTANBUL AFTER 1950 AND PROBLEMS

Residence architecture in Turkey became one of the architectural typologies having importance each period. Social, political and economic events throughout the country played determinant role in formation of residences built in Istanbul after 1950 that is one of the important stages of modernization episode. In this study, it is aimed at making an evaluation by determining factors affecting formation of the residence areas after the said year in Istanbul. Development process of the residence architecture after explaining legal regulations applied by the state for sector in which factors such as migration event, fast population increase, squatting, build-and-sell system, efficiency and becoming wealthy of constructors will be tried to be transferred within the range from customary buildings to separate houses and collective housing applications, protective living areas and from concept project to residences. In this study in which residences dated 1950 and after this year in Istanbul over numeric data, a periodical evaluation will be made by including maps in addition to table and graphics formed by the data obtained from different sources.

PDF

___

ALKAN, Ahmet, "Apartman ve Aile ", Türk Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Genel Yayın No:72, Bilim Serisi:11, Ankara 1991, s. 126-130.
ANONİM, "Haberler", Arkitekt Dergisi, S. 338, Nokta Basım, İstanbul 1970, s. 100.
ANONİM, "XX. Yüzyılda Mimarlık", Yurt Ansiklopedisi, Türkiye Genel: Doğal Yapı, Yönetsel Yapı, Tarih, Sosyo Ekonomik Yapı, Kültür, C.11, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1982, s. 8875-8886.
BALAMİR, Aydan, "Mimarlık ve Kimlik Temrinleri- I: Türkiye'de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili", Mimarlık Dergisi, S.313, TMMOB Mimarlar Odası, Ankara 2003, s. 24-29.
_______________, "Mimari Kimlik Temrinleri II: Türkiye'de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili", Mimarlık Dergisi, S.314, TMMOB Mimarlar Odası, Ankara, 2004, s. 18-23.
BALAMİR, Murat, "Türkiye'de 'Apartkent'lerin Oluşumu-Mülkiyet İlişkilerinin Dönüşümüne Dayalı Kentleşme", Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 2011, s. 335-344.
Bina Sayımı (Building Census) 2000, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Yayın No: 2471, Ankara 2001.
BOZDOĞAN, Sibel, "Türk Mimari Kültüründe Modernizm: Genel Bir Bakış", Türkiye'de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s. 126-135.
CANSEVER, Turgut, "Cumhuriyet'in 75. Yılında Mimarimizin ve Şehirlerimizin Geleceği", Cumhuriyet 1923-1998 Dönemi Değerlendirmesi, C.4: Kültürel Değerlendirme, Yeni Türkiye, Ankara 1998, s. 3075-3089.
ÇALIŞKAN, Çare Olgun - ÇILGIN, Kumru - DÜNDAR, Uğur - YALÇINTAN, Murat Cemal, "İstanbul Dönüşüm Coğrafyası", 3. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu (6-7 Aralık 2012 Ankara), Kent Bölgeler, Metropoliten Alanlar ve Büyükşehirler: Değişen Dinamikler ve Sorunlar Bildiri Kitabı, Ankara 2012, s. 295-312.
ÇAVDAR, Tevfik, "Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Yapısal Değişim", Cumhuriyet 1923-1998 Dönemi Değerlendirmesi, C.1: Genel Değerlendirme ve İdeoloji, Yeni Türkiye, Ankara 1998, s. 173-199.
DUYGULUER, Feridun, İmar ve Şehir Planlama Mevzuatının Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığına ve Şehir Planlamasına Etkileri, T.B.M.M. Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No.38, Ankara 1989.
EKŞİOĞLU, Kâni - ERUZUN, Cengiz, İmar, İhale, İnşaat, Mühendislik, Mimarlık, Müteahhitlik Mevzuatı, Büyük Mevzuat Dizisi:2, Yasa Yayınları, İstanbul 1986.
ERDOĞAN, Nevnihal "Türkiye'de Büyük Kentlere Göç Edenlerin Konut Kültürü", Türkiye Mimarlığı Sempozyumu II, Kimlik, Meşruiyet, Etik, 7- 8-9 Ekim 1993, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 1993, s. 43-47.
GÖKGÜR, Pelin, "1933'den 2003'e Atina Kartasındaki Değişimler, CIAM'dan CEU'ya", Planlama Dergisi, S.1, TMMOB Şehir Placıları Odası, Ankara 2005, s. 35-41.
GÜVENÇ, Murat- YÜCESOY ÜNLÜ, Eda, "Urban Spaces In And Around İstanbul", İstanbul: City of Intersactions, London School of Economics and Political Science, Londra 2009, s.52.
GÜZER, Abdi, "Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Sanatı / 1980 Sonrası", Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.1, YEM Yayınları, İstanbul 1997, s. 368-370.
HASOL, Doğan, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İstanbul 2010.
İÇDUYGU, Ahmet- SİRKECİ, İbrahim, "Cumhuriyet Dönemi Türkiye'sinde Göç Hareketleri", 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Ed. Oya Baydar, Tarih Vakfı, İstanbul 1999, s. 249-268.
KELEŞ, Ruşen, "Cumhuriyetin 75. Yılında Türkiye Kentleşmenin Neresinde?" Cumhuriyet 1923-1998 Dönemi Değerlendirmesi, C.3: Sosyal Değerlendirme, Ankara 1998, s. 2332-2333.
_____________, "Yerel Yönetimler ve Konut", SBF Dergisi, C.42, S.1, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara 2009, s. 1-13.
_____________, "Konut Politikalarımız", SBF Dergisi, C.44, S.1,
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara 2011, s. 63-98. KÖYMEN, Oya, "Bazı İçgöç Verileri", 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı, İstanbul 1999, s. 260-263.
KUBAN, Doğan, Mimarlık Kavramları (Tarihsel Perspektif İçinde Mimarlığın Kuramsal Sözlüğüne Giriş), YEM Yayınları, İstanbul 1992.
ÖDEKAN, Ayla, "Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908-1980)", Türkiye Tarihi, C.4: Çağdaş Türkiye, Cem Yayınevi, İstanbul 2008, s. 521-604.
ÖZAKBAŞ, Derya, Cumhuriyet Dönemi Mimarlığının Siyasal, Ekonomik ve Sosyal Gelişmeler Paralelinde Modernleşme Süreci 1950- 2000, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2014.
ÖZARSLAN, Sevinç, "Konak, Apartman Şimdi de Rezidans", Zaman Gazetesi, 29 Ocak 2007.
ÖZBAY, Ferhunda "İstanbul'da Göç ve İl İçi Nüfus Hareketleri (1985- 1990), 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Ed. Oya Baydar, Tarih Vakfı, İstanbul 1999, s. 277-294.
ÖZGÜR, Hüseyin, "Türkiye'de Kentleşme ve Konut Politikalarının Yetmişbeş Yılı", Cumhuriyet 1923-1998 Dönemi Değerlendirmesi, C.3: Sosyal Değerlendirme, Yeni Türkiye, Ankara 1998, s. 2352-2365.
ÖZKAN TÖRE, Evrim - KOZAMAN SOM, Senem, "Sosyo-Mekânsal Ayrışmada Korunaklı Konut Yerleşmeleri: İstanbul Örneği", Megaron Dergisi, C.4, S.3, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul 2009, s. 121-129.
ÖZÜEKREN, A. Şule, "Kooperatifler ve Konut Üretimi", Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 2011, s. 355-365.
PEKER, Mümtaz, "Türkiye'de İçgöçün Değişen Yapısı", 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Ed. Oya Baydar, Tarih Vakfı, İstanbul 1999, s. 295-304.
Programs and Manifestoes on 20th-Century Architecture, Ed. Ulrich Conrads, Çev. Michael Bullock, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, 1971.
SAYAR, Zeki, "Lüks Konutlar", Arkitekt Dergisi, C.34, S. 316, Nokta Basım, İstanbul 1964, s. 99-100.
ŞEKER, Murat, İstanbul'da Yaşam Kalitesi Araştırması, Yayın No: 2010-103, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul, 2011.
ŞENYAPILI, Tansı, "Yeni Sorunlar / Eski Çözümler Kentsel Mekânda Bir Gecekondu Yolculuğu", Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 2011, s. 345- 354.
TAPAN, Mete, "Toplu Konut ve Türkiye'de Gelişimi", Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme, Türkiye Ekonmik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 2011, s. 366-378.
ÜNAL, Erol, İmar Planlama Uygulama, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Yayın No:35, Ankara 1989.
ÜNAL, Mete, "Türkiye'de Apartman Olgusunun Gelişimi: İstanbul Örneği", Çevre Dergisi, S.4, Reyo Koll Şti., İstanbul 1979, s.71-77.
YERDELEN TATOĞLU, Ferda, "Türkiye Ekonomisi'nde 1985-1990 ve 1996 Dönemlerinde Ekonomik Yapı Değişikliklerinin Input-Output Tabloları Yardımıyla Analizi", İktisat Fakültesi Mecmuası, C.54, S.1, Prof. Dr. Ahmet Kılıçbay'a Armağan, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2004, s. 267-291.
YILGÜR, Egemen, Nişantaşı Teneke Mahallesi: Marjinal Yoksulluktan Orta Sınıf Yerleşimine, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.
YÜKSEL, Uygar-AKBULUT, Tolga, "Tüketim Odaklı Mimarlığın Son Yıllardaki Yeni Ürünleri: Rezidanslar", Megaron Dergisi, C.4, S.2, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul 2009, s. 110-118.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Resmi Web Sayfası http://www.csb.gov.tr/iller/istanbulakdm/index.php?Sayfa=sayfa&Tur=we bmenu&Id=10108 Erişim tarihi: 23.06.2015.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Resmi Web Sayfası http://www.tasfiyeemlak.com/sayfalar.asp?LanguageID=1&cid=2&id=11& b=detay Erişim tarihi: 23.06.2015.
https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf Erişim tarihi: 23.06.2015.
T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Resmi Web Sayfası http://www.toki.gov.tr TOKİ Konut Üretim Raporu 2013, Erişim tarihi 23.06.2015.
Türkiye İstatistik Kurumu Resmi Web Sayfası http://www.tuik.gov.tr TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2008-2014, TÜİK Genel Nüfus Sayımları, 1927-2000, TÜİK Genel Nüfus Sayımları, 1980-2000, TÜİK Nüfus ve Konut Araştırması, 2011, Erişim tarihi 23.06.2015.