18. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NDE YELKEN BEZİ TEMİNİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ALINAN TEDBİRLER

Tarihsel olarak olaya bakıldığında Anadolu sahip olduğu stratejik konum nedeniyle bölgesinde yaşanan birçok tarihsel olayda başrol oynamıştır. Tarihsel olayların öğrettiği bir gerçektir ki Anadolu açısından denizlerdeki hâkimiyetin yitirilmesi burada yaşayan insanlar açısından ticari, mali, ekonomik ve yaşam güvenliğinin yitirilmesiyle eş anlama gelmektedir. Bunların hepsinin de varlığı denizlerdeki hâkimiyetin yitirilmesinden bir süre sonra tehlikeye düşmüştür. Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Rum İmparatorluğu’nu fethettikten sonra Kefe'yi fethederek Karadeniz’de Türk hâkimiyetini kurması; Yavuz Sultan Selim’in Mısır, Suriye ve Lübnan’ı fethettikten sonra Akdeniz için Kasımpaşa’da büyük bir filo kurdurması; Sokollu Mehmet Paşa’nın Süveyş, Don-Volga kanalı projeleri şüphesiz bu konuda sahip oldukları derin vizyonun bir neticesiydi. Osmanlı Devleti’nin gücünün doruk noktasına çıktığı 16. yüzyıl Osmanlı denizciliğinin de doruk noktasıdır. Osmanlı Devleti’nin gerilemesi ile donanmanın gerilemesi de at başı gitmektedir. Ülkeler üzerindeki siyasi hakimiyetini denizler ve önemli su yolları üzerindeki hakimiyeti ile kalıcı hale getiren Osmanlı Devleti'nin tarihi adeta Osmanlı donanmasının tarihi gibidir. Yelken bezi Osmanlı sanayinin bir parçasını oluşturan tekstil sektörünün bir ürünüdür. Bu ürün Tersane-i Amire’den Mehterhane’ye ve gemilerde yelken bezinden çadır bezine kadar geniş bir alanda kullanılmaktadır. Bu ürün Osmamnlı donanmasının ihtiyacı için Bezhane dışında Boğazhisarları, Kıbrıs, Benefşe kazası, Livadya ve Mısır’da üretilmekte, ocaklık usulü ile finanse edilmekte ve değişik organizasyon örüntüleri içinde İstanbul’a nakledilip Tersane-i Amire’ye teslim edilmektedir. Bu çalışmada Osmanlı donanmasını oluşturan ve yelken kullanan gemiler için mühim bir konu teşkil eden yelken bezi temininde yaşanan sorunlar konusu ele alınmıştır. 18 yüzyıl meselenin irdelenmesi için örnek zaman dilimi olarak seçilmiştir. Bu yüzyılın özelliği ise yelken bezine büyük miktarlarda ihtiyaç duyan kalyonların bu yüzyılda donanmanın asıl savaş gemisi halini alarak bu alanda yapısal bir dönüşüme sebep olmasıdır. Öyle ki bu yeni savaş gemisine geçiş organizasyondan iş bölümüne finansmandan personel politikasına kadar geniş bir yelpazede büyük bir dönüşümü de beraberinde getirmiştir.

The Problems Means in the Ottoman Employees in the 18th Century in the Ottoman State and Their Measures Received.

Historically, Anatolia has played a leading role in many historical events in the region due to its strategic location. A fact taught by historical events is that the loss of dominance in the seas in terms of Anatolia is equivalent to the loss of commercial, financial, economic and life security in terms of people living here.The existence of all of them has fallen into danger after a period of loss of dominance in the seas. After Fatih Sultan Mehmet conquered Trabzon Greek Empire, he conquered Kefe and established Turkish domination in the Black Sea; After Yavuz Sultan Selim's conquest of Egypt, Syria and Lebanon, he set up a large fleet in Kasimpasa for the Mediterranean; The Suez, Don-Volga channeled projects of Sokollu Mehmet Pasha were undoubtedly a result of the profound vision of this issue. It is also the peak of the Ottoman maritime in the 16th century, when the power of the Ottoman Empire reached its peak. The tension of the Ottoman Empire with the decline of the Ottoman Empire is also heading. The history of the Ottoman State, which makes the political dominance over the countries permanent with its dominance over the seas and important waterways, is like the history of the Ottoman navy. The sail cloth is a product of the textile industry, which is a part of the Ottoman industry. This product is used in Mehterhane from Tersane-i Amire and on sailings wide area from sail cloth to tent cloth. This product is produced in Boğazhisarları, Cyprus, Bifacation, Livadya and Egypt, besides Bezhane for the need of Ottoman navy, is financed by quarry method and transferred to Istanbul in various organizational patterns and delivered to Tersane-i Amire. In this study, the problems of supplying the sail cloth which constitutes the Ottoman naval ship and which constitutes an important subject for the sailing vessels are discussed. The 18th century was chosen as an example time frame for the discussion. The feature of this century is that the galleons that need large amounts of sail cloth become the main battle ship of the dynasty in this century and cause a structural transformation in this area. This transition to the new war ship has brought about a great transformation in the wide range of organizations, from the business section to the financing personnel policy.

___

  • OSMANLI ARŞİVİ
  • A.MKT.MHM.;251
  • AE.SOSM III.:46
  • AE.SSLM III. :133
  • AE.SABH .I.:34,38.
  • BLD.:23
  • C.AS.:881,
  • C.BH.:34,199,114,189,145,170,135,334,276,51,253,235,9,32,45,38,23,12 2,135,254,
  • C.İKTS: 12,4
  • C.ML.:188
  • DVS.MHM.:71,39,5,7,78,10
  • DVS.MHM. ZYL.d.:15
  • İE.BH.:12
  • MAD.d.:10326,10329,4629,2485,9970,10391,10398,10427,10422,10424, 10410,10412,3918,4122,99,10104,10424,10313,10326,9989,9970,5456,10329, 10395,10332,10309,10313.
  • ŞD: 1908,574
  • AYDIN, Y. A., (2011) Sultanın Kalyonları, Küre Yayınları, İstanbul.
  • BRUMMET, P., (1994), Ottoman Seapower and Levantine Diplomacy İn The Age Of Discovery, State University Of New York Press, New York.
  • BOSTAN, İ., (2003) Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersanei Amire, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • BOSTAN, İ., (2010) Osmanlılar ve Deniz,Küre Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
  • BOSTAN, İ., (2009) Adriyatik'te Korsanlık, Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler, 1575-1620, Timaş Yayınları, İstanbul.
  • CEZAR, Y., (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, 18. yüzyıldan Tanzimat'a Osmanlı Mali Tarihi, Alan Yayıncılık.
  • DEFTERDAR Sarı Mehmet Paşa,(1995) Zübde-i Vekayiat, Tahlil ve Metin, 1066-1116/1656-1704, Hazırlayan: Abdülkadir Özcan, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • EFENDİ, Naima Mustafa (1967) Naima Tarihi, Çeviren: Zuhuri Danışman, Bahar Matbaası, İstanbul, 1967.
  • GOFFMAN, D., (2014) Osmanlı Dünyası ve Avrupa 1300-1700, Çeviri: Ülkün Tansel, 4. Baskı, Kitap Yayınevi, İstanbul.
  • KATİP ÇELEBİ, (1980) Tuhfetü'l-Kibar Fi Esfari'l-Bihar, Hazırlayan: Orhan Şaik Gökyay, Tercüman 1001 Temel Eser, 146, İstanbul.
  • ÖRENÇ, A. F., (2013) "Deniz Kuvvetleri ve Deniz Harp Sanayi," Osmanlı Askeri Tarihi, Editör: Gültekin Yıldız, Timaş Yayınevi, I. Baskı, İstanbul.
  • RASİM, A., (2000) Osmanlı Tarihi, Birinci Cilt, Hikmet Neşriyat, İstanbul.
  • REFİK, A., (1988) Onuncu Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı (1689-1785), Enderun Kitabevi, İstanbul.
  • SHAW, S. J., Between Old and New, The Ottoman Empire Under Selim III , 1789-1807.
  • TEZ, Z., (2016) Meslekler Tarih, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
  • TURAN, O., (1994) Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkuresi Tarihi, Cilt: 1-2, 7. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
  • ÜLGENER, S. F., (1981) İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, Fikir ve Sanat Tarihi Boyu Akisleri ile Bir Portre Denemesi, Der Yayınları, İstanbul.
  • ZORLU, T., (2014) Osmanlı ve Modernleşme, III. Selim Dönemi Osmanlı Denizciliği, Timaş Yayınevi, İstanbul.