Sultan Birinci Mahmud’un Rusya’ya Verdiği 1739 Tarihli Ahidnâmenin Diplomatik Açıdan Tahlili

Osmanlı padişahları tarafından yabancı devletlere verilen ticarî imtiyazlar ya da sulh antlaşmaları ile bunlarla ilgili yeni durumları içeren resmî belgeler olan ahidnâmelerin kendilerine özgü iç ve dış özellikleri vardır. Dış özelliklerini paleografisi yani kullanılan kâğıdın türü ve nerde yapıldığı, belgelerin biçimi, tuğrası vs. gibi özellikleri oluşturur. İç özellikleri ise konularına, yapısal ve diplomatik özelliklerine göre şekillendirilebilir. Biz de bu çalışmamızda 1739 tarihinde Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan Belgrad Antlaşması’na ait ahidnâme metinlerini iç özelliklerini dikkate alarak inceleyeceğiz. Temel amacımız siyasi ve askeri gelişmelere paralel olarak değişen diplomatik yapının, antlaşma metinleri üzerindeki yansımalarını ortaya koymaktır

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Birinci Mahmud, Rusya İmparatorluğu, diplomasi, ahidnâme, antlaşma

-

The Evaluation and the Analyze of the Pact Given by Sultan Mahmud to Russia in 1739 in Terms of Diplomacy The pacts (ahidname), which were formal documents including commercial privileges given by the Ottoman sultans to foreign states or peace treaties and situations concerning them, have distinct internal and external specialities. The external specialities consist of paleography so that the specy of the paper and where it was produced, the type of the documents, seal ext. Internal specialities can be shaped according the issue and structural and diplomatic forms. In this study, we will examine the internal specialties of the pact texts of Beograd Treaty signed between Ottoman state and Russia in 1739. Our main goal is to reveal the reflects of the changing diplomatic structure in parallel with political an martial developments on the text of treaties

Keywords:

Ottoman Empire, Mahmud I, Russian Empire, diplomacy, pacts-ahidnâme, treaty,

PDF

___

a. Arşiv Belgeleri
Düvel-i Ecnebiye Defterleri: Nemçelü Ahidnâmesi, nr. 59/3; Rusya Ahidnâmesi, nr. 83/1.
Name-i Hümayun Defterleri: nr. 7; nr. 3.
Hatt-ı Hümayunlar: nr. 1/2; nr. 1428/58455; nr. 1428/ 5856; nr. 1428/ 58456/A.
b. Kitap ve Makaleler Aköz 2005
Alaattin Aköz, “Karamanoğlu II. İbrahim Bey’in Osmanlı Sultanı II. Murad’a Vermiş Olduğu Ahidnâme”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 18: s.159-178.
M. Münir Aktepe, “Mahmud I”, İA., C.VI, İstanbul: s.158-165. M. S. Anderson, The Rise of Modern Diplomacy 1450-1919, London: Longman.
Mariz Edlen von Angeli, “Der Krieg mit der Pforte 1736- 1739”, Mitteilungen des K.K. Kriesps Archivs, Wien, s.247- 338; s.409-479.
Bülent Arı, “Early Ottoman Diplomacy: Ad Hoc Period”, Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional ?, (Ed. A. Nuri Yurdusev). Basingtoke: Palgrave: s.36-65.
İdris Bostan, “Rusya’nın Karadeniz’de Ticarete Başlaması ve Osmanlı İmpatorluğu (1700-1787)”, Belleten, LIX/225: s.353-394. Hedley Bull, The Anarchical Society: A Study of in World Politics. London: Macmillian.
Ahmet Emin Dağ, Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü. İstanbul: Anka Yay.
İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. IV, İstanbul: Türkiye Yay.
Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
Dukakin-zâde Feridun 1736-1739 Türk Avusturya Rus Seferi. İstanbul: Askeri Mecmua. (1278).
Cevat Erbakan, Osmanlı-Rusya ve Avusturya Savaşları. İstanbul: Askeri Mecmua.
Gökhan Erdem, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sürekli Diplomasiye Geçiş Süreci”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
Nihat Erim, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C. I, Ankara: TTK. Yay.
Mustafa Fayda, “Ahidnâme”, DİA, C. I, İstanbul: s.535-536.
Tayyib Gökbilgin, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi. İstanbul. Enderun Kitabevi. Horniker 1989
Arthur Leon Horniker, “Osmanlı-Türk Diplomasisi”, (Çev. Refet Balata), Tarih İncelemeleri Dergisi, IV: s.193-205.
Hakan Karagöz, “1737-1739 Osmanlı-Avusturya Harbi ve Belgrad’ın Geri Alınması”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Isparta.
Koca Ragıb Mehmed Paşa (2003). Tahkik ve Tevfik Osmanlı-İran Diplomatik Münasebetlerinde Mezhep Tartışmaları (Haz. Ahmet Zeki İzgüer), İstanbul: Kitabevi Yay.
Kodaman ve Akçay 2010 Timuçin Kodaman - Ekrem Yaşar Akçay, “Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Türkiye’ye Bıraktığı Miras”, SDÜ. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.22: s.72-92.