FÂTIMÎLER İLE SİCİLYA VE GÜNEY İTALYA ARASINDAKİ MÜNASEBETLER

İfrikiyye’de kurulan ve daha sonra Mısır’ı ele geçirerek devletin merkezini buraya taşıyan Fâtımîlerin, Sicilya Adası ve Güney İtalya ile münasebetleri Ağlebîlerin ortadan kaldırılması ile başlamıştır. Ağlebîlerin kurdukları tersaneleri ve onların donanmalarını ele geçiren Fâtımîler, daha sonra kurdukları donanmalar ile Calabria, Sicilya, Sardunya, Korsika, Balearik, Cenova gibi Akdeniz şehir ve adalarına akınlar düzenlemişlerdir. Bu çalışma, Güney İtalya ve Sicilya hâkimiyeti üzerinde Bizans ile yapılan mücadeleler, Fâtımîlerin Mısır’a geçişinden sonra Sicilya ve Güney İtalya şehir devletleri ile olan münasebetlerini mevcut bilgiler ışığında incelemek için hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fâtımîler, Ağlebîler, İfrikiyye, Sicilya, Güney İtalya, Calabria, Sardunya, Korsika, Cenova, Akdeniz

THE RELATIONS BETWEEN SICILY AND SOUTHERN ITALY WITH FATIMIDS

The relations between Fatimids and Sicily and Southern Italy had started by the destroying of the Aghlabids. Fatimids had invaded the shipyards and navies established by the Aghlabids at first, and then had captured some Mediterranean cities and islands such as Calabria, Sicily, Sardinia, Corsica, Balearic, Genoa by their own navies. This study tries to depict the struggle between Byzantine and Fatimids on Southern Italy and Sicily after Fatimids’ moving to Egypt. Also, it focuses on interactions and the relations among Fatimids, Sicily and city states of Southern Italy in the light of regarding literature.

Keywords:

Fatimids, the Aghlabids, Ifriqiyya, Sicily, Southern Italy, Calabria, Sardinia, Corsica, Genoa, Mediterranean,

PDF

___

Abbâs, İhsân, el-Arab fî Sıkılliye Dirâse fî’t-Târîh ve’l-Adâb, Dâru’s- Sekâfe, Beyrut 1975.
Ahmed, Azîz, Târîhu Sıkılliyeti’l-İslâmiyye, Arapça Trc. Emin Tevfik Tay- yibi, Dâru’l-Arabiyye li’l-Kitâb, Trablus 1980.
Ahmed Cevdet, Kısas-ı Enbiya, haz. Mahir İz, Kültür Bakanlığı Yayınları, IV, Ankara 2000.
Algül, Hüseyin, “Hasan b. Ali el-Kelbî”, DİA, XVI (1997), 287-288.
Altan, İbrahim, İslâm Tarihinde Sicilya Adası’nın Yeri, Marmara Üniver- sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1993.
_____________, “Kelbîler”, DİA, XXV (2002), 206-207.
Aşûr, Saîd Abdulfettâh, Evrubâ el-ʻUsûru’l-Vustâ, et-Târîhu’s-Siyâsî, I, Mektebetu’l-Enclû el-Mısriyye, Kahire 2007.
Avcı, Casim, İslâm Bizans İlişkileri, Klasik Yayınları, İstanbul 2003.
Citarella, Armand O., “The Relations of Amalfi with the Arab World Befo- re The Crusades”, Speculum, XLII/2 (Nisan 1967), 299-312.
Çelik, Aydın, “Fatımîler Devletinin Kuruluşu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XV/II (Elazığ 2005), 433-453.
Çelik, Aydın, Fatımiler Döneminde Kahire Şehri, Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2001.
Ebu’l-Fidâ, Târîhu Ebî’l-Fidâ el-Müsemma el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, thk. Mahmud Deyyûb, I, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1412/1997.
Ebû Ubeyd El-Bekrî, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, I-II, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1992.
Ed-Dûrî, Takıyyüddin, Arif, Sıkılliye ʻAlâkâtuhâ bi-Düveli’l-Bahri’l- Mutasavvıti’l-İslâmiyye mine’l-Fethi’l-Arabî hatta Gazvi’n-Normandî, (212- 484/827-1091), Beyrut 1980.
El-ʻAbâdî, Ahmed Muhtar Fî Târîhi’l-Mağrib ve’l-Endelüs, Müessesetü Şebâbi’l-Camiʻâ, İskenderiye 2008.
El-Antakî, Ebû’l-Ferec Yahya b. Said b. Yahya, Târîhu’l-Antakî, el-Ma’rûf bi-Sılati’t-Târîhi’l-Utîhâ, thk. Ömer Abdusselam Tedmürî, Trablus 1990.
El-Belazurî, Fütuhu’l-Büldan, çev. Mustafa Fayda, Kültür Bakanlığı Ya- yınları, Ankara 2002.
El-Cundî, Muhammed Mustafa, Memleketu’s-Sıkıllîteyn (h. 484-586/ m.1091-1194), Mektebetu’l-Enclû el-Mısriyye, Kahire 2007.
El-Makrîzî Ebî’l-Abbas Takiyyüddîn Ahmed b. Ali, İttʿâzu’l-Hunefâ bi- Ahbâri’l-E’immeti’l-Fâtımiyyîni’l-Hulefâ, thk. Muhammed Abdulkadir Ahmet ʻAtâ, I, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1422/2001.
Eymen, F. Seyyid, “Fatımiler”, DİA, XII (1995), 236.
“Fatımiler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, haz. Hakkı Dursun Yıldız, Çağrı Yayınları, V, İstanbul 1998, 145-146.
Gibb, H. A. R., “Muiz li’Dini’l-lah”, İA, c. VIII, Eskişehir 1997, s. 558.
Graefe, E., “Fatımiler”, İA, IV (1997), 523.
Gregory Abû’l-Farac, Abû’l-Farac Tarihi, Süryaniceden İngilizceye çev. Ernest A. Wallis Budge, Türkçe çev. Ömer Rıza Doğrul, I-II, Ankara 1987.
Guest, Rhuvon, “İskenderiye”, İA, V/II (1997), 1087.
Hallâk, Hassân Ali, el-ʻAlâkâtu’l-Hadariyye Beyne’ş-Şark ve’l-Garb fî’l- ʻUsuri’l-Vustâ: el-Endelüs, Sıkıliyye, eş-Şâm, Beyrut 1986.
Halîfe b. Hayyât, Târihu Halîfe b. Hayyât, thk. Ziyâ’ el-Ömerî, Dâru Ta- yube, Riyâd 1405/1985.
Hasan, İbrahim Hasan, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi, c. IV-VI, çev. İsmail Yiğit vd., Kayıhan Yayınevi, İstanbul 1998.
_____________, Târîhu’d-Devleti’l-Fâtımiyye fî’l-Mağrib, Mısır, Suriye ve Bilâdu’l-Arab, Kahire 1981.
Heyd, W., Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, çev. Enver Ziya Karal, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
Hitti, Philip K., Arap Tarihinin Mimarları, çev. Ali Zengin, Risale Yayın- ları, İstanbul 1995.
_____________, Siyasi Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, İFAV, II, İs- tanbul 1995.
Hodgson, M. G. S., İslam’ın Serüveni, çev. Ercüment Karataş, İz Yayıncı- lık, II, İstanbul 1995.
Ioannes Zonaras, Tarihlerin Özeti (Kitap XVII-XVIII), çev. Bilge Umar, İstanbul 2008.
Işıltan, Fikret, “Sicilya”, İA, X (1997), 590-591.
İbn Haldûn, Târîhu İbn Haldûn, thk. Adik b. Saʻd, IV, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 2010.
İbn Havkal En-Nasîbî, Kitâbu Sireti’l-Arz, I, Leiden 1938.
İbn İzârî El-Merrâkuşî, el-Beyânu’l-Mağrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l- Mağrib, thk. G. S. Colin-E. Levi Provencal, I, Dâru’s-Sekâfe, Beyrut 1983.
İbn Tağriberdî, en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve’l-Kahire, thk. Mu- hammed Hüseyin Şemseddin, V, Beyrut 1413/1992.
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fî’t-Tarîh, çev. Ahmet Ağırakça - Abdulkerim Özay- dın, VIII-IX, İstanbul 1991.
İbnü’l-Verdî, Târîhu’l-İbnü’l-Verdî, I-II, Matbaatu’l-Haydariye, en-Necef 1389/1969.
İmamüddin, S. Muhammed, Endülüs Siyasi Tarihi, çev. Yusuf Yazar, Reh- ber Yayıncılık, Ankara 1990.
John Skylitzes, A Synopsis of Byzantine History 811-1057, trans. John Wortley, Cambridge University Press, New York 2010.
Krueger, Hilmer C., “The Italian Cities and the Arabs before 1095”, A His- tory of The Crusades, Ed. Kenneth M. Setton, I, London 1969, 40-53.
Leo The Deacon, The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Ex- pansion in the Tenth Century, çev. Alice-Mary Talbot ve Denis F. Sullivan, Was- hington 2005.
Levtchenko, M. V., Kuruluşundan Yıkılışına Kadar Bizans Tarihi, çev. Ma- ide Selen, Özne Yayınları, İstanbul 1999.
Lewis, Bernard, Tarihte Araplar, çev. Hakkı Dursun Yıldız, Anka Yayın- ları, İstanbul 2000.
Lewis, Bernard, Müslümanların Avrupa’yı Keşfi, çev. İhsan Durdu, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2000.
Lewis, Bernard-Holt P. M.-Lambton Ann. K. S., İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti, I, Kitabevi, İstanbul 1997.
Lewis, Bernard, Ortadoğu, çev. Mehmet Harmancı, Yenibinyıl Yayınları, İstanbul 1996.
Lopez, Robert S., “The Norman Conquest of Sicily”, A History of the Cru- sades, Ed. Kenneth M. Setton, I, London 1969, 54-67.
Marçais, “Mehdiye”, İA, VII (1997), 473.
Medenî, Ahmed Tevfik, el-Müslimûn fî Cezîreti Sıkılliye ve Cenûbu İtâlyâ, eş-Şeriketü’l-Vataniyye, Cezayir t.y.
Mikhael Attaleiates, Tarih, çev. Bilge Umar, İstanbul 2008.
Mihail Psellos, Mihail Psellos’un Khronographia’sı, çev. Işın Demirkent, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1992.
Moreno, Martino Mario, “Sicilya’da Müslümanlar”, çev. Aydın Çelik-Ab- dulhalık Bakır, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, V/1 (Elazığ 2007), 165-232.
Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995.
Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK, Anka- ra 1999.
Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları-1 (Siyasî Tarih), Türkiye Diya- net Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
Reslân, Abdulmünʻim, el-Hadaratü’l-İslâmiyye fî Sıkılliye ve Cenubi İtâlyâ, Tihâme, Cidde 1980.
Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi I-II, çev. Fikret Işıltan, Türk Ta- rih Kurumu, Ankara 2008.
Sâlim, Es-Seyyid Abdulaziz, Târîhu’l-Mağrib fî’l-ʻAsri’l-İslâmî, Müesse- setü Şebâbi’l-Câmiʻâ, İskenderiye 2010.
Sıkıllî, Hâlid, el-Hadaratu’l-İslâmiyye fî Cezîreti’s-Sıkılliye Hilâli Fetreti’l-Hükmi’l-Nûrmânî (462/590 h.)/(1070-1194 m.), Dâru’l-Amân, er-Rabât 1433/2012.
Sürûr, Muhammed Cemaleddin, Târîhu’d-Devleti’l-Fâtımîyye, Dâru’l- Fikri’l-Arabî, Kahire 1427/2006.
Şakir, Mahmud, Hz Adem’den Bugüne İslam Tarihi, çev. Ferit Aydın, Kah- raman Yayınları, V, İstanbul 1995.
Şakiroğlu, Mahmut H., “Sicilya”, DİA, XXXVII (2009), 138-139.
Takkûş, Muhammed Süheyl, Târîhu’l-Fatımîyyin fî Şimâli İfrikiyye ve Mı- sır ve Bilâdü’ş-Şam, (h. 297-567/910-1171), Dâru’n-Nefâ’is, Beyrut 1428/2007.
Turan, Şerafettin, Türkiye-İtalya İlişkileri, I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
Uçar, Şahin, Arapların Anadolu Seferleri, Domino Yayınları, İstanbul 2007.
Yakut El-Hamevî, Muʻcemu’l-Buldân, I-VII, Dâru Sâdr, Beyrut 2010.
Yazılıtaş, Nihat, Fatımî Devletinde Türkler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
Yusuf, Altûm et-Tâlib Muhammed, “Dû’i ʻAlâ’l-ʻAlâkâti’s-Sekâfiye Beyne’l-Mağrib ve Sıkıliyye ʻAlâ ʻAhdi’l-Vullati’l-Kelbiyyin 336-445”, el- Mü’errihü’l-Arabî, sayı 49 (Bağdat 1994-1995), s. 55-63.
Zehranî, Ali b. Muhammed b. Saîd, el-Hayâtu’l-İlmiyye fî Sıkılliyeti’l- İslâmiyye 212-484 h. /826-1091 m., Mekke 1417/1996.
Zeydan, Corci, İslam Uygarlıkları Tarihi, çev. Nejdet Gök, İletişim Yay., I, İstanbul 2004.