Zaptiye Teşkilatının Düzenlenmesi (1840-1869)

Tanzimat Fermanı sonrası kurulmaya başlanan zaptiye teşkilatı, iç güvenliğin merkezileşmesine yönelik adımlardan birisi olmasına ve Tanzimat dönemi boyunca İmparatorluk genelinde çok önemli görevler üstlenmesine rağmen, teşkilatın düzenlenmesine yönelik bilgilerimiz oldukça sınırlıdır. Nitekim, zaptiye teşkilatıyla ilgili geniş çaplı ilk düzenlemenin 1869-1870 yılları arasında gerçekleştiği kabul edilmekle birlikte, Zaptiye Müşiriyeti 'nin. kuruluşunu müteakip hazırlanan 1846 tarihli Zaptiye Askeri Nizamnamesiyle, Islahat Fermanı sonrası 1861 ve 1864 yıllarında yürürlüğe giren nizamname ve yönetmelik hakkında, günümüze değin herhangi bir bilgiye yer verilmemiştir. Bu sebeple çalışmanın konusu, 1840-1869 tarihleri arasında zaptiye birliklerinin yapısı ve işleyişinde ortaya çıkan sorunların giderilmesi için uygulamaya konulan düzenle~elerin, yeni kaynaklar ışığında değerlendirilmesi olarak tasarlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İç Güvenlik, Zaptiye, Zaptiye Teşkilatı, Zaptiye Müşiriyeti

Arrangement of Zaptiye Institution (1840-1869)

Our information regarding the arrangement of the corps are very limited although the Zaptiye Teşkilatı which had been started to establish in the aflermath of Tanzimat Ferman was one of the steps towards centralization of internal security and that it had taken very significant roles in Empire in general during the Tanzimat period. As amatter of fact, it was understood that the first wide scale arrangement regarding the Zaptiye Teşkilatı had been accepted to be realized between the years of 1869-1870, and that no extant information has been provided regarding the "Zaptiye Askeri Nizamnamesi" which was prepared afler the establishment of Zaptiye Müşiriyeti and regarding the regulations and instructions in 1861 and 1864 afler the Islahat Ferman .Therefore, the subject of this study has designed to evaluate the arrangements whieh were applied in resolving the problems faeed in proeeedings and the strueture of Zaptiye Teşkilatı between the years of 1840-1869 in lights ofnew resourees.

Keywords:

Internal Seeurity, Zaptiye, Zaptiye Teşkilatı, Zaptiye Müşiriyeti,

PDF

___

Sadaret Amedi Kalemi (BEO. A. AMD): 2/22, 14/57,8/61,25/67,93/75.
Sadaret Divin-ı Hümiylln Mühimme Kalemi (BEO. A.DVN.MHM): 3- A/55,8-A/92-1.
Sadaret Divin Kalemi (BEO. A. DVN): 75/30, 76/36.
Sadaret Mektllbi Kalemi, Mühime (BEO. A.MKT.MHM): 309/73.
Sadaret Mektı1bi Kalemi, Meclis-i ViIi (BEO. A. MKT.MVL): 44/14.
Sadaret Mektı1bi Kalemi, Veziret ve Deviir (BEO. A. MKT.NZD): 40/59, 186/36,333/42,348/32,350/92,366/28,399/66.
Sadaret Mektı1bi Kalemi, Umum Viliyit (BEO. A. MKT.UM): 276/13, 281/26,487/68,495/67,540/67,548/42.
Dahiliye: 14521
Zaptiye: 2923
Dahiliye: 14137,31564,32585,35089,36426.
Meclis-i Mahslls: 1538.
Meclis-i ViIi: 5481, 7496, 11630, 11836, 12531, 12789, 14589, 16545, 23177, 28200.
Mesiil-i Mühimme: 134, 173.
Yıldız Esas Evrak (YEE): 36/1, 36/3, 36/7, 36/8.
Düstur Defa-i Saniye, İstanbul 1282, s. 517-554.
Düstur ı. Tertip, Cilt 1, İstanbul 1289, s. 748-753
Devlet Salnamesi: 1278.
Takvim-i Vekiiyi, Sayı: 297,614.
Vakayi-i Zabtiye, Sayı: 9.
Alyot, Halim, Türkiye 'de Zabıta (Tarihi Gelişim ve Bugünkü durum), İç İşleri Bakanlığı Yayınları, Seri III, Sayı 4, Ankara 1947.
Aydın, Veli, 'Tımar Sisteminin Kaldırılması Süreci ve Bazı Değerlendirmeler, OTAM, S. 12, Ankara 2001.
_____ ,' Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1997.
Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, Cilt: II, İstanbul 1922.
Kaynar, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
Kılıç, Selda Kaya, Tanzimat'tan Cumhuriyet' e Türkiye'de İl Yönetimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1995
Mustafa Nuri Paşa, Netayic Üı-Vukuat, (Sadeleştiren: Neşet Çağatay), C. IIIIV, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992.
Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Derbent Teşkilatı, Eren Yayınları, İstanbul 1990.
Sönmez, Ali, Zaptiye Teşkilatı'nın Kuruluşu ve Gelişimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2005.
Tongur, Hikmet, Türkiye'de Genel Kolluk Teşkili ve Görevlerinin Gelişimi, İç İşleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Yayınları, I, Kanaat Basımevi, Ankara 1946.
Yağar, Hasan, 'Osmanlı Polis Teşkilatı ve Yenileşme Süreci', Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. 13, Ankara 2002, s. 629-65 ı.