Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)

Tanzimat Dönemi’nde sanayi alanında bir devrim sayılmasa bile önemli sayılabilecek atılımlar yapıldığı bir bilinmektedir. Tanzimatçılar Avrupa’da Endüstri Devrimi’nin ortaya çıkardığı olağanüstü gelişmenin kendilerinde uyandırdığı düşüncelerle, Osmanlı İmparatorluğu’nda sanayinin gelişmesi için büyük çabalar harcamışlardır. XIX. Yüzyılın ortalarına kadar gelen devrede Tanzimatçıların özellikle İstanbul’da büyük sanayi yatırımlarına giriştiği görülmektedir. Ancak harcanan bütün çabalar, kurulan üretim tesisleri, özellikle planlama, kalifiye eleman, maliyet, pazarlama, ulaşım gibi problemlerin çözülmemiş olması sonucun da uzun ömürlü ve kalıcı olamamıştır

Anahtar Kelimeler:

Tanzimat, Osmanlı Sanayii, Hereke Fabrikası

The Ottoman Industry in Tanzimat Era (1839-1876)

It is known that significant developments were taken place in Ottoman industry during the Tanzimat Era.Tanzimat supporters made efforts for the development of industry in the Ottoman Empire, as an echo of the remarkable developments led by Industrial Revolution in Europe and made major investments in the first half of the 19th century particularly in İstanbul. Despite all the efforts and production facilities as problems with planing, qualified personnel, cost, marketing and transportation remained unsolved, did not prove to be longlived

Keywords:

Tanzimat, Ottoman Industry, Hereke Plant,

PDF

___

Ali Suavi, Türkiye, 1290 Senesiçün Takvim ve Tevarih-i Muhtelifiye ve T’arifat-ı Nücumiyye, basıldığı yer belirsiz, 1289.
ARSLAN, H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Sanayileşme Teşebbüsleri 1838-1876, Ankara, 1982 (H.Ü. Tarih Bölümü’nde hazırlanmış yüksek lisans tezi).
“Beykoz Deri ve Kundura Sanayii Müessesesi” , Sümerbank Aylık endüstri ve Kültür Dergisi, Cilt I, Sayı I (Temmuz 1964).
“Hereke Fabrikası”, Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, Cilt 1, Sayı 1 (Temmuz 1961)
BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Âmire, TTK yayınları, Ankara, 1992.
CLARK, Edward, “Osmanlı Sanayi Devrimi”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sayı 82-83-84.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’de Liberalizm (1860-1990), Ankara, 2002.
DALSAR, Fahri, Bursa’da İpekçilik, İstanbul, 1960.
Defterdâr Fabrikası” Sümerbank Aylık endüstri ve Kültür Dergisi, Cilt I, Sayı I (Temmuz 1964)
ELDEM, Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetik, İş Bankası Yayını, Ankara, 1970
GİZ, Adnan , “17. Yüzyılda İstanbul Şehrinde Sanayiinin Durumu”, İ.S.O.D., Yıl 2, Sayı 17 (Temmuz 1967).
__________, “Osmanlı Devleti’nde Harp Sanayii”, İ.S.O.D., Sayı 37 (Mart 1969).
__________, “Islah-ı Sanayi Komisyonu”, İ.S.O.D., Sayı 33 (Kasım 1967).
__________, “ 1719 Yılında İstanbul’daki Bir Dokuma Fabrikasının Defteri”, İ.S.O.D., Yıl 3, Sayı 29 (Temmuz 1968)
__________, “1868’de İstanbul Sanayicilerinin Şirketler halinde Birleştirilmesi Teşebbüsü”, İ.S.O.D., Sayı 34 (Aralık, 1968) .
__________, “Anadolu Tarihinde Sanayi Faaliyetlerine Toplu Bir Bakış”, İ.S.O.D., Yıl 4, Sayı 39 (15 Mayıs 1969).
__________, “İstanbul’da İlk Sanayi Tesislerini Kuruluş Yılı 1805”, İ.S.O.D., Yıl 2, Sayı 23 (15 Ocak 1968).
__________, “İstanbul’un En Eski Sanayi Bölgesi Kazlıçeşme ve Deri Sanayi”, İ.S.O.D., Yıl 2, Sayı 22 (Aralık 1967).
__________, “Tanzimat’ın Sanayiimiz Üzerindeki Yıkıcı Etkileri” İ.S.O.D. (İstanbul Sanayi Odası Dergisi), Yıl 3, (15 Temmuz 1968).
_________, “İslimiye Çuha Fabrikası” , İ.S.O.D., Yıl 3, Sayı 27 (15 Mayıs 1968) .
__________ , “1868’de İstanbul Sanayicilerinin Şirketler Halinde Birleştirilmesi Teşebbüsü”, İ.S.O.D., Sayı 34, (Aralık 1968)
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. VI, TTK Yayınları, Ankara, 1976.
KODAMAN, Bayram, “Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Kadar Sanayi Mektepleri”, Birinci Uluslar arası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, (Ankara 1980) .
KURMUŞ, Orhan, Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara 1882.(yayınevi)
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri (1580-1838), TKAE Yayınları, Ankara , 1974
Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul 1927
ÖNSOY, Rıfat, “19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sanayileşme Teşebbüsleri”, Milli Kültür, Cilt 2, Sayı 3-4-5, (Ağustos, Eylül-Ekim 1980)
__________, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumî-i Osmanî (1863 İstanbul Sergisi)”, Belleten, Cilt XLVII, Sayı 185 ( Ocak 1983) ss. 195-235.
_________, “Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikası”. H.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2 (1984) ss.5-12.
_________, Türk-Alman İktisadi Münasebetleri 1871-1914, İstanbul, 1982.
PAMUK, Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi 1820-1913, Ankara, 1984.
Sakızlı Ohannes, Mebadi-i İlm-i Servet-i Milel, İstanbul, 1297.
SARC, Ömer Celal, “Tanzimat ve Sanayimiz”, Tanzimat I, Yayını, İstanbul, Maarif Vekâleti, 1940.
SEÇMEN, Hüseyin, Şinasi, Ankara, 1972.
SEYFİ, Ali Rıza, “İmparatorluk Devrinde Sanayileşme Komedisi”, Cumhuriyet Gazetesi, (31 Temmuz-5 Ağustos 1939).
TANPINAR, Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul, 1985.
TOPRAK, Zafer, Tanzimatta Osmanlı Sanayi” , Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, cilt 5
Türkiye’de Pamuk İpliği ve Pamuklu Dokuma Mensucat Sanayii, Ankara, Odalar Birliği yayını, 1958
ÜLMAN, Haluk, 1. Dünya Savaşı’na Giden Yol, 3. B. İmge Yayın evi, Ankara, 2002.
ZÜRCHER, Eric Jan, Devletin Silâhlanması, Ortadoğu’da ve Orta Asya’da Zorunlu Askerlik (1775-1925), Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.