Sanherip Dönemi Kilikya İsyanları

Kilikya; İran, Mezopotamya, Mısır, Ege, Kıbrıs, Doğu Akdeniz ve Anadolu dünyalarını birbirine bağlayan konumuyla stratejik bir öneme sahip olmuştur. Bölgenin doğal liman olanakları, ormanları ve zengin maden kaynakları sebebiyle çevre devletler için daima bir cazibe merkezi oluşturduğu görülmüştür. Bu bağlamda Yeni Asur Devleti’nin Urartu ve Phryglerle yapmış olduğu mücadelelerde, Kilikya’nın savaş alanı haline gelmesi çok sayıda problemi beraberinde getirmiştir. Kilikya’nın tanımlanan bu özelliğini en iyi yansıtan gelişmelerden birisi, hiç şüphesiz, Sanherip dönemi isyanlarıdır. Bölgenin yerel yöneticileri olan Azitawadda ve Kirua’nın Asur yönetimine karşı çıkarttıkları isyanlar, Asur Devleti için Kilikya’nın stratejik önemini ve sosyo-ekonomik değerini bir kez daha ortaya koymuştur. Bölgenin politik yapısı ve yerel güçlerin bu politik teşkilatlanmadaki etkisini bütün açıklığıyla gözler önüne sermiş olan isyanlar, Asur’un Anadolu politikası için de belirleyici olmuştur. Öte yandan birbirinin devamı olduğu anlaşılan iki isyan da Kilikya’da bölgesel bir gücün kurulmak istendiğini ve yerel güçlerin etkinliğini göstermesi açısından büyük önem taşımaktadır. Zira bölgede yapılan filolojik inceleme ve analizler, yerel güçlerle daha büyük güçler arasındaki politik ilişkiler konusunda önemli sonuçlar ortaya koymuşlardır. İşte bu makalenin amacı, Sargonidler Devri Asur kaynakları ve yerli hiyeroglif yazıtlar ışığında, söz konusu isyanların, Asur için stratejik, askerî ve ekonomik önemini ortaya koymaktır. İsyanların sebep ve sonuçları üzerine yapılan değerlendirmelerle, aynı zamanda İ.Ö. VIII.-VII. yüzyılda Kilikya’nın politik durumu ve yerel güçlerin etkinliğine dikkat çekilmiş olacaktır

Anahtar Kelimeler:

Kilikya, Que, Sanherip, Azitawadda İsyanı, Kirua İsyanı, Que Yolu

Cilician Rebellions in Sennacherib Period

Being located at a connection point between Iran, Mesopotamia, Egypt, Aegean, Cyprus, Eastern Mediterranian and Anatolia worlds, Cilicia had a strategical importance. Because of the natural harboring facilities, richness in forestry and rich mineral sources of the region, it had always been an attraction centre for the neighbouring states. In this regard, during the struggles of the New Assyrian State with the Urartians and Phrygs, Cilicia’s becoming a battle field, brought many problems. One of the occasions that reflected this feature of Cilicia as described were doubtlessly the rebellions during the Sennacherib Period. The rebellions arisen by the local kings Azitawadda and Kirua against the Assyrian Rule, had shown the strategical importance and socio-economical value of Cilicia for the Assyrian State once more. The rebellions, having brought out the political structure and the effect of the local powers in this political organisation clearly, had been also determinative for the Assyrian politics on Anatolia. On the other hand, two more rebellions, which seems to be consecutive are also very important to show the efficiency of the local powers and that a local rule was objected in Cilicia. Because the philological researches and analyses in the region, had brought out important results about the political relations between the local powers and bigger ones. The objective of this article is to bring out strategical, military and economical importance of the rebellions fort he Assyrians under the light of the Assyrian resources from the Sargonids’ Period and local hieroglyp inscriptions. Thus the attention will be drawn on the political conditions of Cilicia and the efficiency of the local powers during the centuries VIII.-VII. B.C. by the assesments on the causes and reslts of the rebellions

Keywords:

Cilicia, Que, Sennacherib, Azitawadda Rebellion, Kirua Rebellion, Que Road.,

PDF

___

Alkım 1959 U. B. Alkım, “Güneybatı-Antitoros Bölgesi’nde Eski Bir Yol Şebekesi”, Belleten, XXIII/89-92, 1959, 59-77.
Alkım 1960 U. B. Alkım, “Sam’al İle Asitawandawa Arasındaki Yol, Amanus Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyasına Dair Araştırmalar”, Belleten, XXIV/95, 1960, 349-399. King 1910, 331.
Alkım 1965 U. B. Alkım, “The Road from Sam’al to Asitawandawa, Contributions to the Historical Geography of Amanus Region”, AnadoluAraş. II/1-2, 1965, 1-45.
Bean 1997 G. E. Bean, Eskiçağda Güney Kıyılar, Çev. İ. Delemen-S. Çokay, (1997). Borgia-Casabonne
Egetmeyer 2002 E. Borgia- O. Casabonne-M. Egetmeyer, “Notes Ciliciennes”, Anatolia Antiqua, X, 2002, 177-195.
Bing 1987 J. D. Bing, A History of Cilicia During the Assyrian Period, (1987).
Casabonne 1999a O. Casabonne, “Notes Ciliciennes”, Anatolia Antiqua, IX, 1999, 69-88.
Casabonne 1999b O. Casabonne, “Local Powers and Persian Model In Achaemenid Cilicia: A Reassessment”, OLBA, II/1, (Özel Sayı), 1999, 57-61.
Casabonne 2007 O. Casabonne, “Kilikya, Bağımsızlıktan Makedon İşgaline”, Arkeoatlas, 6, 2007, 54-61.
Cavaignac 1950 E. Cavaignac, Les Hittites (1950).
Çambel 1999 H. Çambel, Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Volume II, Karatepe- Aslantaş (1999).
Çambel-Özyar 2002 H. Çambel-A. Özyar, Karatepe-Aslantaş, Azatiwataya Die Bildwerke (2002).
Dalley 1999 S. Dalley, “Sennacherib and Tarsus”, AnatS, 49, 1999, 73-80.
Desideri-Jasink 1990 P. Desideri- A. M. Jasink, Cilicia. Dall’eta di Kizzuwatna alla Conquesta Macedona (1990).
Erzen 1940 A. Erzen, Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft (1940).
Forlanini 2001 M. Forlanini, “Quelques notes sur la géographie historique de la Cilicie”, in: É. Jean et al. (eds), La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux, Varia Anatolica XIII (Paris 2001), 553-564.
Forrer 1920 E. Forrer, Die Provinzeinteliung des Assyrischen Reiches (1920).
Freu 2001 J. Freu, “De l’indépendance à l’annexion: Le Kizuwatna et le Hatti aux XIVe et XVe siècle avant Notre ére”, in: É. Jean et al. (eds), La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux, Varia Anatolica XIII (Paris 2001), 13-36.
Freely 2002 J. Freely, Türkiye Uygarlıklar Rehberi 4, Akdeniz Kıyıları, Çev. T. Birkan-G Koca-A. Biçen (2002).
Garstang-Gurney 1959 J. Garstang-O. R. Gurney, The Geography of Hittite Empire (1959).
Goetze 1940 A. Goetze, Kizuwatna and The Problem of Hittite Geography (1940).
Grayson 1987 A. K. Grayson, “Assyrian Expansion Into In the Sargonid Age (c. 744-650 B.C.)”, Rencontre Assyriologique Internationale (Uluslar arası Assiriyoloji Kongresi, 6-10/VII/1987, İstanbul), XXXIV, 1987, 131-135.
Gurney 2001 O. R. Gurney, Hititler, çev. P. Arpaçay (2001).
Hild-Hellenkemper 1990 F. Hild- H. Hellenkemper, Kilikien und Isaurien, Tabula Imperii Byzantini, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (1990).
Houwink ten Cate 1961 P. H. J. Houwink ten Cate, The Louwain Population Gropus of Lycia and Cilicia Aspera During the Hellenistic Period (1961)
Jasink 1991 A. Jasink, “Hittite and Assyrian Routes to Cilicia”, Anatolia Antiqua, I, 1991, 253-259.
Jones 1971 A. H. M. Jones, The Cities of The Eastern Roman Provinces, Oxford.
King 1910 L. W. King, “Sennaherib and Ionians”, JHS, XXX, 1910, 327-335.
Koşay 1968 H. Z. Koşay, “Kilikya Tarihi (Bibliyografya)”, Belleten, XXXII, 1968, 297-299.
Laroche 1958 E. Laroche, “Adana et Les Danouniens”, Syria, 35, 1958, 263-275.
Lemaire 1983 A. Lemaire, “L’inscription Phénicienne de Hassan-Beyli reconsidérée”, RSF, 11, 1983, 9-19.
Lemaire 1991 A. Lemaire, “Recherches De Topographie Historique sur Le Pays De Qué (IXe- VIIe siècle av. J. C.), Anatolia Antiqua, I, 1991, 265-275.
Lemaire 2001 A. Lemaire, “Les Langues Du Royaume De Sam’al aux IXe-VIIe s. av. J. C et Leurs Relations avec Le Royaume de Qué”, in: É. Jean et al. (eds), La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux, Varia Anatolica XIII (Paris 2001), 185-193.
Lipinski 1985 E. Lipinski, E., “Phoenicians in Anatolia and Assyria, 9th-6th Centuries B. C.”, OLP, 16, 1985, 81-90.
Luckenbill 1968 D. D. Luckenbill, Ancient Records of Assyria and Babylonia, I-II (1968).
del Monte-Tischler 1978
G. F. del Monte- J. Tischler, Die Orts und Gewässernamen der
Hethitischen Texte Supplement, (Reportoire Geographie des Textes Cuneiformes-RGTC VI/2), (1978).
Mosca-Russel 1987 P. G. Mosca- J. Russel, “A Phonician Inscription from Cebel Ires Dağı In Rough Cilicia”, EpigrAnat 9, 1987, 1-28.
Olmstead 1923 A. T. Olmstead, “The Assyrians in Asia Minor”, Anatolian Studies Presented to Sir W. M. Ramsay (Edited by. W. H. Buckler, W. M. Calder), 1923, 283-296.
Özyar 2005 A. Özyar, “Geç Hitit Krallıkları”, Arkeoatlas, 4, 2005, 10-14.
Postgate 1973 J. N. Postgate, “Assyrian Texts and Fragments”, Iraq, XXXV, 13-36.
Saggs 1958 H. W. F., “The Nimrud Letters, 1952-Part IV”, Iraq XX, 182-212.
Sevin 1991 V. Sevin, Yeni Asur Sanatı I Mimarlık (1991).
Shaw 1990 B. D. Shaw, “Bandit Highlands and Lowland Peace: The Mountains of Isauria- Cilicia”, JESHO, XXXIII/II, 1990, 238-270.
Trémouille 2001 M-C. Trémouille, “Kizzuwatna, tere de frontière”, in: É. Jean et al. (eds), La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux, Varia Anatolica XIII (Paris 2001), 57-78.
Ünal 2000 A. Ünal, “Çukurova’nın Antik Devirde Taşıdığı İsimler İle Fiziki ve Tarihi Coğrafyası”, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı (E. Artun-M. Sabri Koz) (2000).
Ünal 2006 A. Ünal, “Hitit İmparatorluğu’nun Yıkılışından Bizans Dönemi’nin Sonuna Kadar Adana ve Çukurova Tarihi”, ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/3, (Arkeoloji Özel Sayısı), 2006, 67-102.
Zoroğlu 1994a L. Zoroğlu, “Cilicia Tracheia in the Iron Age: the Khilakku Problem”, Anatolian Iron Ages 3 BIA Monography 16 (The Proceeding of the Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 August 1990), 1994, 301-306.
Zoroğlu 1994b L. Zoroğlu, “Kelenderis’in İlkçağ Tarihine Ait Notlar”, TürkTKB (5-9 Eylül 1990), XI/1, 1994, 437-448. EK