Rusya Ahidname defterine göre XVIII. yüzyılda Osmanlı-Rus ticari ilişkilerinin seyri

Tarihte Osmanlı Devleti ile Rusya’nın coğrafi ve jeopolitik konumları iki ülkenin gerek siyasi gerekse de ticari anlamda mücadelelerinin temelini oluşturmaktadır. Bu mücadelelerin en yoğun yaşandığı dönem ise hiç kuşkusuz XVIII. yüzyıldır. Bu dönemde özellikle Rusya’nın büyük dünya devletleri arasına girme adına izlediği yayılmacı siyasetinin merkezinde Osmanlı Devleti’nin bulunması iki ülke arasındaki ilişkilerin sürekli bir mücadele ve savaş ortamında geçmesine neden olmuştur. Bu yüzyıl boyunca Rusya ile yapılan savaşlar kadar ticari ilişkiler de iki ülkenin tarihinde önemli bir yere sahiptir. Ruslar kazandıkları her zafer sonrası yapılan barış görüşmelerinde Osmanlı Devleti’nden yeni topraklar talep ettikleri gibi bu görüşmelerde çeşitli ticari imtiyazlar da talep etmişler, bunları zorla da olsa Osmanlı Devleti’ne kabul ettirmeyi başarmışlardır. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde yer alan Rusya Ahidname defteri ışığında XVIII. yüzyıl boyunca iki ülke arasında imzalanan siyasi ve ticari antlaşmalar değerlendirilerek Rusya’nın Osmanlı Devleti’nden elde ettiği ticari ve ekonomik imtiyazlar ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Rusya, Ticaret, Ahidname Defteri

The General Situation of Ottoman-Russian Commercial Relations in 18th Century According to Russian Ahidname Defteri (Treaty Book)

The geographical and geopolitical position of Ottoman Empire and Russia form the basis of the struggles between two countries both in politics and trade. These struggles, without doubt, took place most hecticly in 18th century. In this period, Russia's expansionist national politics to be among the greatest world states centered mainly on Ottoman Empire; and this, in return, caused the relations between these two countries to be in a constant struggle and war state. Throughout this century, commercial relationships also has important place in the history of the states as well as the wars against Russia. In peace negotiations after each victory, Russians demanded commerical privileges - in addition to new lands - from Ottoman Empire, and they forced them to be accepted by the state. In this study, the political and commercial treaties between two countries throughout 18th century were evaluated and economical privileges that Russia got from Ottoman Empire were highlighted in the light of Russian Ahidname Defteri (Treaty Book) in Ottoman Archives inside the Prime Ministry

Keywords:

Ottoman, Russia, Trade, Treaty Book,

PDF

___

BOA, A.DVN. DVE. D.83/1 (Rusya Ahidname Defteri ).
Muahedat Mecmuası, Cilt: III, s. 229-238.
Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, I, İstanbul, 1309.
Acar, Kezban, Başlangıçtan 1917 Bolşevik Devrimine Kadar Rusya Tarihi, Ankara, 2004.
Aksın, Ahmet, “Osmanlı-Rus Ticari Münasebetleri (1787-1830)”, Türk Tarih Kongresi, 9-13 Eylül Ankara, 2002.
Ataç, A. M., Rusya Tarihi, Ankara, 1952.
Aktepe, Münir, Mehmed Emnî Beyefendi (Paşa)’nın Rusya Sefâreti ve Sefâret-nâmesi, Ankara, 1989.
Anderson, Matthew Smith, Doğu Sorunu, (çev. İdil Eser), İstanbul, 2000.
Bostan, İdris, “Rusya’nın Karadeniz’de Ticarete Başlaması ve Osmanlı İmparatorluğu,” Belleten, LIX/23, Ankara, 1995, s. 353-394.
Erkin, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara, 1968.
Fidan, Murat, XIX. Yüzyılda Osmanlı-Rusya Ticari Münasebetleri, OMÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Samsun, 2002.
Gürsel, Haluk F., Tarih Boyunca Türk-Rus İlişkileri, İstanbul, 1968.
İnalcık, Halil, “Yaş Muahedesinden Sonra Osmanlı-Rus Münasebetleri Rasih Efendi ve General Kutuzof Elçilikleri”, AÜ-DTCFD, IV, Ankara,1946, s. 195-203.
Köse, Osman, “XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri”, Osmanlı, Cilt: I, s. 539-540.
__________, Küçük Kaynarca Andlaşması, Ankara, 2006.
Kurat, Akdes Nimet, Başlangıçtan 1917’ye Kadar Rusya Tarihi, Ankara, 1999.
Kurdakul, Necdet,Osmanlı Devleti’nde Ticari Antlaşmalar ve Kapitülasyonlar, İstanbul, 1981.
Kuzucu, Serhat, Kırım Hanlığı ve Osmanlı-Rus Savaşları, İstanbul, 2013.
Meram, Ali Kemal, Türk-Rus İlişkileri Tarihi, İstanbul, 1969.
Okçu, Yahya, Türk-Rus Mücadelesi Tarihi, Ankara, 1949.
Saray, Mehmet, “Başlangıçtan Petro’ya Kadar Türk-Rus Münasebetlerine Genel Bir Bakış”, İÜEFD, (Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Hatıra Sayısı), Sayı: 35, İstanbul, 1994, s. 193–222.
Shaw, Stanford J., Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, I, (çev. Mehmet Harmancı) İstanbul, 2004.
Tukin, Cemal, Boğazlar Meselesi, İstanbul, 1999.
Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih (1789–2001), İstanbul, 2006.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt: IV/II, Ankara, 1995.