Osmanlı’ya karşı İran’la ittifak: 16. yüzyılın siyasi ve iktisadi rekabet ortamında Avrupa’nın müttefik arayışları

Her zaman için çıkar ilişkilerinin esas olduğu uluslararası ilişkiler alanında 16. Yüzyıl, kendine özgü bir düzene sahiptir. Bu düzenin sınırları ise dönemin egemen güçleri arasında bölgesel ve küresel ittifaklarla belirlenmiştir. Memluk devletinin yerini alan Osmanlıların Kızıldeniz’e akan baharat ticaretini Portekizlilere karşı koruması, ayrıca Basra körfezi ve Hint Okyanusu’nda verdiği mücadeleler Osmanlı Devleti’nin güney politikasını ifade etmektedir. Diğer taraftan batıda Akdeniz’de İspanya ile karada ise Viyana’ya kadar uzanarak Habsburg İmparatorluğu ile giriştiği çatışma 16. yüzyılın siyasi coğrafyasının yeniden çizilmesini gerektirmiştir. Bu yüzyıl boyunca, başta Portekiz, İspanya ve Habsburg İmparatorluğu aleyhine yürüttüğü siyaset neticesinde Osmanlı İmparatorluğu, karşısında geniş bir cephe bulmuştur. Bu cephe içerisinde Fransa dışındaki bütün Katolik devletler yanında Safevî İran da yer almıştır. Bu çalışma, Osmanlı’ya karşı Avrupa’nın İran ile ittifak kurma teşebbüslerini siyasi ve iktisadi rekabet ortamında gösterme denemesidir

Anahtar Kelimeler:

İran, İspanya, Osmanlı, Portekiz, Baharat, II. Felipe

Alliance with Iran Against the Ottoman: Seeking for Allied of Europe in Political and Economic Competitive Environment in 16th Century

The 16th century possesses an idiosyncratic system in international relations always based on self-interest. Limits of this system are determined by regional and global alliance among the dominant powers of the period. The protection of the spice trade flowing through the Red Sea by Ottomans that replaced the Memluk state against Portuguese, also their struggles in the Persian Gulf and the Indian Ocean represent the Ottoman Empire's southern policy. On the other hand, its conflict in the west with Spain in the Mediterranean Sea and also with Hapsburg Empire on land reaching Vienna has required the redrawing of the political geography of the 16th century. Throughout this century, The Ottoman Empire found a wide front against it as a result of its policies to the detriment of mainly Portugal, Spain and the Hapsburg Empire. Safavid Iran also took place in this front with all the Catholic states except France. This study is an essay to demonstrate Europe's attempts to establish an alliance with Iran against the Ottoman Empire in political and economic competitive environment

Keywords:

Iran, Spain, Ottoman, Portugal, Spices, II. Felipe,

PDF

___

Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 390, Folio 80.
Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 390, Folio 148.
Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 390, Folio 156.
Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 486, Folio 65.
Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 486, Folio 78.
Arnold, David, Coğrafi Keşifler Tarihi, Çev. Osman Bahadır, Alan Yayınları, İstanbul 1995.
Boxer, C. R., Portuguese conquest and commerce in Southern Asia: 1500-1750, Variorum Reprints, Great Britain 1985.
Braudel, Fernand, II. Felipe Dönemi’nde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, ilt 1, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara 1993.
Bostan, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992.
Fernandez, Luis Gil, El İmperio Luso-Español y la Persia Safávida, Tomo I (1582- 1605), Fundación Universitaria Española, Madrid 2006.
Ferrer, os Francisco utillas, “El siglo XVI y el comienzo de las relaciones diplom ticas con Persia: arlos V y h Ism l”, Carlos V. Los moriscos y el Islam, Coordinadora: Mᵃ esşs Rubiera Mata, ongreso Internacional, Alicante 2000.
Goffman, Daniel Osmanlı Dünyası ve Avrupa 1300-1700, Çev. Ülkün Tansel, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008.
Hinz, Walther, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, Çev. Tevfik Bıyıklıoğlu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992.
İnalcık, Halil, Devlet-i Aliyye, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 1, Ed. Halil İnalcık-Donald Quataert, Çev. Halil Berktay, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000.
Lockhart, Laurence “European ontacts with Persia, 1350-1736”, The Cambridge History of Iran, Vol. 6, Cambridge University Press, The United Kingdom 2006.
Matthee, Rudolph P., The Politics of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600- 1730, Cambridge University Press, United Kingdom 1999.
Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti: Habeş Eyaleti, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1974.
Orhonlu, engiz, “Hint Kaptanlığı ve Piri Reîs”, Belleten, 134, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1970.
Özbaran, Salih, İran, Türkiye, Irak, Suriye ve Mısır Yollarında Portekizli Seyyahlar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
Özbaran, Salih, Yemen’den Basra’ya Sınırdaki Osmanlı, Kitap Yayınevi, İstanbul 2004.
Özbaran, Salih Umman’da Kapışan İmparatorluklar Osmanlı ve Portekiz, Tarihçi Kitabevi Yayınları, İstanbul 2013.
Pedani, Maria Pia, Osmanlı Padişahının Adına: İstanbul’un Fethinden Girit Savaşı’na Venedik’e Gönderilen Osmanlılar, Çev. Elis Yıldırım, TTK, Ankara 2011.
Turan, Şerafettin “Selim II.”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, Cilt 10, İstanbul 1993.
Turan, Şerafettin, “Süleyman Paşa”, İslam Ansiklopedisi, ilt XI, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993
Turan, Şerafettin “Seydî Ali Reis”, İslam Ansiklopedisi, ilt X, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, ilt 2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, İstanbul 2011.