11941

II. Sargon Devri Kaynakları Işığında Güney Anadolu ve Toros Dağları Bölgesi

Güney Anadolu ve Toroslar bölgesi, jeopolitik konumu ve zengin doğal kaynakları nedeniyle Asurlular, Phrygler), Urartular ve Ionialılar arasında mücadelelere sahne olmuştur. Özellikle II. Sargon’un M.Ö. 715 yılındaki yedinci seferinde, bölgedeki siyasal rakiplerinin onları büyük ölçüde zorladıkları anlaşılmaktadır. Söz konusu devletler için cazibe merkezi olan bölge, çok sayıda askerî faaliyetlerin ve diplomatik entrikaların çevrildiği bir merkez durumuna gelmiştir. Bu konuda en kapsamlı bilgi, II. Sargon’un M.Ö. 710-709 yıllarında Que valisi Aşşur-şarra-usur’a yazmış olduğu mektuptan (ND 2759) edinilmektedir. Nimrud (=Kalhu)’ta ele geçirilen mektup, bölgenin M.Ö. VIII. yüzyıl tarihî coğrafyasına ışık tutması yanında, dönemin diplomatik şartları konusunda önemli ipuçları vermektedir. Öyle anlaşılıyor ki II. Sargon’un bölgeye düzenlediği seferlerin arka planında sürekli olarak buradaki Asur etkisini azaltmaya yönelik girişimlerde bulunan Phryg ve Urartu devletleri vardı. İşte bu makalenin konusunu II. Sargon döneminde Güney Anadolu ve Toroslar Bölgesi’nin siyasal durumu ve diplomatik ilişkiler oluşturmaktadır. Bu yönüyle çalışma, söz konusu bölgenin tarihi coğrafyası konusunda genel bir değerlendirmeyi de içermektedir

Anahtar Kelimeler:

II. Sargon, Güney Anadolu, Toros Dağları, Que, Hilakku

Region of Southern Anatolia and Taurus Mountains in the light of Sargon II Era’s Resources

Because of its geopolitical position and rich natural resources, region of Southern Anatolia and Taurus Mountains witnessed conflicts between Assyrians Phrygians, Urartians and Ionians. Especially in the seventh campaign of Sargon II in BC. 715, it’s understood that its diplomatic rivals compelled them largely. For these aforesaid powers; the region was charming so that many military activities and diplomatic schemes came into being in this area. The most extensive information about this topic is obtained from the letter which was written by Sargon II to the mayor of Que named Aşşur-şarra-usur in BC. 710-709. Besides illuminating the historical geography of BC. VIII; the letter which was found in Nimrud (=Kalhu) it also gives important clues about that period’s diplomatic circumstances. It’s understood that; in the backround of the campaigns organized by Sargon II, there were Phrygians and Urartians who constantly had attemped to decrease Assyrian impact on the region. This article’s topic is composed of region of Southern Anatolia and Taurus Mountains’ political conditions and the diplomatic relations in the Sargon II era. In this aspect the study inclues a general evalution of the aforesaid region’s historical geography

Keywords:

Sargon II, Southern Anatolia, Tarurus Mountains, Que, Khilakku.,

PDF

___

Alkım 1960 U. B. Alkım, “Sam’al ile Asitawandawa Arasındaki Yol, Amanus Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyasına Dair Araştırmalar”, Belleten, 95, 1960, 349-399.
Alkım 1965 U. B. Alkım, “The Road from Sam’al to Asitawandawa, Contributions to the Historical Geography of the Amanus Region”, AnadoluAraş., II/1-2, 1965, 1-45.
Arslan 2001 N. Arslan, “Kilikia Bölgesindeki Grek Kolonizasyonu”, Olba, IV, 2001, 1-17.
Bahar 1999 H. Bahar, Demirçağında Konya ve Çevresi, Konya (1999).
Barnett 1975 R. D. Barnett, “Phrygia and the Peoples of Anatolia in the Iron Age”, CAH, II/2, 1975, 417-447.
Barnett 1987 R. D. Barnett, “Phrygia ve Demir Devrinde Anadolu Kavimleri”, A.Ü DTCFD, XXXI/1-2, (Çeviren: Ömer Çapar), 1987, 43-74.
Baker vd. 1995 H. D. Baker, D. Collon, J. D. Hawkins, T. Pollard, J. N. Postgate, D. Symington, D. Thomas, “Kilisetepe 1994”, AnatS, XLV, 1995, 139-191.
Bilgiç 1946 E. Bilgiç, “Anadolu’nun İlk Yazılı Kaynaklarındaki Yer Adları ve Yerlerin Tarihi Üzerine İncelemeler”, Belleten, 37-40, 1946, 381-423.
Bing 1971 J. D. Bing, “Tarsus: A Forgotten Colony of Lindos”, JNES, 30, 1971, 99-109.
Bing 1987 J. D. Bing, A History of Cilicia During the Assyrian Period, (1987).
Casabonne 1999 O. Casabonne, “Notes Ciliciennes”, Anatolia Antiqua, IX, 1999, 69-88.
Casabonne 2004a O. Casabonne, “La Cilicie à l’époque achéménide (Persika 3), Paris, (2004).
Casabonne 2004b O. Casabonne, “Rhodes, Cyprus and Southern Anatolia During the Archaic and Achaemenid Periods: The Ionian Question”, Colloquium Anatolicum, III, 2004, 1- 14.
Casabonne-De Vos O. Casabonne, J. De Vos, “Cypre, Rhodes et l’Anatolie méridionale: la question ionienne”, Res Antiquae, 2, 2005, 83-102.
Casabonne 2007 O. Casabonne, “Kilikia, Bağımsızlıktan Makedon Fethine”, Arkeoatlas, 6, 2007, 54-60.
Casabonne 2010 O. Casabonne, “Ionlar kimdi?”, Arkeoatlas, 7, 2010, 22-27.
Çilingiroğlu 1977 A. Çilingiroğlu, “Sargon’un Sekizinci Seferi ve Bazı Öneriler”, AnadoluAraş., IV-V, 1977, 235-251.
Çilingiroğlu 1984 A. Çilingiroğlu, Urartu ve Kuzey Suriye Siyasal ve Kültürel İlişkiler, İzmir (1984).
Delaporte 1936 L. Delaporte, Les Hittites, Paris (1936).
Del Monte-Tischler 1978 G. F.del Monte, J. Tischler, Die Orts und Gewässernamen der Hethitische Texte, RGTC VI/2, Weisbaden (1978).
Desideri-Jasink 1990 P. Desideri-A. M. Jasink, Cilicia. Dall’eta di Kizzuwatna alla Conquesta Macedona, Torino (1990).
Elayi-Cavigneaux J. Elayi, A. Cavigneaux, “Sargon II et les Ioniens”, Oriens Antiquus, 18, 1979, 59-75.
Erzen 1940 A. Erzen, Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig (1940).
Fiedler 2005 G. Fiedler, “Les Phrygiens en Tyanide et le probleme des Muskis”, Res Antiquae, 2, 2005, 389-398.
Forrer 1920 E. Forrer, Die Provinzeinteilung des Assyrischen Reiches, Leipzig (1920).
Freu 2005 J. Freu, “Des Grands Rois de Tarhuntaşşa aux Grands Rois de Tabal”, Res Antiquae, 2, 2005, 399-418.
Gadd 1954 C. J. Gadd, “Inscribed Prisms of Sargon II from Nimrud”, Iraq, XVI, 1954, 173- 201.
Garstang 1953 J. Garstang, Prehistoric Mersin, Oxford (1953).
Goldman 1963 H. Goldman, Tarsus III. Text. The Iron Age, Princeton (1963).
Grayson 1987 A. K. Grayson, “Assyrian Expansion Into in the Sargonid Age (c. 744-650 B.C.”, Rencontre Assyriologique Internationale/Uluslar arası Assiriyoloji Kongresi, 6- 10/VII/1987, İstanbul, XXXIV, 1987, 131-135.
Hawkins 1973 J. D. Hawkins, “Hulli”, RLA, 4, 1973, 490-491.
Hawkins 1975 J. D. Hawkins, “Hilakku”, RLA, 4, 1972-1975, 402-405.
Hawkins 1982 J. D. Hawkins, “The Neo-Hittite States in Syria and Anatolia”, CAH, III/1, 1982, 372-441.
Hawkins 1997 J. D. Hawkins, “Mita”, RLA, VIII/3-4, 1997, 271-273.
Hawkins 2000 J. D. Hawkins, Inscriptions of the Iron Age, Corpus of Hieroglyphic Luwian, 1, Berlin (2000).
Houwink ten Cate 1961 P. H. J. Houwink ten Cate, The Luwian Population Gropus of Lyciaand Cilicia Aspera During the Hellenistic Period, Leiden (1961).
İpek vd. 1999 İ. İpek, A. K. Tosun, R. Tekoğlu, “Adana Geç Hitit Kurtarma Kazısı 1997 Yılı Çalışma Sonuçları”, IX. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (27-29 Nisan 1998), 1999, 173-188.
Jasink 1989 A. M. Jasink, “I Greci In Cilicia Nel Periodo Neo-Assiro”, Mesopotamia, XXIV, 1989, 117-128.
Jean 2001 É. Jean, “La Cilicie Pluralité et Unité”, in: E. Jean et al. (eds), La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux, Varia Anatolica, XIII, s. 5-12.
King 1910 L. W. King, “Sennaherib and Ionians”, JHS, XXX, 1910, 327-335.
Lemaire 1987 A. Lemaire, “Aşşur-şarra-usur, gouverneur de Qué”, NABU, 1, 1987, 5-6.
Lemaire 1991 A. Lemaire, “Recherches De Topographie Historique sur Le Pays de Qué (IXe- VIIe siècle av. J. C.”, Anatolia Antiqua, I, 1991, 265-275.
Lemaire 2000 A. Lemaire, “Tarshish-Tarsisi: probème de topographie historique biblique et assyrienne”, Studies in Historical Geography and Biblical Historiography presented to Z. Kallai, ed. G. Galil, M. Weinfeld, Leiden-Boston-Cologne, 2000, 44-62.
Lewy 1947 J. Lewy, “Naram-sin’s Campaign to Anatolia in the Geographical Data of the Kültepe Texts”, Halil Edhem Hatıra Kitabı/In Memorian Halil Edhem, 1, 1947, 11-18.
Luckenbill 1968 D. D. Luckenbill, Ancient Records of Assyria and Babylonia, I-II, New York (1968).
Maxwell-Hyslop 1974 K. R. Maxwell-Hyslop, “Assyrian Sources Iron, A Preliminary Survey of the Historical Geographical Evidence”, Iraq, XXXVI, 1974, 139-154.
Mellink 1965 M. J. Mellink, “Mita, Mushki and Phrygians”, AnadoluAraş., II/1-2, 1965, 317- 325.
Mellink 1979 M. J. Mellink, “Midas in Tyana”, Florigeium Anatolicum, Mélanges Offerts à E. Laroche, 1979, 249-257.
Naster 1938 P. Naster, L’Asie Mineure et L’Assyrie aux VIIIe et VIIe siècle J. C., D’Après Les Annales des Rois Assyriens, Louvain (1938).
Olmstead 1923 A. T. Olmstead, “The Assyrians in Asia Minor”, Anatolian Studies Presented to Sir W. M. Ramsay, (Edited by W. H. Buckler, W. M. Calder), 1923, 283-296.
Olmstead 1931 A. T. Olmstead, “The Text of Sargon’s Annals”, AJSL, 47, 1931, 259-280.
Özdemir 2007 H. F. Özdemir, “Batı Anadolu Demir Çağı Örneği Işığında, Göç Olgusunun Kilikia’daki Kolonizasyon Sürecine Olan Etkileri”, Arkeoloji ve Sanat, 126, 2007, 25- 44.
Postgate 1973 J. N. Postgate, “Assyrian Texts and Fragments”, Iraq, 35, 1973, 13-36.
Röllig 1997 W. Röllig, “Muşki, Mushki”, RLA, VIII, 1993-1997, 493-495.
Salvini 2006 M. Salvini, Urartu Tarihi ve Kültürü, İstanbul (2006).
Savaş 1998 S. Ö. Savaş, Anadolu (Hitit-Luvi) Hiyeroglif Yazıtlarında Geçen Tanrı, Şahıs ve Coğrafya Adları/Divine, Personal and Geographical Names in the Anatolian (Hittite/Luwian) Hieroglyphic Inscriptions, İstanbul (1998).
Sevin 1982 V. Sevin, “Frygler”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, 1, 1982, 230-235.
Sevin 1988 V. Sevin, “Elazığ Yöresi Erken Demir Çağı ve Muşkiler Sorunu”, Höyük, 1, 1988, 51-64.
Sevin 1991 V. Sevin, “The Early Iron Age in the Elazığ Region and the Problem of Mushkians”, AnatS, XLI, 1991, 87-98.
Shaw 1990 B. D. Shaw, “Bandit Highlands and Lowland the Mountains of Isauria-Cilicia”, JESHO, XXXIII/3, 1990, 238-270.
Smite 1970 S. Smite, “The Supremacy of Assur”, CAH, III/2, 1970, 32-58.
Tadmor 1958 H. Tadmor, “The Campaigns of Sargon II of Assur”, JCS, 12, 1958, 22-100.
Tekoğlu-Lemaire 2000 R. Tekoğlu, A. Lemaire, “La Bilingue Royale Louvito-Phénicienne De Çineköy”, CRAI, 2000, 961-1006.
Ünal 2000 A. Ünal, “Çukurova’nın Antik Devirde Taşıdığı İsimler İle Fiziki ve Tarihi Coğrafyası”, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı (E. Artun-M. Sabri Koz), İstanbul (2000).
Ünal 2005 A. Ünal, “Doğu Akdeniz, Kilikya ve Güney Anadolu Sahillerinde Grek Varlığı Sorunu”, in: Mustafa Şahin-İ. Hakan Mert (eds.), Ramazan Özgan’a Armağan – Festschrift für Ramazan Özgan, İstanbul (2005), 453-474.
Ünal 2006 A. Ünal, “Hitit İmparatorluğu’nun Yıkılışından Bizans Dönemi’nin Sonuna Kadar Adana ve Çukurova Tarihi”, ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/3, 2006, 67-102.
Ünal-Girginer 2007 A. Ünal, K. S. Girginer, Kilikya-Çukurova, İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, İstanbul (2007).
Wäfler 1983 M. Wäfler, “Zu Status und Lage von Tabāl”, Orientalia, 52, 1983, 181-193.
Wittke 2004 Mušker und Phryger Ein Beitrag zur Geschichte Anatoliens vom 12. bis zum 7. Jh. V. Chr., Beihefte Zum Tübinger Atlas Des Vorderen Orients (TAVO) 99, Weisbaden, 2004.
Yağcı 2008 R. Yağcı, “Soloi-Pompeiopolis 2006 Yılı Kazıları”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı (28-Mayıs-1 Haziran 2007 Kocaeli) , 3. Cilt, Ankara, 2008, 149-166.
Yener 1983 K. A. Yener, “The Production, Exchange and Utilization of Silver and Lead Metals in Ancient Anatolia, A Source Identification Project”, Anatolica, 10, 1983, 1-15.
Yener 1986 K. A. Yener, “The Archaeometry of Silver in Anatolia: The Bolgardağ Mining District”, AJA, 90, 1986, 469-472.
Yener-Özbal 1987 K. A. Yener, H. Özbal, “Tin in the Trukish Taurus Mountains: The Bolkardağ Mining District”, Antiquity, 61, 1987, 220-226.
Yiğit 2000 T. Yiğit, “Tabal”, A.Ü. DTCFD, 40, 3-4, 2000, 177-189.
Zoroğlu 1993 L. Zoroğlu, “Göksu Kültürleri”, Atlas Aylık Gezi Dergisi, 8, 1993, 80-82.
Zoroğlu 1994a L. Zoroğlu, “Cilicia Tracheia in the Iron Age: the Khilakku Problem”, Anatolian Iron Ages 3 BIA Monography 16 (The Proceeding of the Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 August 1990), 1994, 301-309.
Zoroğlu 1994b L. Zoroğlu, Kelenderis I, Kaynaklar, Kalıntılar, Buluntular, Ankara (1994). EK