EBU’L-FEREC İBNU’L-CEVZÎ’NİN EL-MUNTAZAM ADLI ESERİ’NDE BAĞDAT

Kuruluşundan XII. yüzyılın ikinci yarısına kadar Bağdat’ı ele alan bu araştırmada, şehrin kuruluş dönemi incelendikten sonra şehirde meydana gelen değişiklikler aktarılmıştır. Bağdat, Abbasî devletinin başkenti olarak sıfırdan inşa edildiği için şehir planlaması açısından da döneminin diğer şehirlerine örnek bir şehir olma özelliğine sahipti. Kurulduğu dönemden itibaren yüzlerce yıldır İslâm dünyasının merkezi konumunda kalmıştı. Abbasî devletinin yıkılışına kadar halifeliğin merkezi olmasından dolayı İslamiyet’in yönetim yeri olmuştur. Araştırmada Bağdat şehrinin yaşamış olduğu siyasi değişimlere de yer verilmiştir. Çünkü Abbasî devletinin kuruluşunda, devletin lideri aynı zamanda İslamiyet’in lideriyken zamanla bu durum değişmiştir. Abbasî halifesi özellikle Büveyhiler ve Selçuklular zamanında sadece dini bir kimlik olarak kalmıştır. Diğer yandan tarih yazıcılığı ve araştırmalarında art zamanlı çalışmalar söz konusu olduğu için yararlanılan kaynakların güvenirliliği önemlidir. Bu araştırmada bazı olayları bizzat yaşamış olan Ebû’l-Ferec İbnu’l-Cevzî’nin tarih konusunda kaleme almış olduğu el-Muntazam adlı eseri temelinde Bağdat incelenmiştir. el-Muntazam, yazıldığı dönemin tarih yazıcılığına göre olayları dünyanın yaratılışından itibaren anlatmaya başlamıştır. Araştırmada söz konusu eserin beş cilt halinde Haydarabad’da basılan nüshası temel alınmıştır. Eserin 1149-1179 yıllarını kapsayan kısımları Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu araştırmanın dünya tarihine ve Türk tarihine ışık tutacağı umulmaktadır.

___

  • İbnu’l-İmrânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. el-İnbâ fi’t-Târihi’l-Hulefâ (Yay. Kâsım es-Sâmerrâi), Leiden 1973.
  • Kan, Kadir. Abbasîlerin Birinci Asrında Bağdat (145-232/762-847), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2010.
  • Kapanşahin, Muhittin. “Büyük Selçuklu Sultanları ile Abbasî Halifelerinin İlişkileri”, History Studies, C IV, S 4, Ankara 2012, s.191-218.