Dokuzuncu ve Onuncu Yüzyılda Bizans-Abbasi Sınırı

İlk İslâm fetihleri sonucunda Anadolu’ya giren İslâm ordusu, Antakya’dan Erzurum’a kadar olan bölgeyi fethetti. İslâm ordusunun Anadolu’da ilerlemesi karşısında Bizans İmparatoruHerakleios’un emri üzerine Bizanslıların Antakya’nın kuzeyindeki kalelerden çekilmesiyle 638 yılında Bizans-Arap Sugur el-Şamiye (Şam sınırı) oluştu. Herakleios, böylece oluşan hudut bölgesinde yaşayan halkı iç bölgelere çekerek İslâm ordusunun ilerlemesini önlemek maksadıyla geniş bir bölgeyi boş bıraktı. Bu şekilde Anadolu’da oluşan Bizans-Arap sınırı Emevi ve Abbasi Devletleri döneminde de varlığını devam ettirdi. Abbasi Devleti’nin savunmasında Bizans-Abbasi sınırı çok önemli rol oynadı. Abbasi halifelerinin bu sınır şehirlerine yerleştirdiği Abbasi garnizonları Bizans şehirlerine akın yaparak Bizans’ın Abbasi topraklarına saldırmasını 10. Yüzyılın ortalarına kadar engellediler. Bizans İmparatorları Nikephoras Phokas ve Ioannes Çimiskes, 10. Yüzyıl ortalarında Abbasi Sugurunu aşarak Anadolu’da Abbasi Sugur şehirlerini Bizans İmparatorluğu toprağına kattılar. Böylece, üç yüz yıldan fazla bir süre aynı kalmış Anadolu’da Bizans-Abbasi sınırı değişikliğe uğradı

Anahtar Kelimeler:

Bizans, Abbasi, sınır

Byzantine-Abbasid Frontier in the Nineth and Tenth Centuries

Muslim forces entered Anatolia from Antakya and arrived Theodopolis (Erzurum). Thus Byzantine-Arab borderland occured after first Islam Conquests. It appears indeed that Heraclius attempted to forestall further withdrawals by turning Cilicia into a sort of no-man’s land after his final departure from Syria: and establishing in the Amanos mountains to the defensive region or Byzantine-Arab border. Just as the Byzantine frontier played on important part in the life of Umeyyed and Abbasid State. Arab forces began to concentrate on establishing a defensive border and protecting the territory which lay behind Abbasid forces did strike deep into Byzantine territory-the raid of Harun al-Reşid in 872 such attacks were aimed chiefly at the collection of booty and at damaging Byzantine morale. Thus the situation reached by the middle of the eighth century was not substantially altered until the tenth century when the great reconquest under Phokas and Tzimiskes took place.

Keywords:

Byzantine, Abbasid, Frontier,

PDF

___

Abu’l-Farac, Gregory, Abu’l-Farac Tarihi (Çev.Ömer Rıza Doğrul) T.T.K Basımevi, Ankara,1999
Ibnu’l-Adim, Zubdet el-Haleb min Tarihu’l-Haleb (622-1064), I. Cilt, (Neşr. Sami Dahhan), Şam, 1951.
Belâzurî, Futûhu’l Buldân (Çev. Mustafa Fayda), T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002.
Bosworth C. Edmund, ‘‘The City of Tarsus and The Arab-Byzantine Frontiers, in Early and Middle Abbasid Times ’’, ORIENS, Journal of the International Society for Oriental Research, 33. Volume, NewYork, 1992, 269-286
--------------------------------------, Bilad al-Sham During the Abbasid Period, History of Bilad al-Sham Committee, Amman, 1991.
Dietrich, C. Richard, Diegenes Akrites Destanında Hıristiyan–Müslüman Sınır Kültürünün Yansımaları, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005.
Christophilopoulou Aikaterina, Byzantine History II (610-867) (Translated by Timothy Cullen), Adolf M. Hakkert Yay., Amsterdam, 1993
Elçibey, Ebulfez, Tolunoğulları Devleti (868-905) (Çev. Selçuk Akın), Ötüken Yay., İstanbul, 1997.
Işıltan, Fikret, İ.A ‘‘Seyfuddevle’’, mad. 10. Cilt.
İbnu’l-Esir, el-Kamil fi’t-târîh (Çev. A. Ağırakça), Bahar Yay., İstanbul, 1987.
Haldon, J.F., Bizans Tarih Atlası (Çev. Ali Özdamar), Kitap yayınevi, İstanbul, 2007.
John Haldon ve Hugh Kennedy, ‘‘The Arab-Byzantine Frontier in the Eighth and Ninth Centuries, Military Organisation and Society in the Borderlans’’ ZRVI 19 (1980).
Honigman Ernest, Bizans Devletinin Doğu Sınırı (Çev. Fikret Işıltan), İstanbul Üniv. Yay. İstanbul, 1970.
Kaegi, E. Walter, Bizans ve ilk İslâm Fetihleri (Çev.Mehmet Özay), Kaknüs Yay., İstanbul 2000.
Kopraman, Kâzım Yaşar, ‘‘Tolunoğulları (868-905)’’ D.G.B.İ.T. VI. cilt, Çağ Yay. İstanbul 1992.
Niavis, Pavlos E. The Reign of the Byzantine Emperor Nicephorus I. (802-811), Historical publications St.D. Basilopoulos, Athens, 1987.
Ostrogorsky, George, Bizans Devleti Tarihi, (Çev. F. Işıltan), T.T.K. Basımevi, Ankara, 1981.
Scylitzes, John, A Synopsis of Histories (811-1057), (Çev. John Wortley), Published by The Centre for Hellenic Civilization at University of Manitoba, Kanada, 2000.
Süryani Mihail Vekâyinamesi, (Türkçe tercümesi: Hrant .D. Andreasyan), Ankara, 1944, (T.T.K. kütüphanesi No:44’de yayınlanmamış tercüme).
Tağriberdî, Muhammed Yusuf, en-Nucûmu-z Zâhire fî Mulûki Mısır ve’l-Kâhira, 3. Cilt, el-Muessetu’l Mısrıyyetu’l Amme telif ve taba ve’n neşr, Kahire, 1964.
Taberi, History of el-Tabari Tarih el-Rusul ve’l Muluk, State University of New York Press, Albany 1992.
Vasiliev, ‘‘The Struggle with the Saracens (867-1057)’’, Cambridge Medieval History, 4. Cilt.
Vasiliev, Byzance Et Les Arabes, Bruxelles,1935.
Yahya b. Saîd Antakî, Târihu’l Antakî (H. 328-458, M. 940-1067), ( Neşr. Ömer Abdullah Tedmuri), Lübnan, 1990
Ya kubî, Kitabu’l-Buldan (Ülkeler Kitabı), (Çev. Murat Ağarı), Ayışığı yay. İstanbul, 2002
Yakut, Mu’cemu’l-Buldân, Kitabu’l İlmiye Basımevi, Beyrut, Tarihsiz.
Yıldız, Hakkı Dursun, İslâmiyet ve Türkler , Kamer Yay., İstanbul, 2000.