Delhi Türk Sultanlığı Sarayında Bir Tarihçi: Ziyaeddin Berenî ve Tarih İlminin Faydaları ya da Faydalı Tarih Üzerine

Bu çalışmada 14. yüzyıl Delhi Türk Sultanlığı kaynaklarından birisi olan Târîh-i Fîrûzşâhî’nin başlangıç kısmında Ziyaeddin Berenî’nin tarih ilmine dair yer verdiği bilgiler konu edinilmiştir. Yazarın, modern tarihçilerin temel çerçeveleri ve yaklaşımlarını o dönemde tartışıp açıklık getirmesi ve prensipler üzerinden hareket edilmesi gerektiğine dair ortaya koyduğu hususlar çalışmada değerlendirilmiştir. Çalışmanın ilk kısmında Berenî’nin hayatı ve eserleri hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir. İkinci kısımda ise onun tarih ilminin faydalarına dönük olarak sıraladığı pasajlara yer verilmiştir. Sıralanan pasajların hemen arkasından müellifin ifade etmek istediği hususlar tarih kavrayışı ve bilinciyle irdelenmiştir. Müellifin –tarih, tarihçi ve tarih yazımı- şeklinde kurguladığı üçleme çalışmanın ana esasının belirlenmesine de zemin hazırlamıştır. Tarih metodu bağlamında tarihçilerin üzerinde karar kıldıkları -ders çıkarma, kültürel aktarım, hayatiyet, zaruriyet, vazgeçilmezlik, tecrübe aktarımı ve diğer bazı kavramlar- müellifin önemle üzerinde durduğu hususlar olduğu için burada da sıklıkla işlenmiştir. Yine burada salt olarak müellifin tarih kavrayışı değil, onunla beraber gelişen tarih üretim tarzı da irdelenmiştir. Çalışmada dikkat çeken bir diğer yön de müellifin tarihi bilginin üretilmesiyle alakalı değerlendirmeleridir. Son olarak müellifin bir bilinç oluşturma düzeyi olarak da gördüğü tarihin kalıcılığı, devamlılığı ve aktarıcılığı sağlayan yönleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tarih, Hindistan, Delhi, Hadis, Berenî

PDF

___

Abdullahî, Alireza – Rudgar, Qanbar Ali. “Gorarü’s-Siyer, Asıl Adı ve Müellifini Gözden Geçirmek”. 19/105-120. Tahran: Tarih-i Temeddün-i İslâm, 1393.
Alkan, Necmettin. “Efsaneden Aydınlanmacı Geleneğe Tarih Düşüncesi”. Tarih Nasıl Yazılır?. ed. Ahmet Şimşek. 21-37. İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 2011.
Bakhtiari, Shahla – Jozian Akram. “Social Approach of Ziauddin Barani in Official Historiography”. Biannual Journal of Historical Perspective & Historigraphy Alzahra University, V.26/17, 33-56. Tahran: http:/hph.alzahra.ac.ir/, 2016.
Berenî, Ziyâeddîn. Târîh-i Fîrûzşahî. tsh. Mevlevî Seyyid Ahmed Han Sahib, Kalküta: Captain W. Nassau Lees, 1862.
Berenî, Ziyâeddîn. Fetâvâ-yı Cihandârî. tsh. Mirza Süleyman Han. Lahor: İdare-i Tahkikât-ı Pakistan, Danişgah-ı Pencab, 1972.
Hardy, Peter. “Barani”, The Encyclopaedia of Islam. 5. 1/1036-1037. Leiden: E. J. Brill, 1986.
Hardy, Peter. Historians of Medieval India (Studies in Indo-Muslim Historical Writing). New-Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd., 1997.
Husain, Agha Mahdi. Tughluq Dynasty, New-Delhi: S. Chand & Co (Pvt) Ltd., 1976.
İbn Haldun. Mukaddime. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
Kanar, Mehmet. Farsça Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları, 2008.
Khan, Iqtidar Alam. Historical Dictionary of Medieval India. Maryland: The Scarecrow Press, 2008.
Koç, Bilal. Delhi Türk Sultanlığında Tuğluklular Dönemi Siyasi Tarihi (1320-1414). Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
Koç, Bilal. “Ticaret ve Kazanç Ahlâkının Hindistan Görünümü: Fetâvâ-yı Cihândârî ve Pazar Bahsi”. IV. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildirileri (27-29 Eylül 2018), 1/ 163-178. Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Yayınları, 2019.
Kortel, S. Haluk. Delhi Türk Sultanlığı’nda Teşkilat. Ankara: TTK, 2006.
Oppermann, Serpil. “Yeni Tarihselcilik”, Türkiye’de Tarih Yazımı. ed. Vahdettin Engin & Ahmet Şimşek. 331-345. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011.
Storey, Charles Ambrose. Persian Literature. London: Luzac & Company Ltd., 1970.
Özcan, Azmi. “Berenî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/491. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Öztürk, İbrahim Hakkı. “Bilimsel (Modern) Tarihten Parçalanmış (Postmodern) Tarihe”. Tarih Nasıl Yazılır?. ed. Ahmet Şimşek. 39-66. İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 2011.
Safran, Mustafa - Şimşek, Ahmet. “Tarihyazımında Bir Sorun: Anlatı”. Türkiye’de Tarih Yazımı, ed. Vahdettin Engin & Ahmet Şimşek. 315-330. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011.
Şeşen, Ramazan. Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul: İSAR Vakfı Yayınları, 1998.