1856 Girit Depremi

Akdeniz ile Ege’nin birleştiği noktada yer alan Girit adası, tarih boyunca büyük depremlerin yıkımına uğramış bir coğrafyadır. Ada, “Helen yayı” veya “Girit hendeği” olarak adlandırılan; Girit ve Rodos’un güneyinden Fethiye körfezine yönelen bir deprem fayının etkisindedir. Bu yüzden Girit’te geçmişten günümüze çok sayıda yıkıcı deprem meydana gelmiştir. Bu büyük depremlerden biri olmak üzere 12 Ekim 1856 Pazar günü gece yarısında Girit’te bir deprem oldu. Deprem, sonradan hazırlanan kataloglara, “ağır yıkıcı” olarak kaydedildi. 8.1 veya 8.2 şiddetindeki deprem, adanın doğu kısmında özellikle Kandiye sancağında çok büyük bir zarar verdi. Adanın doğusunda olan Sitia/Estiye ise neredeyse tamamen yıkıldı. Resmo ve Hanya depremden daha az etkilendi. Özellikle Kandiye civarında yüzlerce insan öldü yüzlercesi yaralandı. Aylarca devam eden artçı depremler ve yangınlar nedeniyle çok sayıda dükkân ve işyeri yok oldu. Bu yıkım sırasında Ada’da resmi ve sivil mimarinin önemli eserleri de zarar gördü. Yetkililer depremin ardından yaraların sarılması ve Kandiye’nin yeniden imarı için yoğun çaba sarf ettiler

Anahtar Kelimeler:

Girit, Kandiye, deprem, yangın, imar

The Earthquake of Crete in 1856

Located at the intersection of the Mediterranean and the Aegean seas, Crete has been ruined by earthquakes many times. The island is on an earthquake fault called “Hellenistic arch” or “Cretan hollow” that stretches from the south of Crete and Rhodes to the Fethiye Gulf, and has been ruined by many earthquakes from ancient times to the present day. On October 12, 1856, at mid-night, a big earthquake shook Crete. Later, catalogues recorded this earthquake as “severely destructive”. Estimated to have been 8.1 or 8.2 in magnitude, this earthquake caused much damage in the eastern part of the island, especially in Candia sanjak. Sitia/Estiye, located on the eastern side of the island, was almost completely destroyed. Rethymno and Chania, on the other hand, were less affected. Hundreds of people died around Candia, and hundreds were wounded. Aftershocks and fires that lasted for months after the earthquake destroyed many shops and workplaces. Important works of official and civil architecture were also damaged in the earthquake. Following the disaster, authorities afforded a lot of effort to heal the wounds and to re-build Candia

Keywords:

Crete, Candia, earthquake, fire, reconstruction,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi BOA., A. AMD. 75-55. BOA., A. DVN. 160-81. BOA., Sadaret Müteferrik Evrakı A. M. 15-88. BOA., A. MKT. DV. 158-71. BOA., A. MKT. MHM. 413-75; 416-27; 427-70. BOA., A. MKT. MVL. 86-65; 95-85; 97-97. BOA., A. MKT. NZD. 199-59; 199-82; 200-3; 206-100; 212-86. BOA., Sadaret Defterleri A. MKT. UM. 252-44; 260-7; 260-25; 261-85; 262-44; 82; 303-93; 272-69; 279-11; 297-74; 300-84; 303-93; 356-41; 375-40. BOA., Cevdet Belediye, 1682. BOA., EV. d. No: 16340; 16490.
BOA., İrade Dahiliye İ. DH. 360-23823; 361-23880; 362-23842; 362-23979; 368- ; 377-24913.
BOA., Masârifât Muhasebeciliği Defterleri ML. MSF. d. No: 14121.
Vakıflar İstanbul Bölge Müdürlüğü Arşivi Resmo Şeriye Sicili No: 48; 415. Kitap ve Makaleler ADIYEKE, Ayşe Nükhet, Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908), T.T.K. Yayını, Ankara 2000.
ADIYEKE, Nuri, “Bir Siyasi-İdari Kurum Olarak Osmanlı’da Cami”, Kebikeç, (İnsan Bilimleri İçin Kaynak Dergisi), sayı.30, 2010, ss.5-14.
AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, Eren Yayınları, İstanbul 1993.
ALPAR, Bedri – KURAN, Uğur – YALÇINER, Ahmet C. – ALTINOK, Yıldız, “Türkiye Çevresi Denizlerde Depreşim Dalgası Oluşma Olasılığı Bulunan Bazı Bölgeler”, Türkiye Mühendislik Haberler, sayı 438, 2005/4, ss.33-37.
AMBRASEYS, N. N. – FİNKEL, Caroline, “1500-1800 Döneminde Balkanların
Depremselliği Üzerine Yayımlanmamış Osmanlı Arşiv Belgeleri”, Osmanlı İmparatorluğunda Doğal Afetler, Edit: Elizabeth Zachariadou, (Çev: Gül Çağalı Güven, Saadet Öztürk), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001, ss.99-120.
AMBRASEYS, Nicolas, Earthquakes in the Mediterarranean and Middle East (A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900), Cambrice Universty Pres
Divân-ı Hafız Nuri, Staatsbibliothek zu Berlin Ms. Or. var. 4114.
EVANGELATOU-NOTARA, Florentia, “İkincil Önemli Yunanca Kaynaklarda Doğal Afetler”, Osmanlı İmparatorluğunda Doğal Afetler, Edit: Elizabeth Zachariadou, (Çev: Gül Çağalı Güven, Saadet Öztürk), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001, ss.121-132.
HINZ, Walter, İslam’da Ölçü Sistemleri, (Çev: Acar Sevim), Marmara Üniversitesi Yayını, İstanbul 1990.
KELLNER-HEİNKELE, Barbara, “Bir Osmanlı Kadısının Girit’te Çektiği Çileler”, Osmanlı İmparatorluğunda Doğal Afetler, Edit: Elizabeth Zachariadou, (Çev: Gül Çağalı Güven, Saadet Öztürk), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001, ss.200-208.
O Kodikas ton Tision, Ed. Vasilis Dimitriadis, Iraklio 2003. PAPADOPOULOS, G.A. – VASSİLOPOULOU, A., “Historical and Archaeological Evidence of Earthquakes and Tsunamis Felt in the Kythia
Greece”, Tsunami Research at the End of Critical Decade, Edit: Gerald T. Hebenstreit, Kluwer Academic Publishers, Nederlends 2001, ss.119-138.
PAPAZACHOS, Basil – PAPAZAHOU, Catherine, The Earthquakes of Greece, Ziti Editions, Thessaloniki 1997.
PINAR, Nuriye – LAHN, Ervin, Türkiye Depremleri İzahlı Kataloğu, T.C. Bayındırlık Bakanlığı Yayını, Ankara 1952.
SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), T.T.K. Yayını, Ankara 1999.
SOYSAL, H. – SİPAHİOĞLU, S. – KOLÇAK, D. – ANTINOK, Y., Türkiye ve Çevresinin (Yayınlanmamış Proje), Tübitak, Proje No: TBAG, 341, İstanbul 1981. Deprem Kataloğu (M.Ö. M.S. )
VOGT, Jean, “Osmanlı Topraklarında Tarih Boyunca Depremsellik-Batılı Kaynaklardan İmparatorluğunda Doğal Afetler, Edit: Elizabeth Zachariadou, (Çev: Gül Çağalı Güven, Saadet Öztürk), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001, ss.13-58. İfadelerinden Örnekler”, Osmanlı