Pozitif Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Üzerindeki Etkisinde Duygusal Zekânın Aracılık Rolü: Çalışanlar Üzerinde Bir Araştırma

Günümüz iş yaşamında çalışanların başarılı olabilmeleri, örgütlerine daha fazla katkıda bulunabilmeleri ve tükenmişlik duygusu ile baş edebilmeleri için duygusal zekâlarını gerektiğinde kullanabilmeleri ve pozitif psikolojik sermaye ile donatılmış olmaları gerekmektedir. Bu araştırma, pozitif psikolojik sermaye, duygusal zekâ ve tükenmişlik arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda ilgili literatür taranarak değişkenler arasındaki ilişkilere yönelik dört hipotez belirlenmiştir. Araştırma evreni, Türkiye’de Aksaray ve Konya illerinde çeşitli meslek gruplarında görev yapan çalışanlardan oluşmaktadır. Kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen 408 kişi araştırmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda araştırmada veriler, anket tekniğiyle toplanmıştır. Araştırma hipotezleri Regresyon analizi ile sınanmıştır. Analiz sonucunda bütün hipotezler kabul edilmiş olup, pozitif psikolojik sermayenin duygusal zekâyı pozitif yönde, tükenmişliği ise negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca duygusal zekânın tükenmişliği negatif yönde etkilediği ve pozitif psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerindeki etkisinde tam aracılık rolünün olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Psikolojik Sermaye, Duygusal Zekâ, Tükenmişlik

Mediating Role of Emotional Intelligence in the Impact of Positive Psychological Capital on Burnout: A Research on Employees

In today's business life, employees need to be able to use their emotional intelligence when necessary and be equipped with positive psychological capital to be successful, contribute more to their organizations and cope with the feeling of burnout. The research is carried out to determine the relationships between positive psychological capital, emotional intelligence, and burnout. For this purpose, four hypotheses regarding the relationships between the variables are determined by scanning the relevant literature. The research population consists of employees working in various occupational groups in the provinces of Aksaray and Konya in Turkey. 408 people selected by convenience sampling method are determined as the sample of the research. Quantitative research method is used in the study. In this context, the data in the research are collected by the questionnaire technique. The research hypotheses are tested by regression analysis. As a result of the analysis, all hypotheses are accepted, and it is determined that positive psychological capital affects emotional intelligence positively and burnout negatively. In addition, it is concluded that emotional intelligence negatively affects burnout, and that positive psychological capital has a full mediating role in the effect of burnout.

Keywords:

Psychological Capital, Emotional Intelligence, Burnout,

PDF

___

Adekola, B. (2010). Gender differences in the experience of work burnout among university staff. African Journal of Business Management, 4(6), 886-889.
Akçay, V. H. (2011). Pozitif psikolojik sermaye kavramı ve işletmelerde sürdürülebilir rekabet üstünlüğünü sağlamadaki rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 73-98.
Arslaner, F. ve Artan, F. İ. (2019). Pozitif psikolojik sermayenin lider-üye etkileşimi vasıtasıyla bireysel performansı etkilemedeki rolü: Perakende sektöründe bir araştırma. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1657-1689. https://doi.org/10.15295/bmij.v7i4.1195
Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. https://doi.org/10.1037//0022-3514.51.6.1173
Bayarçelik, E. B., Vatansever Durmaz, B. ve Gürler, N. (2019). İş stresi ve pozitif psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Bankacılık sektöründe bir araştırma. İnsan & İnsan Dergisi, 6(21), 493-523. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.513475
Bitmiş, G. M. ve Ergeneli, A (2015). How psychological capital influences burnout: The mediating role of job ınsecurity. Procedia-Social And Behavioral Sciences, 207, 363-368. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.10.106
Bożek, A. (2015). Positive psychological capital concept: A critical analysis in the context of participatory management. Management and Business Administration, Central Europe, 22(3), 19-11.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (32), 470-483.
Chen, J. (2020). Relationship between psychological capital, job stress and job burnout of special educatıon workers. Revista Argentina de Clínica Psicológicai, 29(1), 1325- 1331.
Chowdhury, A. R. (2018). Burnout and its organizational effects: A study on literature review. Journal of Business & Financial Affairs, 7(4), 1-3.
Çetin, F. ve Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
Ebrahimi, R. M., Khoshsima, H. ve Zare-Behtash, E. (2018). The impacts of emotional intelligence enhancement on Iranian intermediate EFL learners writing skill. International Journal of Instruction, 11(1), 437-452. https://doi.org/0.12973/iji.2018.11130a
Erdoğan, P. (2018). Pozitif psikolojik sermayenin örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel sinizm ve tükenmişlik üzerine etkisi: Sağlık sektöründe bir uygulama [Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (s. 143-154). Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Ergin, F. E. (2000). Üniversite öğrencilerinin sahip oldukları duygusal zekâ düzeyi ile 16 kişilik özelliği arasındaki ilişki üzerine bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
Erkmen, T. ve Esen, E. (2013). Psikolojik sermaye ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Öneri Dergisi, 10(39), 23-30.
Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3. Baskı). SAGE Publications, Inc.
Fuente, C. A. G., Ortega, E., Baena, R. L., Solana, F. I. E., Vargas, C. ve Urquiza, G. L. J. (2018). Gender, marital status, and children as risk factors for burnout in nurses: A meta-analytic study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(2102), 1-13.
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. Random House, Inc.
Gong, Z., Chen, Y. ve Wang, Y. (2019). The influence of emotional intelligence on job burnout and job performance: Mediating effect of psychological capital. Frontiers in Psychology, 10(2707), 1-11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02707
Hair Jr, J. F., Black, W., Babin , B. J. ve Anderson, R. (2014). Multivariate data analysis (7. Baskı). Pearson Education Limited.
İbrahimli, N. (2020). Hizmet sektöründe pozitif psikolojik sermaye ile iş tatmini arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
Kayış, A. (2009). Güvenilirlik analizi (reliability analysis). Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde (s. 403-419). Asil Yayın Dağıtım.
Kesken, J. ve Ayyıldız, N. A. (2008). Liderlik yaklaşımlarında yeni perspektifler: Pozitif ve otantik liderlik. Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2), 729-754.
Korkmazer, F., Ekingen, E. ve Yıldız, A. (2016). Psikolojik sermayenin çalışan performansına etkisi: Sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(3), 271-281.
Lindeman, B., Petrusa, E., McKinley, S., Hashimoto, A. D., Gee, D., Smink, S. D., Mullen, T. J ve Phitayakorn, R. (2017). Association of burnout with emotional intelligence and personality in surgical residents: Can we predict who is most at risk?. Journal of Surgical Education, 74(6), 22-30.
Lubbadeh, T. (2020). Job burnout: A general literature review. International Review of Management and Marketing, 10(3), 7-15.
Luthans, F., Avey, J., Avolio, B., Norman, S. M., ve Combs, G. (2006). Psychological capital development: Toward a micro-intervention. Journal of Organizational Behavior, 27(3), 387-393. https://doi.org/10.1002/job.373
Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. American Psychological Society, 12(5), 189-192.
Maslach, C. ve Leiter, P. M. (2016). Understanding the burnout experience: Recent researchand its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.
Mellão, N. ve Mónico, M. S. L. (2013). The relation between emotıonal intelligence and psychological capital of employees. International Journal of Developmental and Educational Psychology, 1(2), 545-550.
Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi amos uygulamaları (2. Baskı). Detay Yayıncılık.
Molero, P. P., Ortega, Z. F., Cuberos, C. R., Martinez, M. A., Sanchez, C. M. ve Valero, G. G. (2018). An explanatory model of emotional intelligence and its association with stress, burnout syndrome, and non-verbal communication in the university teachers. Journal of Clinical Medicine, 7(12), 1-12. https://doi.org/10.3390/jcm7120524
Nastasa, E. L. ve Farcaş, D. A. (2015). The effect of emotional intelligence on burnout in healthcare professionals. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 187, 78-82.
Ocak, M. ve Güler, M. (2016). Psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 49, 117- 134.
Özdemir, A., Kösecik, M. ve Kök, S. B. (2009). The relationship between emotional intelligence dimensions and conflict management strategies of academics in selected Turkish universities. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 367-390.
Özen Kutanis, R. ve Yıldız, E. (2014). Pozitif psikoloji ile pozitif örgütsel davranış ilişkisi ve pozitif örgütsel davranış boyutları üzerine bir değerleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 5(11), 135-154.
Pelenk, S. E. (2018). Psikolojik sermaye ve iş tatmininin performans üzerindeki etkisi: Teknoloji sektöründe bir araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(5), 357-370. https://doi.org/10.15869/itobiad.466760
Peng, J., Jiang, X., Zhang, J., Xiao, R., Song, Y., Feng, X., Zhang, Y. ve Miao, D. (2013). The impact of psychological capital on job burnout of chinese nurses: The mediator role of organizational commitment. PLoS ONE, 8(12), 1-7. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0084193
Pracher, K. J. ve Leonardelli, G. J. (2001). Calculation for the Sobel test: An interactive calculation tool for mediation tests. http://quantpsy.org/sobel/sobel.htm adresinden 28 Ekim 2021 tarihinde alınmıştır.
Sak, R. (2018). Gender differences in Turkish early childhood teachers’ job satisfaction, job burnout and organizational cynicism. Early Childhood Education Journal, 46, 643-653.
Salavera, C., Usan, P. ve Jarie, L. (2018). Emotional intelligence and social skills on self-efficacy in secondary education students. Are there gender differences?. Journal of Adolescence, 60, 39-46. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.07.009
Santisi, G., Lodi, E., Magnano, P., Zarbo, R. ve Zammitti, A. (2020). Relationship between psychological capital and quality of life: The role of courage. Sustainability, 12(13), 1-14. https://doi.org/10.3390/su12135238
Sarvar, H., Nadeem, K. ve Aftab, J. (2017). The Impact of psychological capital on project success mediating role of emotional intelligence in construction organizations of pakistan. Journal of Global Entrepreneurship Research, 7(22), 1-14. https://doi.org/10.1186/s40497-017-0080-4
Söylemez, M. (2019). Pozitif psikolojik sermaye ile tükenmişlik arasındaki ilişkiler ve bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Şahinbaş, F. ve Erigüç, G. (2019). Pozitif örgütsel davranış yaklaşımıyla işyeri arkadaşlığı ve işe adanma ilişkisi: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 1201-1225. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456405
Şen, C., Mert, S. İ. ve Eroğluer, K. (2019). Çalışanların psikolojik sermaye alt boyutlarının demografik özellikler bağlamında değişkenliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4) 1171-1192. https://doi.org/10.32709/akusosbil.475957
Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Baskı). Pearson Education, Inc.
Tösten, R. , Arslantaş, H. ve Şahin, G. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin tükenmişliğe etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1) , 726-744.
Ugoani, J. N. N., Amu, C. U. ve Kalu, E. O. (2015). Dimensions of emotional intelligence and transformational leadership: A correlation analysis. Independent Journal of Management & Production (IJM&P), 6(2), 563-584. https://doi.org/10.14807/ijmp.v6i2.278
Uğurluoğlu, Ö., Şantaş, F. ve Demirgil, B. (2013). Lider-üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisi: Hastanelerde bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 16(1), 1-21.
Uslu, M. (2019). Duygusal zekâ ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Wu, D. (2020). Relationship between job burnout and mental health of teachers under work stress. Revista Argentina de Clínica Psicológica, 29(1), 310-315.
Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(Özel Sayı), 74-85.