Küresel Enerji ve Gıda Fiyatlarının Türkiye’de Enflasyona Etkisinin Zamanla Değişen Nedensellik Analiziyle İncelenmesi

Mevcut üretim, tüketim yapısı çoğunlukla ithal girdilere bağımlı olan Türkiye ekonomisinde, enflasyonun uluslararası belirleyicilerini araştırmak bu çalışmanın temel amacıdır. Bu amaçla, 2006:Q1-2020:Q3 döneminde çeyreklik verilerle, uluslararası düzeyde küresel enerji fiyatlarının ve küresel gıda fiyatlarının yurt içindeki fiyatlar üzerindeki etkisini görebilmek için küresel emtia fiyatları, küresel gıda fiyatları, geniş tanımlı para arzı M3’ün GSYİH’ya oranı ve döviz kuru değişkenleri kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiler VAR blok Granger ve zamanla değişen nedensellik yöntemleriyle analiz edilmiştir. Test sonuçları, enflasyon ile küresel emtia fiyatları, küresel gıda fiyatları, döviz kuru, kişi başına düşen milli gelir ve para arzı arasında uzun dönemli bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Zamanla değişen nedensellik yöntemi, 2008:Q4 döneminde enflasyon ile küresel emtia ve gıda fiyatları, para arzı ve döviz kuru arasında çift yönlü nedensellik olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Enflasyon, Küresel Enerji ve Gıda Fiyatları, Zamanla Değişen Nedensellik Analizi

The Determination of the Impact of Global Energy and Food Prices on Inflation in Turkey with Time-Varying Causality Method

The main aim of the study is to investigate the international determinants of inflation in Turkish economy, whose current production and consumption structure is mostly dependent on imported inputs. With this aim, , global commodity prices, global food prices, the ratio of broadly defined money supply M3 to GDP and exchange rate variables are used to see the impact of global energy prices and global food prices on domestic prices at the international level for the period 2006:Q1-2020:Q3. Relations between variables is analyzed by means of VAR blok Granger and time-varying causality analysis. The test results reveal that there exists a long-term relationship between inflation and global commodity prices, global food prices, the money supply and the exchange rate. As a result of examining the relationships between variables with the time-varying causality analysis, it is observed that there are bidirectional causalities between inflation and global commodity and food prices, money supply and exchange rate in the 2008:Q4 period.

Keywords:

Inflation, Global Energy and Food Prices, Time-Varying Causality Analysis,

PDF

___

Abdioğlu, Z. ve Korkmaz, Ö. (2012). Tüketici ve üretici fiyat endekslerinde fiyat geçişkenliği: Alt sektörler. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(2), 65-81.
Akgül, I. ve Özdemir S. (2018), Enflasyon-faiz oranı ve enflasyon-döviz kuru ikilemi: GEG programı döneminde Türkiye gerçeği. Ege Akademik Bakış, 18(1), 153-165.
Alev, N. (2019). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri: ARDL sınır testi yaklaşımı (2006:Q1-2018:Q2 dönemi). Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 3(1), 1-18.
Altıntaş, H. (2016). Petrol fiyatlarının gıda fiyatlarına asimetrik etkisi: Türkiye için NARDL modeli uygulaması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 1-24.
Arslantürk, Y., Balcilar, M. ve Özdemir, M. (2011). Time-varying linkages between tourism receipts and economic growth in a small open economy. Economic Modelling, 28(1), 664-671.
Boyes, W. ve Melvin, M. (2013). Ekonominin temelleri. E. Telatar (Çev.), Nobel Yayıncılık.
Brito, R. D. ve Brianne, B. (2010). Inflation targeting in emerging economies: Panel evidence. Journal of Development Economics, 91, 198–210.
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressivetime series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Dinç, M. ve Yıldırım, S. (2019). Oil prices and monetary policy: the case of Turkey. R. Yılmaz ve Löschnigg, G. (Ed.) Studies on Balkan and Near Eastern Social Sciences içinde (s. 277-291), Peter Lang.
Eren, O., Kal, S. H. ve Özmen, M. U. (2017). Türkiye’de gıda enflasyonunun belirleyicileri. TCMB ekonomi notları, 5, 1-16.
FAO. (2012), Food price volatility and the role of speculation, price volatility from a global perspective, Rome. http://www.fao.org/fileadmin/templates/est/meetings/price_volatility/Price_volatiliy_TechPaper_V3_clean.pdf adresinden 10 Ocak 2021 tarihinde alınmıştır.
Göçer, İ., Ayfın, N. ve Sümer, A. L. (2016). Türkiye’de son yıllarda enflasyonun belirleyicileri: Çok yapısal kırılmalı zaman serisi analizi. Bankacılık Dergisi, 98, 3-22.
Habermeıer, K., İnci, Ö. R., Luis, J., Alessandrom, G., Kotaro, I., David, V., Turgut, K. ve Francısco V. (2009). Inflation pressures and monetary policy options in emerging and developing countries: A cross regional perspective (No. 09/01). IMF Working Paper.
Islatince, H. (2017). Para arzı ve enflasyon ilişkisi: Türkiye için nedensellik analizi (1988-2016). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 544-547.
Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
Johansen, S. (1991). Estimation and hypothesis testing of cointegration vectors in gaussian vector autoregressive model. Econometrica, 59, 1551-1580.
Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and ınference on cointegration-with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
Kılavuz, E. ve Altınöz, B. (2020). Türkiye’de para arzı ile enflasyon arasındaki ilişki: ARDL sınır testi yaklaşımı. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 242-260.
Kırca, M. ve Yıldız, Ü. (2020). Türkiye için kredi risk primi (CDS) ve ekonomik büyüme arasındaki zamanla değişen nedensellik ilişkileri. Uluslararası AFRO-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(10), 17-24.
Korkmaz, Ö. (2017). Enflasyon oranını etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Türkiye üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 109-142.
Kotler P., Jatusripitak, S. ve Maesincee, S. (2000). Ulusların pazarlanması. A. Buğdaycı (Çev.), İş Bankası Kültür Yayınları.
Labonte, M. ve Makinen, G.E. (2008). Inflation: causes, costs, and current status. Congressional Research Service.
Mankiw, G. N. (2009). Makroekonomi. (Ö. F. Çolak, Çev.), Eflatun Yayınevi.
On Birinci Kalkınma Planı Enflasyonla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu. (2018). Kalkınma Bakanlığı, https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2020/04/EnflasyonlaMucadeleOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf adresinden 10 Ocak 2021 tarihinde alınmıştır.
Öner, H. (2018). Yurt içi üretici fiyat endeksi ile alt enflasyon kalemleri arasındaki ilişki. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 42-53.
Özmen M. ve Koçak F. İ. (2012). Enflasyon bütçe açığı ve para arzı ilişkisinin ARDL yaklaşımı ile tahmini: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 1-19.
Paya, M. (2013). Küresel ortamda iktisat politikaları. Türkmen Kitabevi.
Peker, O. ve Görmüş, Ş. (2008). Türkiye’de döviz kurunun enflasyonist etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 187-202.
Phillips, P. C. B. ve Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
Selim, S. ve Ayvaz Güven, T. A. (2014). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru ve işsizlik arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 127-145.
Sevim, C. (2015). Küresel enerji stratejileri ve jeopolitik. Seçkin Yayıncılık.
Sloman, J. (2004). İktisat makro. A. Çakmak (Çev.), Bilim Teknik Yayınevi.
Stanford, J. (2015). Herkes için iktisat. T. Öncel (Çev.), Yordam Kitap.
Stiglitz, J. E. (2018). Eşitsizliğin bedeli: bugünün bölünmüş toplumu geleceğimizi nasıl tehlikeye atıyor? O. İşler (Çev.), İletişim Yayınları.
Şahi̇n Kutlu, Ş. ve Bayır, M. (2019). Enflasyonun içsel ve dışsal belirleyicilerine yönelik ampirik bir analiz. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 251-270.
Şahin, İ. ve Karanfil, M. (2015). Türkiye ekonomisinde 1980-2013 dönemi para arzının enflasyon üzerindeki etkisi. Business and Economics Research Journal, 6(4), 97-113.
Şahinoğlu, T., Özden, K., Başar, S. ve Aksu, H. (2010). Türkiye’de enflasyonun oluşumu: ARDL yaklaşımı. Sosyo-Ekonomi, 1, 27-46.
Şıklar, İ. (2019). Türkiye’de enflasyonun zaman serisi dinamikleri. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 2-14.
Taban, S. ve Şengür, M. (2016). Türkiye’de enflasyonun kaynağının belirlenmesine yönelik ekonometrik bir analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(47), 47-64.
Tang, C. F. (2008). Wagner’s law versus keynesian hypothesis: New evidence from recursive regression-based causality approaches. ICFAI Journal of Public Finance, 6(4), 29-38.
Tayyar, M. ve Çıbık, R. (2011). Gıda Kimyası. Dora Yayınları.
Utkulu, U. ve Ekinci, R. (2016). Uluslararası petrol ve gıda fiyatlarından iç fiyatlara asimetrik ve doğrusal olmayan fiyat geçişkenliği: Türkiye için NARDL modeli bulguları. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 53(617), 10-22.
Yeni̇su, E. (2019). Türkiye’de enflasyonun makroekonomik belirleyicileri: Toda-Yamamoto nedensellik analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 43-58.
Yıldırım, Z. (2015). Enflasyon rejimleri ve üretici enflasyonundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik. Central Bank Review Forthcoming, 1-26.
Zortuk, M. (2008). Türkiye’de tüketici ve toptan eşya fiyat endeksleri arasındaki nedensellik ilişkisi: 1986–2004. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 181-190.