TÜRK EDEBİYATINDA HÂDÎ MAHLASLI ŞAİRLER

Türk Edebiyatında şairler yazdıkları şiirlerde bir nevi imza ya da rumuz niteliğindeki mahlasları kullanagelmişlerdir. Edebiyatımızda mahlas, şairin kimliği gibidir. Şairler mahlas seçerken kendilerini en uygun şekilde tanımlayacak olan asıl isim, soy, meslek, sosyal statü, fiziksel özellik, memleket, psikolojik durum, örnek alınan bir şahıs veya söylediği şiirle uyumlu isim ve sıfatları tercih etmişlerdir. Şairler genellikle başkalarıyla karıştırılmamak adına kendi çağlarında kullanılmayan mahlasları seçmeye çalışmışlardır. Bazen özendiği bir şair kadar meşhur olmak gibi çeşitli sebeplerden dolayı aynı dönemde aynı mahlası kullanan şairler olmuştur. Bazen de asıl adını mahlas olarak seçen şairler aynı devirde yaşadıkları için mahlasdaş olmuşlardır. Şairler özellikle şiirleriyle bilindikleri için kendi çağlarında bile genellikle mahlaslarıyla tanınmışlar, çoğu zaman asıl isimleri ikinci planda kalmış hatta zamanla unutulmuştur. Özellikle çağdaş şairlerde ortak mahlas kullanılması zamanla şairlerin ve şiirlerinin birbirine karışmasına yol açmıştır. Hâdî mahlası da bunlardan biridir. Bu makalede Türk Edebiyatı tarihi boyunca Hâdî mahlasını kullanan şairler ve eserleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Edebiyatı, mahlas, Hâdî

In Turkish Literature, poets have used pseudonyms that are a kind of signature or nickname in their poems. The nickname or the pen name is like the identity of the poet in our literature. For this reason, when choosing the pseudonym, they used names and adjectives compatible with the real name, lineage, profession, social status, physical feature, country, psychological condition, a person taken as an example, or the poem that they said. Sometimes there were poets who used the same pseudonym for various reasons, such as being as famous as a poet whom he admired. Poets who chose their original name as their pseudonym had the same pseudonym because they lived in the same period. However, this situation caused the poets and their poems to be mixed together in time. Because poets are known especially for their poems and works, they are generally known with their pseudonyms even in their own ages. For this reason, their real names have often remained in the background or even been forgotten over time. The pen name Hâdî is one of them. In this article, we tried to determine the poets who used the pseudonym Hâdî throughout the history of Turkish Literature and their poems.

Keywords:

Turkish Literature, Pseudonym, , Nickname Hâdî,

PDF

___

Adak, Abdurrahman. “Dîvân Edebiyatında Mahlasların Karıştırılması -Za’îfî ve Za’fî Mahlaslı Şairler Örneği-”. Ekev Akademi Dergisi 50 (2012), 157–172.
Akpınar, Yavuz - Karayev, Yaşar. “Mehmed Hâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/488–489. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1977.
Akün, Ömer Faruk. “Dîvân Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/389–427. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
Ali Hâdî. Kitâb-ı Makbûl der Hâl-i Huyûl. Konya: Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi Konya İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, 42 Kon 5254/1, ts.
Altuner, Nuran Üzer. “Safâ’î ve Tezkiresi İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1989.
Arslan, Mehmet. “Hâdî, Ali Rızâ, Eskişehirli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-ali-riza-eskisehirli
Âşık Çelebi, es- Seyyid Pîr Mehmed bin Çelebi. Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. ed. Filiz Kılıç. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
Âşık Mehmed Çelebi. Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. Ankara: Milli Kütüphane Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, 06 Hk 218, ts.
Atik, Hikmet. “Türk Edebiyatında Nakşî Mahlaslı Şâirler”. İstem 5 (2005), 169–180.
Aydemir, Yaşar. “Hâdî’nin Saray Şehrengizi”. İlmi Araştırmalar 12 (2001), 31–56.
Ayvansarâyî, Hafız Hüseyin. Vefeyât-ı Ayvansarâyî. ed. Ramazan Ekinci. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
Boy, İbrahim. “Hâdî’nin Baytarnamesinin Söz Varlığı Yönünden İncelenmesi (Giriş, İnceleme, Sözlük ve Dizin, Tıpkıbasım)”. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. ed. Mustafa; Kurnaz Cemal Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2000.
Canım, Rıdvan. Edirne Şâirleri. Erzurum: Akçağ Yayınları, 1995.
Çapraz, Erhan. “Hâdî, Hadi Sarpyalçın”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-hadi-sarpyalcin
Çavuşoğlu, Mehmet. “Bâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/537–540. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
Çerçi, Faris. “Hz. Peygamber’i̇n Doksan Dokuz İsmi̇”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE) ÖS-I (2015), 15–40.
Ceyhan, Adem. “Abdülhâdî b. Bekr, el-Vardârî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdulhadi-bin-bekr-elvardari
Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 17. Baskı., 2000.
Ekinci, Ramazan. “Emîn, Abdülhâdîzâde Seyyid Mehmed Emîn Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/emin-abdulhadizade-seyyid-mehmed
Erdem, Sadık. Râmiz ve Âdâb-ı Zuraf’sı İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı: 79, Tezkireler Dizisi-Sayı: 1, 1994.
Erkal, Abdülkadir. “Hâdî, Memezâde Hâdî Ahmed Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-memezade-hadi-ahmed-celebi
Fatin Davud. Fatin Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). ed. Ömer Çiftçi. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
Fındıklılı İsmet Efendi. Şakâ’ik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri Tekmiletü’ş-Şekâ’ik fî Hakkı Ehli’l-Hakâ’ik. ed. Özcan Abdülkadir. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
Gölpınarlı, Abdülbaki. Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Gri Yayınları, 1992.
Güzel, Bilal. “Kemiksiz-Zâde Safvet Mustafa Ve ‘Nuhbetü’l-Âsâr Min Ferâidi’l-Eş’âr’ İsimli Şair Tezkiresi”. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
Ilić, Slobodan. “Lâmekânî Hüseyin Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/94–95. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
İsen, Mustafa. Ötelerden Bir Ses Dîvân Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
İsmâil Belîğ. Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübtetü’l-Eş’âr. ed. Abdülkerim Abdülkadiroğlu. Ankara, 1985.
Kahveci, Zeynep Nagihan. “Hâdî, Yaşar Hadi Önder”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-yasar-hadi-onder
Karagözlü, Volkan. “Hâdî, Ahmed Hâdî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-ahmed-hadi-efendi
Kaya, Doğan. “Hâdî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. 4/326. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2004.
Kayabaşı, Bekir. “Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı”. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 1997.
Kemikli, Bilal. Dost İlinden Gelen Ses. İstanbul: Kitabevi, 2004.
Kesik, Beyhan. “Hâdî, Baltacızâde Hâdî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadi-baltacizade-hadi-efendi
Kocatürk, Vasfi Mahir. Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Buluş Kitabevi, 1955.
Kocatürk, Vasfi Mahir. Türk Edebiyatı Tarihi -Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi-. Ankara: Edebiyat Yayınevi, 1964.
Koncu, Hanife. “Feyzî, Abdulhâdîzâde Feyzullah”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/feyzi-abdulhadizade-feyzullah
Kurtoğlu, Orhan. “Dîvân Şiirinde Mahlas Değiştiren ve Birden Fazla Mahlas Kullanan Şairler”. bilig 38 (2006), 71–91.
M. Tevfik Oytan. Bektaşiliğin İç Yüzü Dibi-Köşesi-Yüzü ve Astarı Nedir? İstanbul: İstanbul Maarif Kitaphanesi ve Matbaası, II. Baskı., 1960.
Mehmed Süreyyâ. Sicill-i Osmânî. ed. Nuri Akbayar. İstanbul, 1996.
Mehmed Tevfîk. Kâfile-i Şuarâ. ed. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz vd. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
Mîr-zâde Mehmed Emîn Sâlim. Tezkiretü’ş-şuarâ. ed. Adnan İnce. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
Muhammed Riyâzî Efendi. Riyâzü’ş-Şu’arâ (Tezkiretü’ş-Şuara). ed. Namık Açıkgöz. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
Nev’î-zâde Atâî. Şakâ’ik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. ed. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2001.
Özmen, İsmail. Alevi Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 1998.
Safâyî Mustafa Efendi. Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâ’idi’l-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. ed. Pervin Çapan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2005.
Semih, Mehmet. Türk Edebiyatında Mahlaslar, Takma Adlar, Tapşırmalar ve Lakaplar. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınları, 1993.
Şeyhî Mehmed Efendi. Şakâ’ik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri Vakâyi’ü’l-Fudalâ. ed. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
Süleymân Çelebi. Vesîletü’n-Necât Mevlid. ed. Ahmed Ateş. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1954.
Tâhirü’l-Mevlevî. Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
Tanç, Nilüfer. “Okan, Ali Hadi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Erişim 09 Ağustos 2020. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/okan-ali-hadi
Tayyâr-zâde Atâ. Osmanlı Saray Târihi-Târih-i Enderûn-. ed. Mehmet Arslan. İstanbul: Kitabevi, 1. Basım, 2010.
Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. ed. Mustafa Tatçı - Cemal Kurnaz. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
Yayım Kurulu. “Hâdî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 4. Dergah Yayınları, 1981.
Yeşilyurt, Havva. “Sâlim ve Safâyî Tezkirelerindeki Biyografik Bilgilerin Karşılaştırılması”. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Yıldırım, Ali. Dîvân Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
Yıldız, Alim. “Dîvân Edebiyatında Fenâyî Mahlaslı Şairler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2003), 394–396.
Yıldız, Alim. Sivaslı Şairler Antolojisi. İstanbul: Sivaslılar Vakfı Yayınları, 2003.
Zübeyiroğlu, Ruhsâr. “Mecmû’atü’t-terâcim Mehmed Tevfîk Efendi”. İstanbul Üniversitesi, 1989.