İnan ERYILMAZ, Hasan Hüseyin UZUNBACAK, Tahsin AKÇAKANAT

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA TÜKENMİŞLİK: COVID-19 ÖNCESİNDE VE SIRASINDA KIYASLAMALI BİR ARAŞTIRMA

Bu araştırma, Covid 19 pandemisinin Türkiye’de resmi olarak görülme tarihi olan Mart 2020 ile Mart 2022 (iki yıl) arasında Türkiye kaynaklı bilimsel makalelerde raporlanan sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeylerini, pandemi öncesi dönem olan 2018-2020 Mart (iki yıl) arasındaki tükenmişlik düzeyleri ile karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda “Tükenmişlik”, “Sağlık Çalışanları”, “Covid” ve “Pandemi” anahtar kelimeleri kullanılarak literatür taranmış, tükenmişlik düzeyleri ortalamaları raporlanan Covid öncesi 68 çalışma, Covid sırasında ise 23 çalışma araştırmaya dahil edilmiştir. Covid 19 öncesi ve sırasına ait standardize edilen verilere nonparametrik testler yapılarak, ortalamalar arası farklılıkların istatistiksel düzeyde anlamlılığı değerlendirilmiştir. Analiz neticesinde, sağlık çalışanlarının raporlanan tükenmişlik düzeylerinin ortalamanın üstünde olmasına rağmen Covid öncesi ve sırası tükenmişlik düzeyi ortalamaları kıyaslandığında istatistiksel olarak farklılık görülmemiştir. Araştırmaya dahil edilen araştırmalar detaylı incelendiğinde ise başta ölçek kullanımı olmak üzere birçok metodolojik problem görülmüştür. Araştırma bulgularından hareketle araştırmalarda sıklıkla kullanılan Maslach Tükenmişlik envantere ilişkin bulgular tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tükenmişlik, Sağlık Çalışanları, Covid-19

BURNOUT IN HEALTHCARE EMPLOYEES: A COMPARATIVE RESEARCH BEFORE AND DURING COVID-19

This study aims at comparing the burnout levels of healthcare employees reported in the scientific papers originated in Turkey between March 2020, the official date of the Covid 19 pandemic in Turkey, and March 2022 (two years), with the burnout levels between 2018-2020 March (two years), the pre-pandemic period. Within the scope of the context, the literature was searched using the keywords "Burnout", "Healthcare Employees", "Covid" and "Pandemic", 68 studies included mean levels of burnout reported, 23 studies during Covid were included in the study. The statistical significance of the differences between the means was evaluated by performing nonparametric tests on the standardized data before and during Covid 19. As a result of the analysis, although the reported burnout levels of health care workers were above the average, there was no statistical difference when the averages of burnout levels before and during Covid were compared. When the studies included in the study were examined in detail, many methodological problems were observed, especially the use of scales. Based on the research findings, the findings related to the Maslach Burnout inventory, which is frequently used in research, are discussed.

Keywords:

Burnout, Covid-19, Healthcare Employees,

PDF

___

1. ALPAR, R. (2013). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, 4. Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara.
2. BAKKER, A. B., & DEMEROUTI, E. (2017). “Job Demands–Resources Theory: Taking Stock and Looking Forward”, Journal of Occupational Health Psychology, 22(3): 273-285.
3. CHERNISS, C. (1980). Professional Burnout in Human Service Organizations, Praeger, New York.
4. ÇAPRİ, B. (2006). “Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1): 62-77.
5. ÇELİK, M., TURUNÇ, Ö., & BEĞENİRBAŞ, M. (2011). “Örgütsel Performansın Sağlanmasında Örgütte Güven, Tükenmişlik ve Kişiler Arası Çarpıklığın Rolü”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1): 1-29.
6. DEMEROUTI, E., BAKKER, A. B., NACHREINER, F., & SCHAUFELI, W. B. (2001). “The Job Demands-Resources Model of Burnout”, Journal of Applied Psychology, 86(3): 499-512.
7. DREISON, K. C., LUTHER, L., BONFILS, K. A., SLITER, M. T., MCGREW, J. H., & SALYERS, M. P. (2018). “Job Burnout in Mental Health Providers: A Meta-Analysis of 35 Years of Intervention Research”, Journal of Occupational Health Psychology, 23(1): 18-30. 8. DUARTE, I., TEIXEIRA, A., CASTRO, L., MARINA, S., RIBEIRO, C., JÁCOME, C., & SERRÃO, C. (2020). “Burnout among Portuguese Healthcare Workers During the COVID-19 Pandemic”, BMC Public Health, 20(1): 1-10.
9. EDELWICH, J., & BRODSKY, A. (1980). Burn-out: Stages of Disillusionment in the Helping Professions (Vol. 1), Human Sciences Press, New York.
10. ERGİN, C. (1993). “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması (Burnout among physicians and nurses: Adaptation of Maslach Burnout Inventory)”, R. Bayraktar ve İ. Dağ (Ed.) VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını, Ankara.
11. FREUDENBERGER, H. J. (1974). “Staff Burn-out”, Journal of Social Issues, 30(1): 159-165.
12. GÜNEŞ, İ., BAYRAKTAROĞLU, S., & KUTANİS, R. Ö. (2009). “Çalışanların Örgütsel Bağlılık ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki: Bir Devlet Üniversitesi Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3): 481-497.
13. HARRELL, M., SELVARAJ, S. A., & EDGAR, M. (2020). “Danger! Crisis Health Workers at Risk”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(15): 5270.
14. HEALTH CAREERS, (28 Şubat 2022). Top 10 Challenges Facing Healthcare Workers. https://www.healthecareers.com/articles/career/top-10-challenges-facing-healthcare-workers
15. HOBFOLL, S. E. (2001). “The Influence of Culture, Community, and the Nested‐Self in the Stress Process: Advancing Conservation of Resources Theory”, Applied Psychology, 50(3): 337-421.
16. IŞIKHAN, V. (2016). Çalışanlarda Tükenmişlik Sendromu. Gülhan, M., ve Ü, Yılmaz. (Eds.), Akciğer kanserinde destek tedavisi içinde (ss. 366-391), TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi, Ankara.
17. LAİI, J., MA, S., WANG, Y., CAI, Z., HU, J., WEI, N., ... & HU, S. (2020). “Factors Associated With Mental Health Outcomes among Health Care Workers Exposed to Coronavirus Disease 2019”, JAMA Network Open, 3(3): e203976-e203976.
18. MASLACH, C., JACKSON, S.E., & LEITER, M.P. (1996). Maslach Burnout Inventory Manual, 3rd ed., Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA.
19. MASLACH, C. (1976). “Burned-out”, Human Behavior, 5(9): 16-22.
20. MASLACH, C., & GOLDBERG, J. (1998). “Prevention of Burnout: New Perspectives”, Applied and Preventive Psychology, 7(1): 63-74.
21. MASLACH, C., & JACKSON, S. (1986). Maslach Burnout Inventory Manual, Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA.
22. MASLACH, C., & JACKSON, S. (1981). “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Organizational. Behavior, 2: 99-113.
23. MASLACH, C., LEITER, M. P., & SCHAUFELI, W. (2008). Measuring Burnout. In C. L. Cooper & S. Cartwright (Eds.), The Oxford Handbook of Organizational Well-Being: 86-108, Oxford University Press, Oxford, UK.
24. MEIER, S. T. (1983). “Toward a Theory of Burnout”, Human Relations, 36(10): 899-910.
25. ÖZEN, Ş. (2002). “Türkiye'deki Örgütler/yönetim Araştırmalarında Törensel Görgülcülük Sorunu”, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2): 187- 213.
26. PERLMAN, B., & HARTMAN, E. A. (1982). “Burnout: Summary and Future Research”, Human Relations, 35(4): 283-305.
27. PINES, A. M., & NUNES, R. (2003). “The Relationship Between Career and Couple Burnout: Implications for Career and Couple Counseling”, Journal of Employment Counseling, 40(2): 50-64.
28. PINES, A. M. (2005). “The Burnout Measure Short Version (BMS)”, International Journal of Stress Management, 12(1): 78-88.
29. PINES, A. M., & ARONSON, E. (1988). Career Burnout: Causes and Cures, Free Press, New York.
30. SAĞLIK BAKANLIĞI (28 Şubat 2022). Günlük Covid-19 Tablosu, https://covid19.saglik.gov.tr/
31. SEIDMAN, S. A. ve ZAGER, J. (1986-87). “The Teacher Burnout Scale”, Educational Research Quarterly, 11(1): 26-33.
32. SHAH, K., CHAUDHARI, G., KAMRAI, D., LAIL, A., & PATEL, R. S. (2020). “How Essential is to Focus on Physician's Health and Burnout in Coronavirus (COVID-19) Pandemic?”, Cureus, 12(4): e7538.
33. SHIROM, A. (1989). Burnout in Work Organizations, In: Cooper, C. L., Robertson, I. (eds.), International Review of Industrial and Organizational Psychology, pp. 26–48, Wiley, New York.
34. SMALLWOOD, N., PASCOE, A., KARIMI, L., & WILLIS, K. (2021). “Moral Distress and Perceived Community Views Are Associated With Mental Health Symptoms in Frontline Health Workers During the Covid-19 Pandemic”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(16): 8723.
35. STEVENS, J. P. (2009). Applied Multivariate Statistics for the Social Sciences, 5. Baskı, Routledge.
36. SURAN, B. G., & SHERIDAN, E. P. (1985). “Management of Burnout: Training Psychologists in Professional Life Span Perspectives”, Professional Psychology: Research and Practice, 16(6): 741.
37. TÜMKAYA, S. (1996). Öğretmenlerdeki Tükenmişlik, Görülen Psikolojik Belirtiler ve Başa Çıkma Davranışları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
38. TÜMKAYA, S., ÇAM, S., & ÇAVUŞOĞLU, I. (2009). “Tükenmişlik Ölçeği Kısa Versiyonu’nun Türkçe’ye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1): 387-398.
39. TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ (02 Şubat 2022). Covid-19 Salgınında Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlikten Korunma Rehberi, https://psikiyatri.org.tr/uploadFiles/14202016552-TukenmislikCOVID.pdf
40. WORLD HEALTH ORGANIZATION (02 Mart 2022). WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard, https://covid19.who.int/
41. World HEALTH ORGANIZATION (12 Şubat 2002). European Forum of Medical Associations and the WHO, http://www.cpme.eu/european_forum_of_ medical_associations_and_the_who
42. YENER, S. (2018). “İşgören Sesliliğinin Tükenmişlik ve Bilgi Uçurma Arasındaki İlişkide Düzenleyici Rolü”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(31): 217-236.
43. YÜRÜR, Ş. (2011). “Öğrenilmiş Güçlülük, Kıdem ve Medeni Durumun Duygusal Tükenmedeki Rolü: Kaynakların Korunması Teorisi Kapsamında Bir Analiz”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1): 107-126.