SEYYİD BEY, HAK MEFHÛMUNUN VE KUVVE-İ MÜEYYİDESİNİN SÛRET TELAKKÎSİ HAKKINDA İSLAM FELSEFE-İ HUKUKUYLA AVRUPA FELSEFE-İ HUKUKU ARASINDA BİR MUKAYESEYE DAİR KONFERANS

Dar‟ül Fünun Edebiyat Fakültesi Mecmuasında yer alan bu yazı,Mehmed Seyyid Bey tarafından verilen konferansın bir değerlendirmesidir.Mehmed Seyyid Bey İzmir’de doğdu. 1904 yılında 18. devre birincisiolarak Mekteb- i Hukuktan mezun olduktan sonra İzmir’de iki yıl kadaravukatlık yaptı. Dârülfünun Hukuk Fakültesi’nde başladığı usûl-i fıkıhmüderrisliği aralıklarla ölümüne kadar devam etti. II. Meşrutiyet, İstiklâlHarbi ve Cumhuriyet döneminde etkin roller aldı. Usûl-i Fıkıh Dersleri I(İstanbul 1328-1329), Usûl-i Fıkıh Dersleri II (İstanbul 1330), Usûl-i Fıkıh,Cüz‟-i Evvel: Medhal (İstanbul 1333) Mehmed Seyyid Bey‟in başlıcaeserleridir.Seyyid Bey bu konferansında Avrupa’nın hak nazariyesinianlattıktan sonra İslam hukukunun hak anlayışına da değinmektedir. SeyyidBey‟e göre İslam hukukunun hak anlayışı Avrupa hukukunun hakanlayışından üstündür. Seyyid Bey, Avrupa’daki durum hakkındakideğerlendirmesinde Avrupa hukukunun çöküntüde olduğundan bahsetmişbunu da sonradan gelen anlayışın öncekileri yıkması ve yerine daha sağlambir yapı meydana getirememesine bağlamıştır.Dikkati çeken şey, bundan 2 yıl sonra Mecliste Hilafetin kaldırılmasıiçin ikna edici bir konuşma yapacak olan Seyyid Bey’in İslam hukukunu veonun hak kavramını Avrupa hukukundaki hak kavramı anlayışından üstünbulması ve bu konuda hiçbir tereddüt taşımamasıdır. Bu fikri HilafetinMahiyet-i Şer’iyyesi hakkındaki nutkunun son bölümünde çok açık vekuvvetli bir şekilde vurgulamıştır. Hatta burada sunduğumuz metnin dahailk satırlarında Seyyid Bey gazetelerdeki bazı yazılara atıf yaparak ele aldığımeselenin önemine değinmektedir.

___

  • Fethi Gedikli, Mehmed Seyyid Bey Ve Hak Kavramı Üzerinden İslâm Hukuk Felsefesi İle Avrupa Hukuk Felsefesi Arasındaki Mukâyesesi, İÜHFM, C. LXXII, S. 1, s.110.