18. Yüzyılda Van Kalesi’nde Bulunan Dergâh-ı Âli Yeniçerileri

Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında ordu birlikleri aşiret kuvvetleri ile gaza için savaşan gönüllülerden oluşmaktaydı. Ancak kale kuşatmalarının uzun sürmesi ve sürekli fetihler için eldeki askerlerin kifayetsiz kalması hükümdara tabi, maaşlı ve sürekli ordu birliklerinin kurulmasına neden olmuştur. Bu amaçla I. Murad döneminde Yeniçeri Ocağı kurulmuştur. Yeniçeri Ocağı’na sonraki hükümdarlar döneminde de farklı görevler icra eden yeni askeri sınıflar dâhil olmuştur. Bu askeri sınıflar Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’un dışında önemli hudut kalelerinde de görev almışlardır. Bu kalelerden biri de Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde Osmanlı Devleti’ne katılan Van Kalesi olmuştur. Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti arasında meydana gelen gerginliklerde ve harbin yaşandığı dönemlerde İstanbul’dan pek çok askeri sınıf Van Kalesi’nde mevcut olmuştur. Bu makalede mevacib defterlerinden istifade edilerek Van Kalesi’nde bulunan askeri sınıflar ile bu askeri sınıfların mevcudu, yevmiyeleri, ulufe ve yıllık mevacibleri ile icra ettikleri görevler ortaya konulmuştur. Van Kalesi’nin önemini ortaya koymak maksadıyla Erzurum, Kars, Bağdat, Trabzon ve Tiflis gibi dönemin diğer önemli kaleleriyle mukayesesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Van, Kale, Mevacib Defterleri

PDF

___

Kaynakça 1. Arşiv Kaynaklar1.1. Maliyeden Müdevver Defter Tasnifi ( MAD. d.)3935, 4320, 5722, 4310, 5557, 6315, 3949, 4067, 6540, 5869, 6568, 17313.1.2. Bâb-ı Âsafî Divân-ı Hümâyun Mühimme Defterleri (A.DVN. MHM)147, 148.1.3. Bâb-ı Defteri Piyade Mukabelesi Kalemi Defteri ( D. PYM. d) 35250.2. Diğer KaynaklarÂşıkpaşazâde, 2014, Osmanoğulları’nın Tarihi Tevârih-i Âl-i Osmân, Haz. Kemal Yavuz- M.A. Yekta Saraç, Bilimevi Basın Yayın, İstanbul.ARI, S., 2001, Osmanlı Arşiv Kaynakları Işığında Nadir Şah I. Mahmud Dönemi Ehl-i Sünnet Şiî Diyaloğu, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Urfa.AYDÜZ, S., 2011, “Osmanlı Silahları, Silah Üretim Merkezleri ve Literatürü Tarihi”, Tarih Okulu, Sayı: 10, s. 1-37.BEYDİLLİ, K., “Yeniçeri”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 43, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013, s. 450-462.DEMLİKOĞLU, U., 2013, Teşkilat ve İşleyiş Bakımından 18. Yüzyılda Erzurum Kalesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2013.İLGÜREL, M., 1986, “Yeniçeriler”, İA, C. XIII, İstanbul, s. 385- 395.KILIÇ, O., 2012, “Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevacib Defterleri”, OTAM, Sayı: 31, Ankara, s. 87- 128.KULBİLGE, İ., 2010, 18. Yüzyılın İlk yarısında Osmanlı- İran Siyasi İlişkileri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.KURTARAN, U.,2011, “Yeni Kaynakların Işığında Sultan I. Mahmud Dönemi Osmanlı- İran İlişkileri (1731- 1747)”, History Studies, Volume 3/3, s.177- 213.ÖZCAN, A., 1999, “Osmanlı Askeri Teşkilatı”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 551- 557.PAKALIN, M. Z.,1983, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Deyimleri Sözlüğü; C. I-II-III, İstanbul.SERTOĞLU, M., 1986, Osmanlı Tarihi Lûgatı, İstanbul 1986SÜLEYMAN İ., 1196, Tarih-i İzzi, İstanbul.UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, 1988, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları (Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı), C. I, T.T.K., Ankara.____________________ , 1988, Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapukulu Ocakları (Cebeci, Topçu, Top Arabacıları, Humbaracı, Lağımcı Ocakları ve Kapukulu Süvarileri), C. II, T.T.K., Ankara.____________________,1978,“Acemi Oğlanlar”, İA, C. I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.____________________, 1988, Osmanlı Tarihi, C. IV, Ankara.ÜNAL, M. A., 2002, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitapevi, Isparta.