İmar Planlarının Peyzaj Ekolojisi Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi: Niğde Kenti Örneği

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşanan hızlı nüfus artışı kentsel yerleşim alanlarının büyümesini zorunlu kılmaktadır. Yerleşim alanlarındaki bu büyüme, kentlerin içerisinde ve çevresinde yer alan ekolojik yapının bozulmasına neden olmaktadır. Bu nedenle kentlerin büyümesinde ve şekillenmesinde önemli bir yere sahip olan imar planları, kentlerin sahip olduğu ekolojik yapının sürdürülebilirliği açısından önemlidir. Yasal mevzuat kapsamında hazırlanan imar planlarında mevcut ekolojik yapının dikkate alınması, kentsel gelişimin ekolojik yapı üzerindeki etkisini azaltacaktır. Bu kapsamda araştırmanın amacı, nüfus artışına bağlı olarak ortaya çıkan kentsel büyümenin ve yayılmanın şekillenmesinde önemli bir rol oynayan imar planlarının peyzaj metrikleri kullanılarak peyzaj ekolojisi yaklaşımıyla değerlendirilmesidir. Niğde kentine yönelik gerçekleştirilen araştırmada, araştırma alanına ait veritabanı ArcGIS programında oluşturulmuştur. Veri tabanı üzerinden Avrupa Birliği Corine Arazi Sınıflandırma Sistemi I./II. düzey temel alınarak mevcuttaki (13 Temmuz 2017 tarihine ait uydu görüntüleriyle) ve imar planındaki arazi örtüsü/arazi kullanımı tipleri gruplandırılmıştır. Elde edilen gruplara yönelik analizler Fragstats 4.2 yazılımı aracılığıyla belirli peyzaj metrikleri (sınıf düzeyinde 7 ve peyzaj düzeyinde 1) kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, imar planlarında çok sayıda yeşil alan planlanmış olmasına rağmen, zaman içerisinde artan yapılaşmaya bağlı olarak ortalama yama büyüklüğündeki azalış kentin ekolojik yapısını olumsuz etkileyecektir.

Anahtar Kelimeler:

Peyzaj ekolojisi, Peyzaj yapısı, Peyzaj metrikleri, İmar planı, Niğde

Evaluation of Zoning Plans with Landscape Ecology Approach: The Case of Nigde City

As in the world, rapid population growth in Turkey necessitates the growth of urban settlements. This growth in settlement areas causes the deterioration of the ecological structure in and around the cities. Therefore, zoning plans that have an important place in the growth and shaping of cities are important for the sustainability of the ecological structure of cities. Taking into account the existing ecological structure in the zoning plans prepared in accordance with the legislation will reduce the impact of urban growth on the ecological structure. In this context, the aim of the study is to evaluate the zoning plans that play an important role in shaping the urban growth and spread depending on population growth by using landscape metrics with landscape ecology approach. In the research conducted for the city of Niğde, the database of the research area was created in the ArcGIS program. The land cover / land use types in the existing (with satellite imagery of 13 July 2017) and zoning plan are grouped according to the European Union Corine Land Classification System I-II level. Analyzes of the obtained groups were performed using Fragstats 4.2 software using specific landscape metrics (class level 7 and landscape level 1). As a result, although a large number of green areas have been planned in the zoning plans, the decrease in the average patch size due to the increasing construction over time will adversely affect the ecological structure of the city.

Keywords:

Landscape ecology, Landscape structure, Landscape metrics, Zoning plan, Nigde,

PDF

___

[1] Gökyer, E. 2013. Understanding Landscape Structure Using Landscape Metrics. ss 663-676. Ozyavuz, M., ed. 2013. Advances in Landscape Architecture, Intech, United Kingdom, 924s.
[2] Akyol Alay, M. 2016. Arazi kullanım değişimlerinin peyzaj teori ve modellemesi kapsamında incelenmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 170s, İstanbul.
[3] Herold, M., Scepan, J., Clarke, K. C. 2002. The Use of Remote Sensing and Landscape Metrics to Describe Structures and Changes in Urban Land Uses. Environment and Planning, 34, 1443-1458.
[4] Coşkun Hepcan, Ç., Özeren, M., Hepcan, Ş. 2013. İzmir İçin Ekolojik Açıdan Sürdürülebilir Bir Kent Gelişim Senaryosu. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu, 28-30 Kasım, İzmir, 805-813. [5] Turner, M. G., Gardner, R. H., O’Neill, R. V. 2001. Landscape Ecology in Theory and Practice: Pattern and Process. Springer-Verlag, New York, 447s.
[6] Deniz, B., Küçükerbaş, E., Eşbah Tunçay, H. 2006. Peyzaj Ekolojisine Genel Bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(2), 5-18.
[7] Demir, S., Demirel, Ö. 2018. Peyzaj Planlamada Peyzaj Ekolojisi Yaklaşımı. Türkiye Peyzaj Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-8.
[8] Kumar, M., Denis, D. M., Singh, S. K., Szabó, S., Suryavanshi, S. 2018. Landscape Metrics for Assessment of Land Cover Change and Fragmentation of a Heterogeneous Watershed. Remote Sensing Applications: Society and Environment, 10, 224-233.
[9] Kupfer, J. A. 2012. Landscape Ecology and Biogeography: Rethinking Landscape Metrics in a Post-Fragstats Landscape. Progress in Physical Geography, 36(3), 400–420.
[10] Tağıl, Ş., Görmüş, S., Cengiz, S. 2016. Denizli'de Kentsel Yayılma, Peyzaj Deseni ve Ekolojik Süreç İlişkisi. 6. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu, 5-7 Ekim, Adana, 836-847.
[11] Miller, J. D., Brewer, T. 2018. Refining Flood Estimation in Urbanized Catchments Using Landscape Metrics. Landscape and Urban Planning, 175, 34-49.
[12] Ahern, J. F., Leitão, A. B., Miller, J. N., Silva, E. A., Erbil, A. O., Meinke, K. 1999. An Adaptive Framework Method for Landscape Planning: A Brief Evaluation of Potential Planning Tools. The International Association for Landscape Ecology 5th World Congress, 29 July-3 August, USA.
[13] Coşkun Hepcan, Ç., Özeren, M., Hepcan, Ş., Özkan, M. B. 2015. İzmir İli Metropol Kıyı İlçelerinin Peyzaj Yapı Analizi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52(3), 353-362.
[14] Botequilha Leitão, A., Miller, J., Ahern, J., McGarigal, K. 2006. Measuring Landscapes: A Planner's Handbook. Island Press, Washington, 118s.
[15] Wu, J. 2008. Making the Case for Landscape Ecology An Effective Approach to Urban Sustainability. Landscape Journal, 27(1), 41-50.
[16] Eşbah Tunçay, H., Kelkit, A., Deniz, B., Kara, B., Bolca, M. 2009. Peyzaj Strüktür İndeksleri ile Koruma Alanları ve Çevresindeki Peyzajın Geçirdiği Değişimin Tespiti ve Alan Kullanım Planlaması Önerilerinin Geliştirilmesi: Dilek Yarımadası-Menderes Deltası Milli Parkı ve Bafa Gölü Koruma Alanı Örneği. TÜBİTAK, Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri Araştırma Grubu, Proje Sonuç Raporu, 172s.
[17] Aksoy, E., Özsoy, G., Sezgin, E. 2004. Determining Urbanization Development and Its Adverse Effect on Soils of the Alluvial Plains at the Bursa Province Using Multi-Date Satellite Data. International Soil Congress, 7-10 June, Erzurum, 123-130.
[18] Alphan, H., Yılmaz, T. K. 2005. Monitoring Environmental Changes in the Mediterranean Coastal Landscape: The Case of Cukurova, Turkey. Environmental Management, 35(5), 607-619. [19] Doygun, H. 2005. Urban Development in Adana, Turkey, and Its Environmental Consequences. International Journal of Environmental Studies, 62(4), 391-401.
[20] Irtem, E., Kabdasli, S., Azbar N. 2005. Coastal Zone Problems and Environmental Strategies to be Implemented at Edremit Bay, Turkey. Environmental Management, 36(1), 37-47.
[21] Musaoğlu, N., Tanık, A., Kocabas, V., 2005. Identification of Land Cover Changes Through Image Processing and Associated Impacts on Water Reservoir Conditions. Environmental Management, 35(2), 220-230.
[22] Berberoğlu, S. 2003. Sustainable Management of the Eastern Mediterranean Coast of Turkey. Environmental Management, 31(3), 442-451.
[23] Nurlu, E., Erdem, U., Ozturk, M., Guvensen, A., Turk, T. 2005. Biodiversity and Land Use in the Coastal Zone of Izmir. X. European Ecological Congress, 08-13 November, Kuşadası, 78. [24] Deniz, B. 2005. Kentsel alan kullanımlarındaki dönüşümlerin peyzaj strüktür indeksleriyle irdelenmesi ve kent planlama çalışmalarını yönlendirmede değerlendirilmesi: Aydın kenti örneği. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 244s, İzmir.
[25] Tagıl, S. 2006. Change of Habitat Fragmentation and Quality in the Balikesir Plain and Its Surroundings with Landscape Pattern Metrics (1975-2000). Ekoloji, 15(60), 24-36.
[26] İri, R., İnal, M. E., Türkmen, H. H. 2010. Geçti Bor'un Pazarı, Sür Eşeği Niğde'ye. Detay Yayıncılık, Ankara, 200s.
[27] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2016. Niğde ili 2016 Yılı Çevre Durum Raporu. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Niğde, 78s.
[28] Olgun, R. 2018. Niğde kenti açık ve yeşil alanlarına yönelik stratejik hedeflerin belirlenmesi ve planlama stratejilerinin geliştirilmesi. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 274s, Antalya.
[29] Şaşmaz, M. 2008. Niğde, Aksaray ve Nevşehir Tarihi Üzerine. Kitabevi, İstanbul, 324s. [30] Eroğlu, S. 2018. Turizmde destinasyon markalaşması: Niğde üzerine bir uygulama. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 126s, Nevşehir.
[31] Taşkın, B. 2013. Niğde ilinde kurulabilecek rüzgâr enerjisi santralinin fiziksel ve ekonomik analizi. Niğde Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 96s, Niğde.
[32] Altay, Ö. 2016. Niğde ili topraklarının ağır metal içeriğinin araştırılması. Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 39s, Kayseri.
[33] Niğde Valiliği 2014. Niğde İl Özel İdaresi Stratejik Planı. Niğde Valiliği Yayınları, Niğde, 101s.
[34] Turgut, Ş. 2010. Niğde ilinde dağcılık ve kış sporları. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Niğde İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, 89s, Niğde.
[35] Kallioğlu, M. A. 2014. Niğde ili için yatay düzleme gelen günlük tüm, yayılı ve direkt güneş ışınımını hesaplama modeli geliştirilmesi. Niğde Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 95s, Niğde. [36] Güven, A. H. 2015. Niğde (Merkez) Kayardı III. Derece Doğal Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım ve Uygulama İmar Planı Değişikliği Hakkında Rapor. Niğde Belediyesi, Niğde, 49s. [37] TÜİK 2019. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 03.02.2019).
[38] McGarigal, K. 2015. Fragstats Help 4.2. https://www.umass.edu/landeco/research/fragstats/documents/fragstats.help.4.2.pdf (Erişim Tarihi: 03.02.2018).
[39] McGarigal, K., Marks, B. J. 2003. Fragstats. Spatial Pattern Analysis Program For Quantifying Landscapes Structure. Version 3.3. Oregon State University, Corvallis.
[40] Coşkun Hepcan, Ç. 2008. Doğa korumada sürdürülebilir bir yaklaşım, ekolojik ağların belirlenmesi ve planlanması: Çeşme-Urla Yarımadası örneği. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 184s, İzmir.
[41] Hepcan, Ş. 2013. Analyzing the Pattern and Connectivity of Urban Green Spaces: A Case Study of Izmir, Turkey. Urban Ecosyst, 16, 279-293.
[42] Aksu, R., Değerliyurt, M. 2014. Sürdürülebilir Kentsel Gelişimin Sağlanması Amacıyla Model Yerleşim Alanlarının Planlanması: Diyarbakır Örneği. TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu, 23-24 Ekim, Ankara, 189-199. [43] McGarigal, K., Cushman, S. A., Ene, E. 2012. Fragstats v4: Spatial Pattern Analysis Program for Categorical and Continuous Maps. https://www.umass.edu/landeco/research/fragstats/fragstats.html (Erişim Tarihi: 21.04.2018).
[44] O'Neill, R. V., Krummel, J. R., Gardner, R. H., Sugihara, G., Jackson, B., DeAngelis, D. L., Milne, B. T., Turner, M. G., Zygmunt, B., Christensen, S. W., Dale, V. H., Graham, R. L. 1988. Indices of Landscape Pattern. Landscape Ecology, l(3), 153-162.
[45] Herold, M., Goldstein, N. C., Clarke, K. C. 2003. The Spatiotemporal Form of Urban Growth: Measurement, Analysis and Modeling. Remote Sensing of Environment, 86(3), 286-302.
[46] Prastacos P., Chrysoulakis N., Kochilakis G. 2012. Spatial Metrics for Greek Cities Using Land Cover İnformation From The Urban Atlas. Multidisciplinary Research on Geographical Information in Europe and Beyond, 24-27 April, Avignon, 261-266.
[47] Şimşek, D. 2016. Uydu verisi ve peyzaj metrikleri kullanılarak şehir yapılarının karşılaştırılması: Karabük ili Merkez ve Safranbolu ilçeleri örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 109s, İstanbul.
[48] Coşkun Hepcan, Ç. 2013. Quantifying Landscape Pattern and Connectivity in A Mediterranean Coastal Settlement: The Case of the Urla District, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 185(1), 143-155.
[49] Yıldırım, E. 2013. Manavgat Nehri havzasındaki peyzaj değişiminin peyzajların korunması, planlanması ve yönetimine yönelik değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 151s, Antalya. [50] Liu, T., Yang, X. 2015. Monitoring Land Changes in An Urban Area Using Satellite Imagery, Gis and Landscape Metrics. Applied Geography, 56, 42-54.
[51] Coşkun Hepcan, Ç., Hepcan, Ş. 2018. Kentsel Yeşil Altyapı Analizi: Bornova Örneği. Mediterranean Agricultural Sciences, 31(1), 1-7.
[52] Morelli, F., Benedetti, Y., Šímová, P. 2018. Landscape Metrics As Indicators of Avian Diversity and Community Measures. Ecological Indicators, 90, 132-141.
[53] Simová, P., Gdulová, K. 2012. Landscape Indices Behavior: A Review of Scale Effects. Applied Geography, 34, 385-394. [54] Sklenicka, P., Janovska, V., Salek, M., Vlasak, J., Molnarova, K. 2014. The Farmland Rental Paradox: Extreme Land Ownership Fragmentation As a New Form of Land Degradation. Land Use Policy, 38, 587-593. [55] Tian, Y., Jim, C. Y., Tao, Y., Shi, T. 2011. Landscape Ecological Assessment of Green Space Fragmentation in Hong Kong. Urban Forestry & Urban Greening, 10(2), 79-86.
[56] Tian, Y., Jim, C. Y., Wang, H. 2014. Assessing the Landscape and Ecological Quality of Urban Green Spaces in A Compact City. Landscape and Urban Planning, 121, 97-108.
[57] Tsai, W. L., Floyd, M. F., Leung, Y. F., McHale, M. R., Reich, B. J. 2016. Urban Vegetative Cover Fragmentation in The U.S.: Associations With Physical Activity and BMI. American Journal of Preventive Medicine, 50(4), 509-517.
[58] Wang, J., Zhou, W., Qian, Y., Li, W., Han, L. 2018. Quantifying and Characterizing the Dynamics of Urban Greenspace at the Patch Level: A New Approach Using Object-Based Image Analysis. Remote Sensing of Environment, 204, 94-108.
[59] Qian, Y., Zhou, W., Li, W., Han, L. 2015. Understanding the Dynamic of Greenspace in the Urbanized Area of Beijing Based on High Resolution Satellite Images. Urban Forestry & Urban Greening, 14(1), 39-47. [60] Emecen, Y. 2015. Peyzaj metrikleri kullanılarak Sarıyer bölgesi örnek alanındaki peyzaj değişimlerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 149s, İstanbul. [61] Kong, F., Nakagoshi, N., Yin, H., Kikuchi, A. 2005. Spatial Gradient Analysis of Urban Green Spaces Combined With Landscape Metrics in Jinan City of China, Chinese. Geographical Science, 15(3), 254-261.
[62] Uy, P. D., Nakagoshi, N. 2007. Analyzing Urban Green Space Pattern and Eco-Network in Hanoi, Vietnam. Landscape and Ecological Engineering, 3(2), 143-157. [63] Farina, A. 2000. Landscape Ecology in Action. Kluwer Academic Publishers, The Netherlands, 123s. [64] Yıldırım, E., Ortaçeşme V. 2016. Manavgat Nehri Havzası'ndaki Peyzaj Değişiminin Peyzajların Korunması, Planlanması ve Yönetimine Yönelik Değerlendirilmesi. Mediterranean Agricultural Sciences, 29(2), 65-72. [65] Oğurlu, İ. 2001. Yaban Hayatı Ekolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No:4, SDÜ Yayın No:19, Isparta 296s.
[66] Tokuş, M. 2012. Kentsel yeşil ağlar: İstanbul Sarıyer örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 139s, İstanbul.
[67] Yaman, G., Doygun, H. 2014. Yeşil Alanların Kent Ekosistemine Katkılarının Kahramanmaraş Kenti Örneğinde İncelenmesi. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 22-24 Ekim, Isparta, 252-260.
[68] Albayrak, T. 2002. Antalya bölgesinde yaşayan Anadolu Sıvacısı'nın (Sitta krueperi) biyolojisi ile ilgili araştırmalar. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 105s, Antalya.
[69] Aslan, A. 2005. Arap Bülbülü (Pycnonotus xanthopygos)'nün Türkiye populasyonu biyo-ekolojisi. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 240s, Antalya.
[70] Andren, H. 1994. Effects of Habitat Fragmentation on Birds and Mammals in Landscapes With Different Proportions of Suitable Habitat: A Review. Oikos, 71(3), 355-366.
[71] Bulut İ., Ceylan, S. 2011. Ekolojik Sorunları ve Fonksiyonlarıyla Niğde Yöresi Yapay Gölleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 263-288.
[72] Görür, A., Doğan, S., Çalışkan, M. E., Ünal, E., Türkmen, H. H. 2016. Niğde İl Gelişme Planı (NİGEP). Ahiler Kalkınma Ajansı, Niğde, 638s.
[73] Kara, B. 2014. Akkaya Barajı Çevre Sorunları ve Çözüm Önerilerinin Dayanışma Hakkı Olarak Sorgulanması: Niçek. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 8, 123-136. [74] Akpınar, A. 2016. Akkaya baraj gölü (Niğde/Türkiye) ve çevresinde yayılış gösteren ev serçesi Passer Domesticus'un morfolojik ve morfometrik özelliklerinin mevsimsel olarak araştırılması. Niğde Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 135s, Niğde.