Beden, Kültür ve Erkeklik: Vücut Geliştirmenin Eril Bir Alan Olarak Savunulması Üzerine Sosyolojik Bir Çalışma

Vücut geliştirme, erkeklik kimliği, beden ve spor arasındaki ilişkinin somut olarak gözlenebileceği, toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini pekiştiren bir spor dalı ve bir toplumsal alandır. Erkeklik kimliğinin inşası ve yeniden üretilmesi açısından vücut geliştirme önemli bir alandır, çünkü çoğu toplumda ideal kabul edilen ve hegemonik erkeklikle ilişkilendirilen kaslı bedene erişmeyi mümkün kılar. Bu çalışma, bir alan araştırmasının verileri üzerinden vücut geliştirmeci erkeklerin bu alanı eril bir alan olarak oluşturup korurken kullandıkları stratejileri ortaya koymayı ve bu olguyu toplumsal cinsiyet sosyolojisi perspektifiyle incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma 2019 yılında nitel yöntemle ve fenomenolojik desende yürütülmüş olan bir saha çalışmasıdır. Veriler 2018 Aralık ve 2019 Ocak ayları arasında Türkiye’nin beş farklı ilinde yaşayan, vücut geliştirme yarışmasına katılmış ya da katılma aşamasında olan 18 vücut geliştirmeci erkekten yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanmış, mülakat dökümleri betimsel ve sistematik olarak analiz edilerek yorumlanmıştır. Bulgular katılımcıların vücut geliştirmeyi erkeklikle ilişkilendirilen bir alan olarak savunurken biyolojik ve kültürel stratejiler kullandıklarını göstermektedir. Biyolojik koruma stratejileri çerçevesinde erkekler, sahip oldukları testosteron hormonu sayesinde kendilerini vücut geliştirme alanının doğal sahipleri olarak görmekte, kadın bedeninin östrojen hormonu ve menstruasyon döngüsü gibi biyolojik nedenlerle vücut geliştirmeye uygun olmadığını düşünmekte ve kadınları alandan dışlamaktadırlar. Kültürel koruma stratejileri ise toplumsal cinsiyet rolleri ve sembolleriyle ilişkilidir. Bu stratejilerden biri kadınların vücut geliştirme için gerekli olan ve hegemonik erkekliğe atfedilen disiplin, sıkı çalışma, azim, hırs ve irade gibi özelliklere sahip olmadığı iddiasına dayanmaktadır. İkincisi ise vücut geliştirme yapan kadınların kadınsılıklarını kaybedecekleri ve erkekler tarafından beğenilmeyen bir bedene sahip olacakları iddiasına dayanmaktadır. Bulgular, vücut geliştirme alanında başarılı olan kadınların erkeklere ait bir amacı benimsedikleri için saygı görseler de erkek vücut geliştirmeciler tarafından genel olarak sapma olarak görüldüklerini göstermektedir. İster kadınlığın biyolojik nitelikleri üzerinden, ister bedenle ilgili toplumsal cinsiyet kalıp yargıları üzerinden olsun, kadınların bu alanın dışında bırakılmaya çalışılması vücut geliştirme sporunun hegemonik erkekliğin kültürel egemenliğinin korunması ve sürdürülmesini sağlayan bir alan olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Spor sosyolojisi, spor, vücut geliştirme, toplumsal cinsiyet, hegemonik erkeklik

Body, Culture and Masculinity: A Sociological Study on the Preservation of Body Building as a Masculine Field

Body building is both a branch of sports and a social field that reinforces gender inequalities. Muscled body is accepted as ideal body and related to hegemonic masculinity in most societies. Therefore body building is an important field in respect of the construction and reconstruction of masculine identity. Drawing upon the data of a field study, this paper aims to reveal the strategies that body building men use to constitute and preserve this field as a masculine one, and to examine this phenomenon with sociology of gender perspective. The field research, using qualitative method and phenomenological design, was conducted in five different cities in Turkey in 2019. The data was gathered by semi structured interviews from 18 male body builders, who either joined or about to join a body building competition. The interviews were transcribed, descriptively and systematically analyzed and interpreted. The findings show that body building men use biological and cultural strategies to preserve body building as a masculine field. In the frame of the biological preservation strategies, men -due to their assumed testosterone hormone- regard themselves as the natural masters of body building and exclude women from the field. Cultural preservation strategies are related to gender roles and symbols. These include two claims, that women lack masculinity-related qualifications such as discipline, hard work, determination and passion, which are necessary for body building, and that women who are successful in body building lose their femininity and end up with a body that men don’t find attractive. Findings also show that participators regard body building women as deviant individuals, although they respect their desire to reach a male goal. The intention to exclude women from body building, through either biological qualities of women body or gender stereotypes shows that body building sport is a field that preserves and reproduces the cultural capital of hegemonic masculinity.

Keywords:

Sociology of sport, sports, body building, gender, hegemonic maculinity,

PDF

___

Andreasson, J., & Johansson, T. (2014). The fitness revolution. Historical transformations in the global gym and fitness culture, Sport Science Review, 23(3-4), 91-112. DOI: 10.2478/ssr-2014-0006.
Aspridis, A., O’Halloran, P., & , P. (2014). Female bodybuilding: Perceived social and psychological effects of participating in the figure class. Women in Sport and Physical Activity, 22, 24-29. DOI: 10.1123/wspaj.2014-0008.
Bocock, R. (2014). Tüketim (4.baskı). Ankara: Dost.
Boni, F. (2002). Framing media masculinities: men’s lifestyle magazines and the biopolitics of the male body. European Journal of Communication, 17(4), 465-478. DOI: 10.1177/02673231020170040401.
Boon, K. A. (2005). Heroes, metanarratives, and the paradox of masculinity in contemporary Western culture. The Journal of Men’s Studies, 13(3), 301-312. DOI: 10.3149/jms.1303.301.
Bordo, S. (2003). Unbearable weight: Feminism, western culture and the body. Los Angeles: University of California Press.
Boswell, R. (2016). Bodybuilding as identity in South Africa. African Identities, 14 (4), 384-395. DOI: 10.1080/14725843.2016.1195250.
Bourdieu, P. (2006). Pratik nedenler. (Çev: H. Uğur Tanrıöver). İstanbul: Hil.
Bourdieu, P. (2015). Eril tahakküm. (Çev: B. Yılmaz). İstanbul: Bağlam.
Bourdieu, P., ve Wacquant, L. (2003). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar. (Çev: N. Ökten). İstanbul: İletişim.
Boyle, E. (2010). Marketing muscular masculinity in Arnold: The education of a bodybuilder. Journal of Gender Studies, 19(2), 153-166. DOI: 10.1080/09589231003695872.
Bozok, M. (2009). Erkeklik incelemeleri alanındaki başlıca kuram ve yaklaşımların sosyalist feminist bir eleştirisine doğru. 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitabı: “Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar”, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, 431-445.
Böhm, A. (2004) Theoretical Coding: Text Analysis in Grounded Theory. U. Flick, E. Kardoff ve I. Steinke (Eds.) (Çev.Bryan Jenner). A companion to qualitative research içinde (ss. 270-275). London: Sage.
Bridges, T. S. (2009). Gender capital and male bodybuilders. Body & Society, 15(1), 83-107. DOI: 10.1177/1357034X08100148.
Clarke, A. & Clarke, J. (1985). Highlights and action replays: ideology, sport and media. J. Hargreaves (Ed.), In Sport, culture and ideology (p. 62-87). London: Routledge.
Coles, T. (2008). Finding space in the field of masculinity: Lived experiences of men's masculinities. Journal of Sociology, 44, 233-248. DOI: 10.1177/1440783308092882.
Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. (Çev: C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Connell, R. W. (2000). The man and the boys. Los Angeles: University of California.
Connell, R. W. (2005). Masculinities. (2.baskı). California: University of California.
Cook, J. (2000). Men’s magazines at the millenium: new spaces, new selves. Journal of Media & Cultural Studies, 14(2), 171-187. DOI: 10.1080/713657705.
Cookly, C., & Dworkin, S. L. (2013). Policing the boundaries of sex: A critical examination of gender verification and the Caster Semenya controversy. Journal of Sex Research, 50(2), 103-111. DOI: 10.1080/00224499.2012.725488.
Crossley, N. (2006). In the gym: Motives, meaning and moral careers. Body & Society, 12(3), 23-50. DOI: 10.1177/1357034X06067154.
Dyer, R. (1996). Şimdi bakma: Çıplak erkek posteri. (Çev: E. Biryıldız). 25. Kare Sinema Kültür Dergisi, 17, 35-38.
Edmonds, S. (2018). Bodily capital and the strength and conditioning professional. Strength and Conditioning Journal, 40(6), 9-14. DOI: 10.1519/SSC.0000000000000356.
Featherstone, M. (2010). Body, image and affect in consumer culture. Body & Society, 16 (1), 193-221. DOI: 10.1177/1357034X09354357.
Fusch P.I, & Ness L.R. (2015). Are we there yet? Data saturation in qualitative research. The Qualitative Report, 20(9), 1408–1416.
George, M. (2008). Interactions in expert service work. Demonstrating professionalism in personal training. Journal of Contemporary Etnograph, 37(1), 108-131. DOI: 10.1177/0891241607309498.
Glaser B.G., & Strauss A.L. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Chicago: Aldine.
Greene, M. (1997). The lived world, literature and education. D. Vandenberg (Ed.), Phenomenology & Education Discourse (ss. 169–190). Johannesburg: Heinemann.
Groenewald, T. (2004). A Phenomenological research design Illustrated. International Journal of Qualitative Methods,3(1), 42-55.
Gülkaya Timurturkan, M. (2009). Güzellik ideali etrafında ‘biçimlenen ve biçimlendirilen bedenler”. Toplumbilim Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, 24, 105-109.
Harre, R. (1991). Man and woman. Physical being: A theory for corporeal psychology. Oxford: Blackwell.
Higate, P., & Hopton, J. (2005). War, militarism, and masculinities. R.W.Connell, M.S. Kimmel and J. Hearn (Ed.), In Handbook of studies on men and masculinities (p. 432-447). California: Sage.
Howson, A. (2013). The body in society (2. baskı). Cambridge: Polity Press.
Hutson, D. J. (2016). Training bodies, building status: negotiating gender and age differences in the U. S. fitness industry. Oualitative Sociology, 39(1), 49-70. DOI:10.1007/s11133-015-9319-y.
Kandiyoti, D. (1987). Emancipated but unliberated? Reflections on the Turkish case. Feminist Studies, 43(2), 317-339. DOI: 10.2307/3177804.
Kaplan, A. (2016). Serbest ağırlık ve smith ağırlık makinesinde kuvvet performansının karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Karaçam, M. Ş. (2015). Vücut geliştirme alanında erkeklik kimliğinin inşasında besin desteği kullanımının yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Karaçam, M. Ş. ve Koca, C. (2016). Bedenden hiyerarşiye uzanan bir erkekleşme süreci olarak vücut geliştirme(k). C. Koca (Editör), Sporun toplumsal cinsiyet halleri içinde (ss. 116-133). Ankara: Spor.
Karaçam, M.Ş. ve Koca, C. (2014). Vücut geliştirme alanında besin desteği kullanımına sosyolojik açıdan bir bakış: “Abi ben yeni başladım benim almama gerek var mı?”. Toplum ve Hekim, 29(5), 366-380.
Kaya, A. (2014). Pierre Bourdieu’nun pratik kuramının kilidi: Alan kavramı. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı ve Ü. Tatlıcan (Editörler). Ocak ve zanaat: Pierre Bourdieu derlemesi içinde (ss. 397 - 420). İstanbul: İletişim.
Keller, E. F. (1985) Reflections on gender and science. New Haven: Yale University.
Kennedy, R. (2008). Encyclopedia of bodybuilding: The complete A-Z books on muscle building. Mississauga, ON: Robert Kennedy Publishing.
Kimmel, M. S., & Aronson, A. (2004). Men and masculinities: a social, cultural and histroical encylopedia. California: ABC-CLIO.
Klein, A. (1995). Life’s too short to die small. D. Sabo ve D. F. Gordon (Eds.), Men’s Health and Ilness içinde (ss. 105-120). California: Sage.
Klein, A. (2007). Size matters: connecting subculture to culture in bodybuilding. J. K. Thompson ve G. Cafri (Eds.), The muscular ideal: psychological, social, and medical perspectives içinde (ss. 67-83). Washington: American Psychological Association.
Koca, C. (2016). Cinsiyetlendirilmiş bir sosyal alan olarak spor. C. Koca (Ed.), Sporun toplumsal cinsiyet halleri içinde (ss. 18-37). Ankara: Spor.
Koca, C., ve Bulgu, N. (2005). Spor ve toplumsal cinsiyet: genel bir bakış. Toplum ve Bilim, 103, 163-184.
Krais, B. (2006). Gender, sociological theory and Bourdieu’s sociology of practice. Theory, Culture & Society, 23(6), 119-134. DOI: 10.1177/0263276406069778.
Layder, D. (2010). Sosyal teoriye giriş. (Çev: Ü. Tatlıcan). İstanbul: Küre. Legard, R., Keegan, J., & Ward, K. (2003). In-depth interviews. J. Ritchie. ve J. Lewis. (Eds.), A guide for social science students and researchers içinde (ss. 139-169). London: Sage.
Lincoln, Y. S., & E. Guba. (1985) Naturalistic inquiry. Beverley Hills, CA: Sage.
Liokaftos, D. (2017). A genealogy of male bodybuilding. New York: Routledge.
Lowe, M. R. (1998). Women of steel: Female bodybuilders and the struggle for self-defnition. New York: New York University.
MacInnes, J. (1998). The end of masculinity: the confusion of sexual genesis and sexual difference in modern society. Buckingham: Open University.
Mason, G. (1992). Looking into masculinity: sport, media and the construction of the male body beautiful. Social Alternatives, 11(1), 21-32.
Monaghan, L. (1999). Creating ‘The Perfect Body’: A variable project. Body & Society, 5(2-3), 267-290. DOI: 10.1177/1357034X99005002015.
Morrison, T. G., & Halton, M. (2009). Buff, tough and rough: representations of muscularity in action motion pictures. Journal of Men’s Studies, 17(1), 57-74. DOI: 10.3149/jms.1701.57.
Morse, J. M. (1995). The significance of saturation [Editorial]. Qualitative Health Research, 5, 147–148.
Mosley, P.E. (2009). Bigorexia: bodybuilding and muscle dysmorphia. European Eating Disorders, 17, 191-198. DOI: 10.1002/erv.897.
Naulin, S. ve Jourdain, A. (2016). Pierre Bourdieu’nun kuramı ve sosyolojik kullanımları. (Çev: Ö. Elitez). İstanbul: İletişim.
Pedersen, P. V., & Tjornhoj-Thomsen, T. (2017). Bodywork and bodily capital among youth using fitness gyms. Journal of Youth Studies, 20(4), 430-445. DOI: 10.1080/13676261.2016.1241864.
Probert, A., Palmer, F., & Leberman, S. (2007). The fine line. An insight into ‘risky’ practices of male and female competitive bodybuilders. Annals of Leisure Research, 10(3), 272-291.
Ritzer, G., ve Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. (Çev: H. Hülür). Ankara: De Ki.
Roussel, P., & Griffet, J. (2000). The path chosen by female bodybuilders: A tentative interpretation. Sociology of Sport Journal, 17, 130-150. DOI: 10.1123/ssj.17.2.130.
Sancar, S. (2013). Erkeklik: İmkansız iktidar. İstanbul: Metis.
Schwarzenegger, A., & Dobbins, B. (1998). The new encyclopedia of modern bodybuilding. New York: Simon and Schuster.
Seidler, V. (1994). Unreasonable men, masculinity and social theory. Londra: Routledge.
Shilling, C. (2003). The body and social theory. London: Sage.
Shilling, C., & Bunsell, T. (2009). The female bodybuilder as a gender outlaw. Qualitative Research in Sport and Exercise, 1(2), 141-159. DOI: 10.1080/19398440902909009.
Silverman, D. (2006). Interpreting Qualitative Data. Londra: Sage.
Spor Genel Müdürlüğü. (2010). Vücut geliştirme, fitness, wellness ve klasik vücut geliştirme yarışma talimatı. Erişim adresi: https://sgm.gsb.gov.tr/Public/images/SGM/Federasyon/VUCUT%20GELISTIRME %20VE%20FITNE.pdf (Erişim tarihi: 06.03.2019).
Stokvins, R. (2006). The emancipation of bodybuilding. Sport in Society, 9(3), 463-479. DOI: 10.1080/17430430600673480.
Şubatlı, T. (2019). Milli atlet Tutya Yılmaz’dan sosyal lince tepki; “Senin kas yığını dediğin benim 16 yıllık emeğim”. İşte Kadınlar. Erişim adresi: https://www.istekadinlar.com/spor/milli-atlet-tutya-yilmazdan-sosyal-lince-tepkisenin-kas-h2889.html (Erişim tarihi: 10.08.2019).
Talimciler, A. (2016). Türkiye’de erkek kimliğinin oluşumunda göz ardı edilen alan: Spor/ futbol. H. Kuruoğlu (Editör), Erkek kimliğinin değişe(meye)n halleri içinde (ss. 43– 66). İstanbul: Nobel Yaşam.
Thompson, J.K., & Cafri, G. (2007). The muscular ideal: Psychological, social and medical perspectives. Washington: American Psychological Association.
Tiggemann, M. (2004). Body image across the adult life span: Stability and change. Body Image, 1, 29-41.
Türk, B. H. (2008). Eril tahakkümü yeniden düşünmek: erkeklik çalışmaları için bir imkân olarak Pierre Bourdieu. Toplum ve Bilim, 112, 119-147.
Uğur, E., ve Baysaling, Ö. (1999). Herkes için spor (2. Baskı). İstanbul: Yasa.
Wacquant, L. (1995a). Review article: Why men desires muscles. Body & Society, 1(1), 163-179.
Wacquant, L. (1995b). Pugs at work: bodily capital and bodily labour among professional boxers. Body & Society, 1(1), 65-93.
Wacquant, L. (2014). Pierre Bourdieu: hayatı, eserleri ve entelektüel gelişimi. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı ve Ü. Tatlıcan (Editörler). Ocak ve zanaat: Pierre Bourdieu derlemesi içinde (ss. 53 - 77). İstanbul: İletişim.
White, P. G., & Gillett, J. (1994). Reading the muscular body: a critical decoding of advertisements in Flex magazine. Sociology of Sport Journal, 11(1), 18-39. DOI: 10.1123/ssj.11.1.18.
Whitson, D. (1990). Sport in the social construction of masculinity. M. Messner ve D. Sabo (Eds.), Sport, men and the gender order içinde (ss. 19-29). Champaign: Human Kinetic Books.
Wiegers, Y. (1998). Male bodybuilding: The social construction of a masculine identity. Journal of Popular Culture, Fall 98(32),147-161.
Young, I. (1998). Throwing like a girl. D. Welton (Ed.), Body and flesh: a philosophical reader içinde (ss. 259-273). Massachusetts: Blackwell.