Psikoloji Perspektifinden Ferîdüddîn Attâr 'ın Yedi Vadisi ve Nefis Mertebelerinin İncelenmesi

Bu makalede Attâr'ın eserlerinde metaforik olarak anlattığı Hakk'ı arayış ve varoluşsal yolculuk tasavvuf anlayışı ve günümüz psikoloji perspektifi harmanlanarak incelenmiştir. Bu incelemede Attâr'ın hikâyelerindeki tasavvuf görüşleri ile insanın karakter özellikleri, yaşam tarzı, bilişsel yapısı, varoluşsal yolculuğu ve kendini gerçekleştirme süreci ilişkilendirilmiş ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Yorumlama yapılırken Mantık Al-Tayr eserinde yer alan "istek, aşk, marifet, istiğna, tevhit, hayret ve fakr-u fena" isimli vadiler ve bu vadilerden geçiş için gerekli olan özellikler ile nefis mertebeleri temel olarak alınmıştır. Ayrıca yorumlama yapılırken Attâr'ın "İlâhiname, Esrarname " eserlerinden de faydalanılmıştır.

Attar of Nishapur's Seven Valleys and the Stages of Human Cravings from a Psychological Perspective

This article examines the search for Truth and the journey of existence as explained metaphorically in the works of Farid ud-Din Attar by blending Sufi understanding and a contemporary psychological perspective. It attempts to associate and review people's characteristics, life styles, cognitive structures, existential journeys, and processes of self-realization through the Sufi views in Attar's stories. The Valleys of Quest, Love, Understanding, Independence and Detachment, Unity, Astonishment and Bewilderment, and Deprivation and Death that occur in Mantiq al-Tayr (The Conference of the Birds) are basically accepted through interpretation as the stages of human desires along with the characteristics that are required to transition from these valleys. This research also benefitted by interpreting other works by Attar, the IlahiNama (Book of God) and Asrar-Nama (Book of Mysteries).

PDF

___

Adler, A. (2002). Psikolojik aktivite üstünlük duygusu ve toplumsal ilgi [Superiority and social interest] (B. Çorakçı, Trans.). İstanbul, Turkey: Say Yayınları.

Adler, A. (2003). İnsan tabiatını tanıma [Understanding human nature] (A. Yörükân, Trans.). İstanbul, Turkey: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Altıntaş, H. (1986). Tasavvuf tarihi [History of Sufism]. Ankara, Turkey: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Aşkar, M. (2012). Feridüddin-i Attar'ın tasavvuf anlayışı [Attar's analysis of Sufism]. Bişkek Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmi Dergisi, 13, 5-10.

Attar, F. (2003). Esrarname [Book of mysteries] (M. Kanar, Trans.). İstanbul, Turkey: Ayrıntı Yayınları.

Attar, F. (2015a). Mantık al-tayr [Conference of birds] (A. Gölpınarlı, Trans.). İstanbul, Turkey: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Attar, F. (2015b). İlâhiname [Book of God] (A. Gölpınarlı, Trans.). İstanbul, Turkey: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Burger, J. M. (2006). Kişilik [Personality]. İstanbul, Turkey: Kaknüs Yayınları.

Cain, D. J. (2014). Birey odaklı psikoterapiler [Individually focused psychotherapies] (N. Hamilton, Trans.). İstanbul, Turkey: Okuyan Us Yayınları.

Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü [Glossary of Sufi terms and expressions]. İstanbul, Turkey: Anka Yayınları.

Coşan, E. (1994). İslam sevgi ve tasavvuf [Love of Islam and Sufism]. İstanbul, Turkey: Seha Neşriyat.

Corey, G. (2008). Psikolojik danışma, psikoterapi kuram ve uygulamaları [Psychological counseling, psychotherapeutic theory and practices] (T. Ergene, Trans.). Ankara, Turkey: Mentis Yayıncılık.

Cummins, P. (2006). The Tuesday group. In P. Cummins (Ed.), Working with anger: A constructivist approach (pp. 13-24). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.

Dattilio, F. M. (2015). Bilişsel davranışçı çift ve aile terapisi klinisyenler için kapsamlı bir rehber [A comprehensive guide to cognitive behavioral couples and family therapy clinicians] (T.

Özakkaş, Ed. & Trans.). İstanbul, Turkey: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.

Demirci, M. (1997). Hal [Condition]. In TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 15). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Frankly, V. E. (1999). Duyulmayan anlam çığlığı [The unheard cry of meaning]. Ankara, Turkey: Öteki Yayınevi.

Fromm, E. (1995). Umut devrimi [Revolution of hope]. İstanbul, Turkey: Panel Yayınları.

Glasser, W. (2008). Treating mental health as a public health problem: A new leadership role for counselors. In K. Jordan (Ed.), The quick theory reference guide (pp. 155-166). Hauppauge, NY: Nova Science Publishers.

Gölpınarlı, A. (1969). 100 soruda tasavvuf [Sufism in 100 questions]. İstanbul, Turkey: Gerçek Yayınevi.

Greenglass, E. R. (2005). The expression and management of anger and hostility: Psychological implications. In C. Spielberg & I. Sarason (Eds.), Stress and emotion anxiety, anger and curiosity (pp. 123-142). New York, NY: Routledge, Taylor, & Francis Group.

Gülbal, S. (2014). Feridü'd-din Attar Nîşaburi'nin mantıku't-tayr adlı eserinde seyr-û sülûk kavramı [The principle of enlightenment in Attar's Mantiq ut-Tayr]. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi'nde sunulan bildiri. Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Turkey.

Köroğlu, E. (2011). Bilişsel-davranışçı psikoterapiler; Temel kavramlar, temel yaklaşımlar [Cognitive behavioral psychotherapy: Basic concepts, basic approaches]. Ankara, Turkey: HYB Yayıncılık.

Nichols, M. P. (2013). Aile terapisi kavramlar ve yöntemler [Family therapy concepts and methods] (O. Gündüz, Trans.). İstanbul, Turkey: Kaknüs Yayınları.

Öngören, R. (2009). Sufi. TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 37). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Öngören, R. (2011). Tasavvuf [Sufism]. TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 40). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Perls, F. S., Hefferline, R., & Goodman, P. (2000). Gestalt terapisi, içimizdeki çocuk [Gestalt therapy: The child within us] (N. Erkmen, Trans.). İstanbul, Turkey: Söz Yayın.

Sevgi, H. A. (2000). İlâhiname [Book of God]. TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 22). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Sevgi, H. A. (2003). Mantıku' t-Tayr [Conference of birds]. TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 28). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Schneider, K. J., & Krug, O. T. (2015). Varoluşçu-hümanistik terapi [Existential-humanistic theory] (G. Akkaya, Trans.). İstanbul, Turkey: Okuyan Us Yayınları.

Smith, M. (1932). The Persian mystics: Attar. New York, NY: E. P. Dutton & Company, Inc. Stone, L. (2006). The topos of hayrat in Attar's mantig al-tayr. In L. Lewisohn and C. Shackle (Eds.), Attar and the Persian Sufi tradition: The art of spiritual flight. London, UK: I. B. Tauris.

Şahinoğlu, N. M. (1991). Feridüddin Attar. TDV İslam Ansiklopedisi (Vol. 4). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Topaloplu, A. (2003). Materyalizm [Materialism]. TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 28). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Türer, O. (2001). Tasavvufî düşüncede insan [Human, in Sufi thought]. Îlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 5(2), 9-15.

Türkçapar, H. (2012). Bilişsel terapi: Temel ilkeler ve uygulama [Cognitive therapy: Basic principles and application]. Ankara, Turkey: HYB Basım Yayın.

Uludağ, S. (2006). Nefis [Human cravings]. TDV İslam ansiklopedisi (Vol. 32). İstanbul, Turkey: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Yalom, I. (2000). Varoluşçu psikoterapi [Existential psychotherapy] (Z. Babayiğit, Trans.). İstanbul, Turkey: Kabalcı yayınevi.

Young, J. E., & Klosko, J. S. (2015). Hayatı yeniden keşfedin [Rediscovering life]. İstanbul, Turkey: Psikonet Yayınları.