Halit Ziya Uşaklıgil’in “Aşka Dair” Adlı Hikâyesini Empati (Duygudaşlık) Kuramı Bağlamında Çözümleme Denemesi

Okur merkezli Empati (Duygudaşlık) kuramı, Theodor Lipps tarafından geliştirilmiştir. Lipps’e göre empati, bir insanın kendisini karşısındaki bir nesneye, örneğin bir sanat eserine yansıtması, kendisini onun içinde hissetmesi ve bu yolla o nesneyi özümseyerek anlaması sürecidir. Lipps, 1897 yılından sonraki çalışmalarında nesnelerin yanı sıra insanların algılanması sırasında da “einfühlung”un ortaya çıkabileceğinden bahsetmiştir. Bu yazıda Halit Ziya Uşaklıgil’in “Aşka Dair” adlı hikâyesinin kahramanı Hafız Nevzat Efendi’nin bir kadına duyduğu aşk, daha doğrusu platonik aşk, tahlil edilmiştir. Bu tahlil için Empati kuramına yaslanılmıştır. Hafız Efendi aşkını, duygularını söze dökmeden, kadınla fiziksel bir yakınlık kurmadan yaşar. Hafız sevdiği kadınla empati kurarak onu özümser. Daha doğrusu kendi yerine onu ikame etmiş gibidir. Hafız, kendisi tarafından sevildiğinden haberi bile olmayan hasta kadınla gönlünde bir ve birliktedir. Ne var ki, hislerini yalnızca okuduğu ezanlara ve gazellere yansıtır. Kadının köyden ayrılışı üzerine sevdiği kadının varlığında kendini eriten Hafız Efendi, intihar eder.

THE ANALYSIS ESSAY OF HALİT ZİYA UŞAKLIGİL’S STORY “ABOUT LOVE” IN THE CONTEXT OF EMPATHY THEORY

Reader-centered Empathy Theory was created by Theodor Lipps. According to Lipps, empathy is the process in which a person reflects himself / herself on an object, such as a work of art, that he / she feels himself / herself within it and in this way he / she understands it by absorbing. Lipps, in his studies after 1897, mentioned that “einfühlung” might emerge during the perception of people as well as objects. In this article, the love of Hafız Nevzat Efendi, the hero of Halit Ziya Uşaklıgil’s story “About Love”, more precisely his platonic love was analyzed. Empathy Theory was used for this analysis. Hafız Efendi lives his love without expressing his emotions and without having a physical intimacy with the woman. Hafız internalizes the woman he loves by means of empathy. Rather, it seems as if he replaced her instead of himself. Hafız is together with the sick woman who doesn’t even know that she is loved by him. However, he reflects his feelings only to the azans and ghazals he recites. Hafız Efendi who dissolved himself in the presence of the woman he loves commits suicide upon her departure from the village.

PDF

___

Addis, Ferdie (2016). Günlük Sohbetlerde Kullanılan Kavramların Kökenleri: Pandora’nın Kutusu. Çev. Berna Yılmazcan. Ankara: Akılçelen Kitaplar.
Barthes, Roland (2000). Bir Aşk Söyleminden Parçalar. Çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Metis Yayınları.
Cioran, Emil, Michel (2016). Burukluk. Çev. Haldun Bayrı. İstanbul: Metis Yayınları.
Dökmen, Üstün (2017) Sanatta ve Günlük Yaşamda İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Ferney, Alice. (2005) “Sevmekte Özgür Müyüz?”, Aşkın En Güzel Tarihi. Dominique Simonnet vd. Çev. Saadet Özen. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 133-149.
Gasset, José Ortega Y (2017). Sevgi Üstüne, Çev. Yurdanur Salman. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hooks, Bell (2018). Hep Aşka Dair: Yeni Vizyonlar. Çev. Umur İda. İstanbul: Notabene Yayınları.
Huyugüzel, Ömer Faruk (2010). Halit Ziya Uşaklıgil. Ankara: Akçağ Yayınları.
Jenkins, Carrie (2017). Aşk Nedir ve Ne Olabilir. Çev. Başak Öztürk. Ankara: Alabanda Yayınları.
Kolcu, Ali İhsan (2016). Edebiyat Kuramları: Tanım-Tenkit-Tahlil. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
Kurşunoğlu, Mustafa Said (2014). Aşk’ın Ne’liği ve Kavramsal Doğası. Samsun: Etüt Yayınları.
Parlatır, İsmail (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınları.
Schmid, Wilhelm (2017). Aşk Neden Bu Kadar Zordur ve Yine de Nasıl Mümkün Olur?. Çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları.
Uşaklıgil, Halit Ziya (2007). “Aşka Dair”, Aşka Dair. Haz. Özlem Nemutlu. İstanbul: Özgür Yayınları, 15-22.