Türk Sosyolojisinde Pozitivizm: Bilginin Sosyolojik Tasarımı (1908-1945)
Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de Cumhuriyetin kuruluş yıllarında sosyoloji bilimi aracılığıyla geliştirilen bilim paradigmasının pozitivist boyutlarını ortaya koymaktır. Bu bağlamda, Türk sosyologlarının II. Meşrutiyet ile Cumhuriyetin kuruluş yılları (1908-1945) arasında yazdıkları sosyoloji metinleri analiz edildi. Söz konusu metinler; A. Şuayb, P. Sabahattin, Z. Gökalp, N. Sadak, M. İzzet, Bonafos, İ. H. Baltacıoğlu gibi sosyologların makaleleri, kitapları ve sosyoloji ders kitaplarından oluşmaktadır. Türkiye'de sosyolojinin, bu tarihsel bağlamın özelliklerinden etkilenerek bilgi üzerine çeşitli düşünceler geliştirdiği görülecektir. Söz konusu bağlamla uyumlu bir biçimde, Osmanlı'nın parçalanması ve yerine genç Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması sosyolojik bilgi paradigmasıyla açıklanır ve anlamlandırılır. Bu amaçla, sosyolojik pozitivizm yaklaşımının benimsendiği görülmektedir. Bilgi, tarihsel evrim sürecinde kazanılan, nesnel ve seküler özellikler taşıyan bir olgu olarak tanımlanır. Toplumsal dünyanın doğal dünyaya benzer bir biçimde çeşitli yasalara sahip olduğu görüşü paylaşılır. Sosyolojinin, toplumsal dünyanın yasalarını keşfederek toplumsal değişime yön vermede belli üstünlükler sağlayabileceği düşünülmektedir. Ayrıca bilginin evrimci, seküler, nesnel ve evrensel özellikleri üzerinde durularak, bireylere bu bağlamda yeni bir bilgi dünyası kazandırılmaya çalışılmaktadır. Türk toplumunun geleneksel toplum bilgi dünyasından ayrışarak, modern toplum bilgi dünyasıyla bütünleştirilmesine çaba gösterilir. Sosyoloji, modern toplum paradigmasının bilgisini geliştiren ve bu bilgiyi tarihsel koşulların entelektüel ve politik arayışları için sistemleştiren bir bilim olarak görülmektedir. Sosyolojinin pozitivist bir "anlamı" inşa edilmektedir.
In this study the aim is to investigate sociological positivism in Turkey between 1908 and 1945. In this period, Turkish sociologists have preferred many ideas regarding the issue. This sociological approach was adopted as a modem paradigm of knowledge to build a new perspective for the young Republic's ideology. Therefore, new sociological knowledge was created for the sake of progress, secularism, objectivity and so on. The main purpose in this paper is to uncover/discuss how Turkish sociologists created a new sociological conception of science in the Turkish society during the constitution of the Turkish Republic. In this respect, attempt is made to interprete many of the sociological texts that were published between 1924 and 1940 and written by M. İzzet, N. Sadak, A. Kami, Bonafos, H. Baltacıoğlu.
___
- ARSLAN, H. (1995) "Pozitivizm", iç. Türk Aydım ve Kimlik Sorunu, İstanbul: Bağlam Yayınlan, s. 541-571.
- BALTACIOĞLU, İ. H. (1939) Sosyoloji, İstanbul.
- BALTACIOĞLU, İ. H. (1945) Batıya Doğru, İstanbul.
- BONAFOS, M.- SADAK, N. (1927) İçtimaiyat, İstanbul: Devlet Matbaası.
- COMTE, A. (1855) "Introduction to Positive Philosophy" in Positive Philosophy Of Auguste Comte Vol.1, http://www.amazon.com/exec/obidos/redirec.
- COMTE, A. (2002) Pozitif Felsefe Kursları, (çev: Erkan Ataçay), İstanbul: Sosyal Yayınları.
- GADAMER, H-G. (1990) "Tarih Bilinci Sorunu", iç. Toplumbilimlerinde Yorumcu Yaklaşım, (çev: Taha Parla), İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları s.79-106.
- GADAMER, H-G. (2002) "Metin ve Yorum", iç. Hermeneutik ve Hümaniter Disiplinler, (çev. Ve der: Hüsamettin Arslan), İstanbul: Paradigma Yayınlan, s.284-381.
- ÇELEBİ, N.- KIZGINCELİK, S. (2002) "İstanbulda Bir Alman Pofesör: Gerhard Kessler", Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı:2, Güz 2002, s. 105-121.
- ÇELEBİ, N. (2001) "Sosyoloji: Geçmişten Geleceğe", iç. Sosyoloji ve Metodoloji Yazıları, Ankara: Anı yayıncılık, s.7-12.
- ÇELEBİ, N.(2001) "Sosyolojinin Türkiye'deki Kurumsallaşması",iç. Sosyoloji ve Metodoloji Yazıları, Ankara: Anı yayıncılık, s.20-28.
- DURKHEIM, E. (1985) Toplumbilimsel Yöntemin Kuralları, çev: Cemal B. Akal, İstanbul: BSF Yayınları.
- GİDDENS, A. (1996) "Auguste and Positivism", in In Defence of Sociology, Oxford: Polity Press, pp. 154-161.
- GÖKALP, Z. (1977) "Bir Kavmin Tedkikinde Takip Olunacak Usul" iç. Makaleler III, (Haz: M. Orhan Durusoy), Ankara: Kültür Bak. Yayınları.
- GÜNGÖR, E. (1990) Dünden Bugüne Türkiyede Sosyal İlimler, İstanbul: Ötüken Yayınları, s.36-53.
- HALFPENNY, P. (1982) Positism and Sociology, London.
- HANİOĞLU, Ş. (1984) "Osmanlı Aydını Ve Bilim", Toplum ve Bilim, Sayı: 27, Güz 1984, İstanbul, s. 183-193.
- HESS, A.- G1EYSSE, A. (1924) İçtimaiyat Dersleri, (Çev: Mehmet İzzet), İstanbul: Matbai Amire.
- KAMİ, A. (1928) İçtimaiyat, İstanbul.
- KEAT, R.- URRY, J. (1994) Bilim Olarak Sosyal Teori, (çev: Nilgün Çelebi), Ankara: İmge Kitabevi.
- KIZILÇELİK, S. (1996) Pozitivizm ve Eleştiricileri, İzmir: Saray Kitabevleri.
- KORLAELÇİ, M. (1994) "Bazı Tanzimatçıların Pozitivistlerle İlişkisi", Tanzimat'ın 150. Yıldönümü Uluslar arası Sempozyumu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s.25-43.
- KUHN, T, (1982) Bilimsel Devrimlerin Yapısı, İstanbul: Alan Yayıncılık
- İZZET, M. (1928) Yeni İçtimaiyat Dersleri, İstanbul: Devlet Matbaası.
- JONES, S. S. (2001) Durkheim Reconsidered, London: Polity.
- MARDİN, Ş.(1989) Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İstanbul:İletişim Yayınları.
- MURPHY, W.J. (2000) Postmodern Sosyal Analiz ve Postmodern Eleştiri, (Çev:Hüsamettin Arslan), İstanbul: Paradigma Yayınlan.
- EGE, N.N.(1977) Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları, İstanbul.
- PRENS SEBAHATTİN (1999) Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Ve İzahlar, (Çeviri yazı: Fahri Unan), Ankara: Ayraç Yayınevi.
- SADAK, N. (1937) Sosyoloji, İstanbul: Devlet Basımevi.
- SAFFET, M. (1933) Muasır Avrupa İçtimaiyatı, İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
- SAYILI, A. (1985) "Batılılaşma Hareketimizde Bilimin Yeri ve Atatürk", Erdem Dergisi, Cilt:l, Sayı:l, Ankara, ss.11-24
- SEZER, B. (1988-1989) "Türk Sosyologları ve Eserleri I", Sosyoloji Dergisi, Sayı:l, İstanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- SUPHİ, M. (1328) "İfade", iç. timi İçtima Nedir?, Dersaadet: A. Hilmi Kütüphanesi, s. l-5.
- ŞUAYB, A. (1325) "Devlet ve Cemiyet", Ulumu İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt:l, s.54-71.
- SWlNGEWOOD (1991) Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (Çev: Osman Akınhay), Ankara:Bilim ve Sanat Yayınları.
- TUNA, K. (1993) Batılı Bilginin Eleştirisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- ÜLKEN, H. (1992) Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
- ISSN: 2148-9947
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2010
- Yayıncı: Sosyoloji Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
Huzurevinde Kalan Yaşlılar Üzerine Bir Araştırma
Ergenlerde Sigara İçme Davranışlarını Etkileyen Faktörlerin Sosyolojik Analizi
Sayısal Verilerle Türkiye'de Hak ve Özgürlükler
Türk Sosyolojisinde Pozitivizm: Bilginin Sosyolojik Tasarımı (1908-1945)