Bu çalışmada, Fakir Baykurt ve Kemal Tahir’in köy romanları köyde/köylüde batıl inançlar, din, eğitim, ilerleme/yenilik gibi olgular üzerinden karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Çalışma, köylünün içinde bulunduğu inanç, gelenek ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği, eğitim ve ilerleme fikrinin yine köylüler tarafından nasıl değerlendirildiğini yazarların romandaki konuyu ele alış tarzları ve kahramanlarının söylemleri üzerinden analiz etmektedir. Fakir Baykurt’un Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Onuncu Köy ve Tırpan; Kemal Tahir’in Sağırdere, Körduman, Köyün Kamburu bu olgular üzerinden karşılaştırıldığında bazı benzerlikler ve farklılıklar ön plana çıkar. Buna göre, Fakir Baykurt’un köyü ya da köylüyü ele alırken haksızlıklar karşısında sessiz kalmayan bazı “roman kahramanları”, Kemal Tahir eserlerinde pasif, çıkarcı, biat etmeye müsait bir hal alır. Köylünün, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini içselleştirmesi ve ilerleme/yenilik fikrine karşı kapalı tutumu, dinin gündelik hayatın her alanını kuşatması, eğitime pragmatik bakış Kemal Tahir’in eserlerinde sıklıkla karşılaşılan öğeler iken, Baykurt’un eserlerindeki köylüler çoğu durumda yeniliklere açık, toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim konusunda duyarlı, dinle mesafeli bir ilişkilenme olarak resmedilir. Fakir Baykurt’un çizdiği karakterlerin şehir hayatına özenmesi, köylünün traktöre karşı çıkmaması ve bu durumu iyi karşılaması nihayetinde köyden göçerken şehirdeki ilerlemenin cazibesi olarak aktarılır. Kemal Tahir’in çizdiği köylüler ise şehri kötülüğün, ahlaksızlığın, dinsizliğin yeri olarak addeder. Dolayısıyla ilerlemeye, dışarıdan müdahaleye karşıdır. Neticede yapılacak tren yoluna, fabrikaya, getirilecek traktöre/makineye karşı köylünün tavrı olumsuz olarak aktarılır. Dönemin koşulları açısından değerlendirildiğinde, Tahir’in köylü roman kahramanları gerçekte karşılaşma olasılığı daha yüksek türden köylü prototipi çizmektedir. Fakir Baykurt ve Kemal Tahir eserlerinde köylülerin eğitime bakışı noktasında da bir ayrılık söz konusudur. Fakir Baykurt’un kendisinin de öğretmenlik yapması köylülerin görece duyarlı çizilmesinde rol oynamıştır. Oysa Kemal Tahir’in metinlerindeki bakış açısına göre eğitim, köylerde medrese eğitimi ile sınırlıdır ve ancak statü sağlıyorsa değerlidir.