Osmanlı Devleti’nde Mali Bunalım Ve Reform

Osmanlı Devleti özellikle 16. yüzyıl sonrası pek çok mali ve yönetimsel krizle karşılaşmıştır. Söz konusu kriz dönemleri, bunalım olarak adlandırılmakla birlikte, devletin yükselme dönemi sonrası sönümlenmesi konusunda da önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda ordu-maliye anlayışının zayıflamaya başlamasıyla bunalımlar kronikleşmeye başlamış ve devletin gerileme ve daha sonraları dağılma dönemine girmesine neden olmuştur. Bunalımların ortaya çıkmasında yönetim açısından sıkıntılar görülse de genellikle, Batı’daki gelişmelerden uzak kalınması ile bağdaştırılması daha uygun olacaktır. Özellikle Rönesans ve Reform hareketleri, Sanayi Devrimi, kapitalist üretim sisteminin gelişmesi vs. gibi nedenlerle Osmanlı Devleti, Avrupalı devletler karşısında geri kalmış ve mevcut yeni düzene ayak uyduramamıştır. Bununla beraber, savaşların kazanılamaması, uygulanan toprak yönetiminin yozlaşması, iç piyasadaki üretimin yetersiz kalması ve bir takım mali aksaklıklar gibi nedenler de Osmanlı Devleti’ndeki bunalımı tetikleyen unsurlar olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde görülen mali bunalımın nedenleri incelenip, mali bunalımdan çıkış için yapılan değişikliklerin nasıl sonuçlandığı irdelenecektir. Ayrıca, yönetim alanında köklü bir takım yenilik hareketlerinin mali yapıyı ne ölçüde toparladığı da çalışmanın özgün yanını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Mali Bunalım, Osmanlı Devleti, Reform

Financial Crisis And Reform in the Ottoman State

The Ottoman State faced with many financial and administrative crises, especially after the 16th century. As well as the relevant crisis periods are called as depressed ones ,they also have an important place in terms of fading of the state after the rising period of that. In this context, as the comprehension between arm and finance began to weaken, the crises began to become chronic and caused the state to regress and enter into a period of disintegration. Although appearance of the crises may seem because of the administrative reasons, it would generally be more appropriate to attribute them to the developments in the west. The Ottoman State stayed behind the european states due to the reasons such as especially renaissance and reform movements, industrial revolution, development of capitalist production system etc ,and couldn’t keep pace with new order. However, the factors such as the inability to win wars, corruption of land management applied, inadequate production in domestic market, and some financial disruptions have also been identified as factors that trigger the crisis in the Ottoman State. In this study, the causes of the financial crisis in the Ottoman Empire will be examined , and how the changes performed to overcome the financial crisis resulted will be discussed.Besides, the topic of that to what extent a set of essential innovation movements organized by management straightened the financial structure establishes the original aspect of the study

Keywords:

Financial Crisis, Ottoman State, Reform,

PDF

___

Acartürk, E., & Kılıç, R. (2011). Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların İktisadi ve Siyasi Perspektifinden Analizi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 1-21.
Açba, S. (2004). Osmanlı Devleti'nin Dış Borçlanması. Ankara: Vadi Yayınları.
Agoston, G. (2006). Barut, Top ve Tüfek. (T. Akad, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Ahmed Cevdet Paşa. (1972). Tarih-i Cevdet. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Akdağ, M. (1970). Osmanlı Tarihinde Ayanlık Düzeni Devri 1730-1839. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 8-12(14-23), 51-61. doi:10.1501/0002334
Akşin, S. (2002). Fransız İhtilalinin II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri Üzerine Bazı Görüşler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 49(3), 23-29. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/465/5308.pdf adresinden alındı.
Akyıldız, A. (2014). Para Pul Oldu. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ay, H. (1991). Osmanlı Devletinde Mali Bunalım ve Sebepleri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 312-332.
Barkan, Ö. L. (1972). Tımar. İslam Ansiklopedisi (s. 286-333). içinde İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Berkes, N. (1972). 100 Soruda Türkiye İktisat Tarihi (Cilt 1). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Berkes, N. (1975). 100 Soruda Türkiye İktisat Tarihi (Cilt 2). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Berkes, N. (2016). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Beydilli, K. (1994). Küçük Kaynarca'dan Yıkılışa. E. İhsanoğlu içinde, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi (Cilt 1, s. 66-138). İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) .
Cem, İ. (2016). Türkiye'de Geri Kalmışlığın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Cezar, Y. (1986). Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi. İstanbul: Alan Yayıncılık.
Çabuk, V. (1991). Sultan II. Mahmut'un Islahat Çalışmaları. Türk Dünyası Araştırmaları, 49-54.
Çiçek, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda Mali Bunalım. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(6), 45-80.
Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Divitçioğlu, S. (2015). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. İstanbul: Alfa Yayınları.
Elibol, N. (2005). XVIII Yüzyıl Osmanlı Dış Ticaretiyle İlgili Bazı Değerlendirmeler. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 61-76.
Ergenç, Ö. (2013). Osmanlı Tarihi Yazıları: Şehir, Toplum, Devlet. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Faroqhi, S. (2006). Krizler ve Değişim 1590-1699. H. İnalcık, & D. Quataert içinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (A. Berktay, Çev., Cilt 2, s. 545-757). İstanbul: Eren Yayıncılık.
Findley, C. V. (2005). Süreklilik, Yenilik, Sentez ve Devlet. K. H. Karpat (Dü.) içinde, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye'si (s. 51-72). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Genç, M. (2006). Mukataa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 31 s. 129-132). içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. 06 15, 2016 tarihinde http://www.islamansiklopedisi.info/ adresinden alındı.
Genç, M. (2013b). Yed-i Vâhid. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 43, s. 378-383). içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. 06 15, 2016 tarihinde http://www.islamansiklopedisi.info/ adresinden alındı.
Gücüm, K. (2015). İmparatorluğun "Liberal" Yılları (1856-1870). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (Cilt 1). (H. Berktay, Çev.) İstanbul: Eren Yayıncılık.
İnalcık, H. (2015). Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar- III (Cilt 3). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnalcık, H. (2016a). Akademik Ders Notları. İstanbul: Timaş Yayınları.
İnalcık, H. (2016b). Makaleler I. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
İnalcık, H., & Seyitdanlıoğlu, M. (2014). Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi 5 (Cilt 5). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Karaman, K., & Pamuk, Ş. (2010). Osmanli Bütçeleri ve Mali Yapinin Evrimi: Avrupa Devletleriyle Bir Karsilastirma, 1500-1914. Toplumsal Tarih(191), 26-33.
Kavtarani, V. (2005). 20. Yüzyılın İlk Yarısında Lübnan'da Milliyetçi Düşünce ve Osmanlı İmgesi. K. H. Karpat (Dü.) içinde, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye'si (s. 381-402). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kaymakçı, Ö. B. (2015). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Tarihi-Düşünsel Bir Deneme: Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
Kıray, E. (2010). Osmanlı'da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Koçi Bey. (1972). Koçibey Risalesi. (Zuhuri Danışman, Dü.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Köktaş, A. M. (2016). Osmanlı İmparatorluğu'nda Piyasa Düzenlemeleri: 1500-1700 İstanbul Kadı Sicillerinde Narh Uygulamaları. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 219-242.
Kurdakul, N. (1981). Osmanlı Devleti'nde Ticaret Antlaşmaları ve Kapitülasyonlar. İstanbul: Döler Neşriyat.
Kütükoğlu, M. (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri I (Cilt 1). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Kütükoğlu, M. (1976). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri II (Cilt 2). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Kütükoğlu, M. S. (1983), Osmanlılarda Narh Müessesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri. İstanbul: Enderun Yayınları.
Kütükoğlu, M. S. (1994). Osmanlı İktisadi Yapısı. E. İhsanoğlu (Dü.) içinde, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi (Cilt 1, s. 513-651). İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
McGowan, B. (1981). Economic Life in Ottoman Empire Before The First World War. The Economic History Review, 281-305.
Morawitz, C. (1978). Türkiye Maliyesi. Ankara: Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayını.
Nebioğlu, O. (1986). Bir İmparatorluğun Çöküşü ve Kapitülasyonlar. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pala, C. (1996). Osmanlı İmparatorluğu'nda Tarımsal Örgütlenme. Ekonomik Yaklaşım, 7(21), 39-69.
Pamir, A. (2002). Kapitülasyon Kavramı ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(2), 79-119.
Pamuk, Ş. (1990). 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Pamuk, Ş. (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme 1820-1913. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Pamuk, Ş. (2012a). Osmanlı İmparatorluğu'nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Pamuk, Ş. (2012b). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pamuk, Ş. (2013). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Pektaş, Ş. (2016). 100 Soruda Osmanlı Ekonomisi. İstanbul: Ulak Yayıncılık.
Pur, H. P. (2006). Türkiye'nin Borç Prangası. İstanbul: Otopsi Yayınevi.
Pur, H. P. (2015). Osmanlı'da Vergi İsyanları. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Sahillioğlu, H. (1967). Sıvış Yılı Buhranları. İktisat Fakültesi Mecmuası, 27(1-2), 75-111.
Sakızlı Ohannes Efendi. (2015). Osmanlı'da Modern İktisadın İzinde 1. (F. Dığıroğlu, H. Genç, & M. E. Özgür, Dü) İstanbul: Dergâh Yayınları.
Sayar, N. S. (1978). Türkiye İmparatorluk Dönemi Siyasi, Askeri, İdari ve Mali Olayları. İstanbul: Met/Er Matbaası.
Sayın, A. V. (1999). Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi). (F. H. Özkan, Çev.) Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayınları.
Şemsettin Sami. (2015). Kâmûs-ı Türkî. (R. Gündoğdu, N. Adıgüzel, & F. Önal, Dü) İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
Tabakoğlu, A. (1985a). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tabakoğlu, A. (1985b). XVII ve XVIII Yüzyıl Osmanlı Bütçeleri. İktisat Fakültesi Mecmuası, 41(1-4), 389-414.
Tabakoğlu, A. (2005). İktisat Tarihi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Tabakoğlu, A. (2014). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tengirşenk, Y. K. (1940). Tanzimat Devrinde Osmanlı Devletinin Harici Ticaret Siyaseti. İstanbul: Maarif Matbaası.
Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-19509. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Türkmen, Z. (1995). Osmanlı Devletinde Kapitüasyonların Uygulanışına Toplu Bir Bakış. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(6), 325-341.
Ubicini, M. A. (1977). Türkiye 1850: Tanzimat, Ulema, Basın (Cilt 1). (C. Karaağaçlı, Çev.) İstanbul: Tercüman Yayınları.
Ünal, T. (1977). Türk Siyasi Tarihi. Ankara: Emel Yayınları.
Yerasimos, S. (1974). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye (Cilt 1). (B. Kuzucu, Çev.) İstanbul: Gözlem Yayınları.
Yücekök, A. N. (1968). Emperyalizm Yörüngesinde Osmanlı İmparatorluğu: 1838 Ticaret Sözleşmeleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 23(1), 381-425. 04 16, 2016 tarihinde http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ausbf/article/view/5000054551/5000051862 adresinden alındı.