TANZİMAT DÖNEMİ CİZYE DEFTERLERİNE GÖRE AMASYA'DA GAYRİMÜSLİMLER

Osmanlı toplumu, Müslümanlar ve gayrimüslimler olmak üzere iki temel unsurdan oluşmaktaydı. Osmanlı toplumsal yaşamını daha iyi analiz edebilmek ve bu alanda nitelikli çalışmalar ortaya koyabilmek için Müslüman reaya ölçüsünde gayrimüslim reayanın da inceleme altına alınması gerekmektedir. Bu noktada gayrimüslimlerin Osmanlı toplum hayatı içerisindeki rolleri, ülke ekonomisine katkıları, mesleki eğilimleri, yaşam standartları gibi bazı konular önem kazanmaktadır. Gayrimüslimlerin sosyo-ekonomik hayatlarına dair önemli ipuçları yakalayabileceğimiz temettuat defterleri, şer'iyye sicilleri, terekeler, nüfus defterleri, gibi birincil kaynaklara ek olarak cizye defterleri, bize bu konuda oldukça kapsamlı bir bilgi içeriği sunmaktadır. Bu çalışmada 1847 yılı cizye defterleri çerçevesinde 19. yüzyıl ortalarında Amasya'da bulunan mükelleflerin tahmini nüfusları, mesleki dağılımları, cizye sınıfları ayrıntılı olarak ele alınmış; defterlere kayıtlı hane ve şahıs isimleri üzerinde de istatistiksel bir değerlendirme yapılmıştır.

NON-MUSLIMS IN AMASYA DURING THE TANZIMAT ERA ACCORDING TO THE JIZYA REGISTRIES

Ottoman community was consisted of two components including Muslims and nonMuslims. To analyse the Ottoman social life better and producing qualified studies in this field, non- muslim community must be reviewed as much as Muslims. In this point some topics such as the role of the non- Muslims in the Ottoman social life, their contributions to the country's economy, vocational predispositions and life standards come into prominence. To get a line on the socio-economic life of non- Muslims in addition to the primary documents like Ottoman court records (Osmanlı şer'iyye sicilleri), profits and earnings registries (temettuat defterleri), probate registries (tereke defterleri), jizya registries (cizye defterleri) presents a quite extensive information content. In this study according to the jizya registries of 1847, around the 19thcentury, while approximative population, vocational distributions, jizya classes of taxpayers in Amasya has been researched in detail; a statistical evaluation also has been done on the base of family and personal names which take part in the registries.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
ML.VRD.CMH.d.051
ML.VRD.CMH.d.0248
ML.VRD.CMH.d.0421
ML.VRD.CMH.d.0726
ML.VRD.CMH.d.0727
ML.VRD.CMH.d.1005
Araştırma Eserler
Aygün, N.(2009),"Osmanlı Devleti'nin Son Zamanlarında Karadeniz'in Güney Kesiminde İktisadi Faaliyetler",KaradenizAraştırmaları, C.6, S.23: 41-76.
Behar, C.(1996),Osmanlı İmparatorluğunun ve Türkiye'nin Nüfusu1500-1927 Tarihi,İstatistiklerDizisi - C. II, Ankara: DİE.
Bozkurt, G.(1996),Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayri Müslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1834-1914), Ankara: TTK
Cahen, C.(1987), "Zimme", İA, C.13: 566-570.
Cuinet,V.(1892),La TurquieD'asie-GéographieAdministrataveStatistiqueDescriptive Et Raisonnée de ChaqueProvince De L'asie-Mineure, (Ed:ErnestLeroux), Paris.
Çağlayan, K. T.(2008),"İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre Amasya ve Çevresinde Ticaret (1840-1841)",I. Amasya Araştırmaları Sempozyumu (Amasya 2007), I.Kitap:313-325.
Devellioğlu, F.(2006),Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügât, Ankara: Aydın Kitabevi.
Eken, G. ve Şen, H. (2015), "Tanzimat Döneminde Tutulan Tokat Cizye Defterlerinin Değerlendirilmesi",Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (25-26 Eylül 2014)Bildiriler, C. 1: 399-416.
Ercan, Y.(2001),Osmanlı Yönetiminde Gayr-i Müslimler, Ankara: Turhan Yayınları. Erkal, M.(1993), "Cizye", TDVİA,C.8: 42-44.
Eryılmaz, B.(1996),Osmanlı Devleti'nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi, İstanbul: Risale Basın - Yayın.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi,(1999),2. Kitap,(Yay. Haz.:Kurşun Zekeriya, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı), İstanbul
Göyünç, N.(1997), "Hane" , TDVİA, C.15: 552-553.
Güler, A. ve Akgül S.(2007), Sorun Olan Ermeniler, Ankara: Türkar Yayınevi. Gür, F.ve Kahriman, S.(2012), Amasya Nüfus Defterleri 1840, Amasya: Amasya Belediyesi Yayınları.
Gürbüz, A.(1993),"Toprak- Vakıf İlişkileri Çerçevesinde XVI.Yüzyılda Amasya Sancağı", Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İnalcık, H. (1992), "Cizye", TDVİA, C.8: 45-48.
Karpat, K.H.(2003), Osmanlı Nüfusu 1831-1914 Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Kenanoğlu, M.(2004), Osmanlı Millet Sistemi, Mit ve Gerçek, İstanbul: Klasik Yayınları.
Kıvrım, İ. ve Elmacı, S.(2011), "Osmanlı Döneminde Amasya'da İpekçilik", Turkish Studies, S. 6/4: 715-728.
NatanyanBoğos,(2008),Sivas 1877, (Yay. Haz.:Arsen Yarman), İstanbul:Birzamanlar Yayıncılık.
Nedkoff B. C.(1944), " Osmanlı İmparatorluğunda Cizye (Baş Vergisi)", Belleten, Ankara, VIII/3: 599-649.
Özel, O.(2001), "Avarız ve Cizye Defterleri", Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, ed. Halil İnalcık ve Şevket Pamuk:35-50.
Şahin, İ. ve Emecen, F.(1991)," Amasya", TDVİA, İstanbul, C.3: 1-4.
Şen, H.(2014),1492 Numaralı Sivas Cizye Defterinin Değerlendirilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Şener, A. (1992), "Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Reformları", 150.yılında Tanzimat,(Haz.Hakkı Dursun Yıldız): 259-275.
Tuzcu, A.(2013), Seyahatnamelerde Amasya, Amasya:Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
Turan, Ö. (2006), "Amerikan Misyonerlerinden E.Smith ve H.G.O. Dwigh'a Göre 1830- 1831 Yıllarında Ermeniler", Ermeni Soykırımı İddiaları, Cedit Neşriyat, Ankara: 191-230.
Yörük Doğan,"H.1259/M.1843 Cizye Defterlerine Göre Kayseride Rum ve Ermeniler",Turkish Studies, 8/11 fall, 2013, Ankara.