Kültür İktisadı ve İktisat Kültürü: Ülgener-Sayar Araştırma Programının Metodolojik Temelleri Üzerine

Yerleşik iktisat yaklaşımının uzun süredir ihmal ettiği kültür, bireysel ekonomik davranışlar ve toplumların iktisadi gelişmesi arasındaki karşılıklı etkileşimi ve iktisadi fikirlerin ülkeler arasında yayılma süreci gibi konular, son yıllarda iktisat literatüründe tekrar önem kazanmaya başlamıştır. Bu çalışmada ilk olarak bu literatüre ve onun iktisadın temel sorunsalı ile ilişkisine değinilecektir: Neden bazı ülkeler iktisadi gelişme sürecinde başaralı olmuşken, diğerleri hala başarısızlık içinde yüzmektedirler? İkinci olarak, uzun süredir Türk iktisadi düşünce tarihi üzerine yayınlar yapan Prof. Ahmed Güner Sayar’ın çalışmalarından hareketle, yukarıdaki konuların Osmanlı-Türk Toplumunun evrim sürecine nasıl yansıdığını ele almaktır. Profesör Sayar’ın çalışmalarındaki bazı tezlerin ve onların kökenlerinin incelenmesi, bize, Türk İktisat ve Kültür Tarihine ilişkin bir Ülgener-Sayar Yaklaşımını ve onun metodolojik temellerini verecektir.

Anahtar Kelimeler:

Kültür İktisadı, İktisat Kültürü, İktisat Zihniyeti, Osmanlı-Türk Toplumu, Ahmed Güner Sayar, Sabri F. Ülgener

The Economics of Culture and the Culture of Economics: On the Methodological Foundations of the Ülgener-Sayar Research Program

Ana-akım iktisat yaklaşımının uzun süredir ihmal ettiği kültür, bireysel ekonomik davranışlar ve toplumların iktisadi gelişmesi arasındaki karşılıklı etkileşimi ve iktisadi fikirlerin ülkeler arasında yayılma süreci gibi konular, son yıllarda iktisat literatüründe tekrar önem kazanmaya başlamıştır. Bu çalışmada ilk olarak bu literatüre ve onun iktisadın temel sorunsalı ile ilişkisine değinilecektir: Neden bazı ülkeler iktisadi gelişme sürecinde başaralı olmuşken, diğerleri hala başarısızlık içinde yüzmektedirler? İkinci olarak, uzun süredir Türk iktisadi düşünce tarihi üzerine yayınlar yapan Prof. Ahmed Güner Sayar'ın çalışmalarından hareketle, yukarıdaki konuların Osmanlı-Türk Toplumunun evrim sürecine nasıl yansıdığını ele almaktır. Profesör Sayar’ın çalışmalarındaki bazı tezlerin ve onların kökenlerinin incelenmesi, bize Türk İktisat ve kültür tarihine ilişkin bir Ülgener-Sayar yaklaşımını varlığını ve onların metodolojik temellerini verecektir. [Abstract: Topics such as the interaction between culture, individual economic behavior and the economic development of societies and the process of spreading economic ideas among countries, which the mainstream approach in economics has long neglected, have started to gain importance in the economics literature in recent years. This study will first address this literature and its relation to the fundamental problematic of economics: Why do some countries succeed in economic development while others still fail? Second, based on the works of Professor Ahmet Güner Sayar, it is to discuss how the above issues are reflected in the evolution process of Ottoman-Turkish society. Examining some of the theses in Professor Sayar's works and their origins will show us the existence of an Ülgener-Sayar Approach to Turkish economic and cultural history and its methodological foundations.]

Keywords:

Ahmed Güner Sayar, Economics of Culture, Economic Mentality Cultural Economics, Economic Mentality, Economic Mentality, Ottoman-Turkish Society, Ahmed Güner Sayar, Sabri F.Ülgener,

PDF

___

Acemoğlu, D., S. Johnson ve J. Robinson (2006). Institutions as the Fundamental Cause of Long Run Growth. Philippe Aghion ve Steven Durlauf (Eds.) Handbook of Economic Growth. Volume 1A, içinde (s.385-472). Amsterdam, New York: Elsevier, North Holland.
Alesina, A. ve P. Giuliano, (2015). Culture and Economics. Journal of Economic Literature, 53(4), 898-944.
Blaug, M. (1990). Economic Theory in Retrospect, Fifth Edition, Cambridge: Cambridge University Press.
Blaug, M. (2001). Where are We Now on Cultural Economics? Journal of Economic Surveys, 15(2), 123-143.
Caldwell, B. J. (1991). Clarifying Popper. Journal of Economic Literature, XXIX, March, 1-33.
Colander, D. C. and A. W. Coats (1989). The Spread of Economic Ideas, New York: Cambridge University Press.
Divitçioğlu, S. (1981). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. Kırklareli: Sermet Matbaası.
Economist (2020). Hard work and black swans: Economists are turning to culture to explain wealth and poverty. September 5, 2020.
Fernandez, R. (2008). Culture and Economics. Steven N. Durlauf and Lawrance E. Blume (Eds.), The New Palgrave Dictionary of Economics, Second Edition, Macmillan. (İçinde)The New Palgrave Dictionary of Economics Online. Palgrave Macmillan. 30 December 2008 doi:10.1057/9780230226203.0346
Friedman, M. (1953). The Methodology of Positive Economics. Positive Economics, Chicago: University of Chicago Press.
Guiso, L., P. Sapienza ve L. Zingalez, (2006). Does Culture Affect Economic Outcomes? Journal of Economic Perspectives, 20(2), 23-48
Goodwin, C. D. (1972). Economic Theory and Society: A Plea for Process Analysis. The American Economic Review, 62(1/2):409-415.
Greif, Avner (1994). Cultural Beliefs and the Organization of Society: A Historical and Theoretical Reflections on the Collectivist and Individualists Societies. Journal of Political Economy, 102(5), 912-950.
Greif, Avner (2006). Institutions and The Path to The Modern Economy: Lessons from Medieval Trade. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Hands, D. W. (2007). 2006 HAS Presidential Address A Tale of Two Mainstreams: Economics and Philosophy of Natural Sciences in the Mid-Twentieth Century. Journal of the History of Economic Thought, 29(1), 1-13.
Hirschman, A. O. (2018). Tutkular ve Çıkarlar, Kapitalizm Zaferini İlan Etmeden Önce Nasıl Savunuluyordu? İstanbul: Metis Yayınları.
Hutchison, T. W. (1994). The Uses and Abuses of Economics, London & New York: Routledge.
İnalcık, H. (2017). Ziya Gökalp: Yüzyıla Damgasını Vuran Düşünür. Atatürk ve Demokratik Türkiye, 6. Baskı, içinde (s.157-189). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
İnalcık, H. (2019). İmparatorluktan Cumhuriyete, 4. Baskı, İstanbul: Kronik.
İnan, H. (1983). Osmanlı Tarihi ve Dünya Sistemi: Bir Değerlendirme. Toplum ve Bilim, 23, 9-39.
Landes, D. S. (1998). The Wealth and Poverty of Nations: Why Some Are So Rich, Some So Poor. New York: W. W. Northon & Company. MacRae, D. (1985). Weber, İstanbul: Afa Yayıncılık. Mises, L. V. (1985). Theory and History: An Interpretation of Social an Economic Evolution. Alabama and Washington D. C.: The Ludwig von Mises Institute.
North, D. (1990). Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge: Cambridge University Press.
Popper, K. R. (1968). Açık Toplum ve Düşmanları: Hegel ve Marx, Cilt II, Ankara: Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları.
Popper, K. R. (1979). Objective Knowledge: An Evolutionary Approach. Revised Edition. Oxford: Clarendon Press.
Popper, K.R. (1982). Toplum Bilimlerinde Öndeyi ve Kehanet. Bryan Magee, Karl Popper’in Bilim Felsefesi ve Siyaset Kuramı içinde (s.139-149) İstanbul: Remzi Kitapev. i Popper, K. R. (1985a). Tarihselciliğin Sefaleti. İstanbul: İnsan Yayınları.
Popper, K. R. (1985b). The Rationality Principle. D. Miller (ed.) Popper Selections. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Rahman, Taimur (tarihsiz). Marx and Engels on the Asiatic Mode of Production in India. https://www.revolutionarydemocracy.org/rdv13n2/asiatic.htm
Sayar, A. G. (1986). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul: Der Yayınları.
Sayar, A. G. (1998). Bir İktisatçının Entelektüel Portresi Sabri F. Ülgener. İstanbul: Eren Yayıncılık.
Sayar, A. G. (2000). Osmanlı’dan Cumhuriyete Portre Denemeleri, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Sayar, A. G. (2001). Osmanlıdan 21. Yüzyıla Ekonomik, Kültürel ve Devlet Felsefesine Ait Değişmeler., İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Sayar, A. G. (2006). Ülgener Yazıları. İstanbul: Derin Yayınları.
Sayar, A. G. (2011a). İktisat Metodolojisi ve Düşünce Tarihi Yazıları. 2. Basım, İstanbul: Ötüken.
Sayar, A. G. (Ed.) (2011b). İdris Küçükömer. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Sayar, A. G. (2012). Filozof-İktisatçı Terence W. Hutchison. İstanbul: Ötüken.
Schumpeter, J. A. (1908/2010). The Nature and Essence of Economic Theory. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers.
Schumpeter, J. A. (1934/1961). The Theory of Economic Development, Third Printing, 1961, London: Oxford University Press.
Schumpeter, J. A. (1951). Capitalism. Richard V. Clemence, Essays of Joseph A. Schumpeter, içinde (s.184-205). Cambridge: Addison-WesleyPress Inc.
Schumpeter, J. A. (2002). The Economy as a Whole: Seventh Chapter of the Theory of Economic Development. Industry and Innovation, April-August, 9(1-2):93-145.
Shionoya, Y. (1997). Schumpeter and the Idea of Social Science, Cambridge: Cambridge University Press
Stigler, G. J. (1982). The Economist as Preacher and Other Essays, Chicago: The University of Chicago Press.
Swedberg, R. (2019). Max Weber ve İktisat Sosyolojisi Düşüncesi. İstanbul: Dergâh Yayınları
Towse, R. (2010). A Textbook of Cultural Economics. Cambridge: Cambridge University Press. Ülgener S. F. (1981a). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. 2. Baskı, İstanbul: Der Yayınları
Ülgener S. F. (1981b). Dünü ve Bugünü İle Zihniyet ve Din: İslâm Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. İstanbul: Der Yayınları.
Ülgener S. F. (1986). Milli Gelir, İstihdam ve İktisadi Büyüme, İstanbul: Der Yayınevi. Ülgener S. F. (2016a). İktisadi Hayatta Zihniyetin Rolü ve Tezahürleri. S. F. Ülgener, Makaleler. içinde (19-53). İstanbul: Derin Yayınları.
Ülgener, S. F. (2016b). İktisat Felsefesi Tarihinde Werner Sombart’ın Yeri ve Şahsiyeti”, S. F. Ülgener, Makaleler. içinde (54-77). İstanbul: Derin Yayınları.
Ülgener S. F. (2016c): Joseph A. Schumpeter (1883-1950). S. F. Ülgener, Makaleler. İçinde (164-176). İstanbul: Derin Yayınları.
Weber, M. (1978). Economy and Society: An Outline Interpretive Sociology, Guenther Roth ve Claus Wittich (Eds), Berkeley &London: University of California Press.
Weber, M. (1985). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. İstanbul: Hil Yayını.
Weber, M. (1986). Sosyoloji Yazıları. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Wittfogel, K. A. (1969). Results and Problems of the Study of Oriental Despotism. The Journal of Asian Studies, 28 (2), 357-365.
Yay, G. G. (2007). Milton Friedman’ın ‘Pozitif İktisat Metodolojisi’ Üzerine. T. Yay ve G. G. Yay, İktisat Yazıları, içinde (79-85). Ankara: Nobel.
Yay, T. (2007). James M. Buchanan’ın ‘Penceresinden’ İktisatta Kapsam ve Yöntem. T. Yay ve G. G. Yay, İktisat Yazıları, içinde (87-106). Ankara: Nobel. Yay, T. (1990). 1930’lar Türkiyesinde İktisat Politikaları Tartışmaları. İktisat Dergisi, Aralık, 33-40.
Yay, T. (2009). Bilim Felsefesi, Karl Popper, Eleştiri ve İktisat. Ekonomik Yaklaşım, 20 (70), 1-29.
Yay, T. (2019). Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan Devralınan Miras. İktisat ve Sosyal Bilimlerde Güncel Araştırmalar, 3 (1), 77-113