Metnin mi Yorumun mu Tahrifi? -Buhârî’nin Tahrif Meselesine Yaklaşımı Üzerine-

Buhârî’nin, el-Câmiu’s-Sahîh adlı eserinde yer alan “Hiç kimse Allah’ın kitaplarından birinin lafzını silip yok edemez; fakat onu tahrif edebilir yani hakiki anlamı dışında te’vil edebilir” biçimindeki ibare, hem aidiyeti hem de anlam içeriği açısından tartışılmıştır. İbareyi İbn Abbas’a nispet edenler olduğu gibi, Buhârî’nin kendisine nispet edenler de vardır. Çoğu Buhârî şârihinin de belirttiği üzere ibare Buhârî’ye aittir ve Buhârî bununla önceki semavi kitapların metin olarak değil yorum olarak tahrif edildiğini, yani bu kitapların asıl anlamları dışında farklı te’villere maruz kaldıklarını ifade etmektedir. Geç dönemde İbn Haldûn, Makrîzî gibi âlimlerce taraftar bulacak olan bu görüş, erken dönemde Buhârî tarafından gündeme getirilmiştir. Bu makale bahse konu ifadenin aidiyeti, delaleti ve tarihi arka planını araştırmak amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Buhârî, İbn Abbas, geçmiş semavi kitaplar, tahrif, te’vil

PDF

___

Abdullatif Suphi Paşa. Miftâhu’l-İber. Transkripsiyon: Emine Öztürk-Sertaç Demir. İstanbul: Rağbet, 2016.
Adam, Baki. Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 12 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Târîhi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. el-Edebü’l-Müfred. Tahkik: Semîr b. Emîn. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1419/1998.
Buhârî. et-Târîhu’l-Kebîr. Hazırlayan: M. Abdülmüîd Hân. 8 cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Usmâniyye, ts.
Buhârî. Halku Ef‘âli’l-İbâd. Tahkik: Abdurrahman Umeyra. Riyad: Dâru’l-Maârifi’s-Suûdiyye, ts.
Buhârî. Sahîh-i Buhârî. Tahkik: M. D. el-Buğa. 9 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1407-1987.
Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr. Hucecü’n-Nübüvve. Resâilü’l-Câhiz içinde. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1399/1979.
Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Müsennâ et-Teymî. Mecâzü’l-Kur’ân. Neşr: M. Fuad Sezgin. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1381.
Emin el-Hûlî. Arap-İslam Kültüründe Yenilikçi Yaklaşımlar. Çeviren: Emrullah İşler, Mehmet Hakkı Suçin. Ankara: Kitâbiyât, 2006.
Goldziher, Ignas. “Ehl-i Kitaba Karşı İslam Polemiği II”. Çeviren: Cihad Tunç. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982): 249-277.
Gökkır, Necmettin. “Kur’ân-ı Kerîm Açısından İlahî Kitapların Tahrifi Meselesi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2000): 210-223.
Hitti, Philip K. History Of The Arabs. Newyork 1968.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemalüddin Yûsuf b. Abdullah. Câmiu Beyâni’l-İlmi ve Fadlihî. Tahkik: Ebu’l-Eşbâl ez-Züheylî. 2 cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1414-1994.
İbn Âşûr, M. Fâzıl. et-Tefsîr ve Ricâlüh. Kahire: Mecmau’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 1390/1970.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Tahkik: Esad Muhammed Tayyib. 13 cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Baz, 1419.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Neşr: Muhıbbüddîn el-Hatîb. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Dîvânü’l-Mübtede’ ve’l-Haber fî Târîhi’l-Arab ve’l-Berber. Neşr: Halîl Şehhâte. 8 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1408/1988.
İbn Hazm, Ali b. Ahmed el-Endelüsî. el-Fasl fi’l-Milel el-Ehvâ’ ve’n-Nihal. 3 cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Tahkik: Mustafa es-Sakâ. 2 cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Halebî, 1375/1955.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Tahkik: Sami b. Muhammed Selâme. 8 cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1420/1999.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs. Tahkik: Muhammed Zührî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1972.
İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî. Mecmûu’l-Fetâvâ. Tahkik: Abdurrahman b. Muhammed. 35 cilt. Riyad: Mecmau’l-Melik Fehd, 1416/1995.
Kınnûcî, Ebu’t-Tayyib Muhammed Sıddık Han. Fethu’l-Beyân fî Makâsıdi’l-Kur’ân. Tahkik: Abdullah el-Ensârî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1412/1992.
Sezgin, M. Fuad. Buhârî’nin Kaynakları. Ankara: Otto, 2012.
Taberî, Ali b. Rabben. ed-Dîn ve’d-Devle fî İsbâti Nübüvveti Muhammed. Tahkik: Âdil Nüveyhiz. Beyrut: Dârü’l-Âfâk el-Cedîde, 1393/1973.
Tarakçı, Muhammet. “Tahrif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 422- 424. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Tüccar, Zülfikar. “el-Maârif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 271. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.