ESKİ İZMİR SİNEMALARI VE YILDIZ SİNEMASI: MEKÂN, TOPLUM, SEYİR

Bu çalışma, “yeni sinema tarihi” yaklaşımından hareketle, 1950-1980 yılları arasında İzmir’de sinema ve sinemaya gitme kültürünü inceliyor. Çalışmada, dönemin en büyük ve en popüler kapalı sinema salonlarından olup bugün hâlâ ayakta olan yorgun ve harap binasında halı saha, bilardo ve masa tenisi salonu olarak hizmet veren “Yıldız Sineması” (1953-1988) üzerinde özel olarak duruluyor. Yerel Yeni Asır gazetesi taramaları ve 34 kişi ile yapılmış sözlü tarih araştırma yönteminden yola çıkan görüşmelerden elde edilen nitel verilerden hareketle, İzmir’in gündelik hayatı içerisinde sine-manın nasıl bir kamusal alan, sosyal olay ve seyir alanı olduğu inceleniyor. Çalışma, söz konusu dönemde, kentteki sinema seyircisinden homojen bir kitle ve sinemanın sosyal deneyiminden tek tip bir deneyim olarak bahsedilemeyeceğini gösteriyor ve yaş, toplumsal cinsiyet, sosyoekonomik sınıf ve beğeni (taste) farklılıklarından kaynaklı farklı deneyim süreçlerinin altını çiziyor. Bu şekilde, sinemanın bir toplu eğlence ve haz alanı olduğu kadar, çeşitli karşılaşmaların ve çatışmaların yaşandığı bir mücadele alanı olduğuna da işaret ediliyor.

Anahtar Kelimeler:

İzmir sinemaları, sinemaya gitme kültürü, kamusal alan, sosyal deneyim, seyir

Old Cinemas of Izmir and Yıldız Cinema: Space, Society, Spectatorship

Inspired by “new cinema history,” this study explores cinema and the culture of movie-going in Izmir between 1950 and 1980. Special attention is paid to the Yıldız Cinema (1953-1988), which now features an astro-pitch, billiard hall, and ping-pong hall in its old and tired building. Based on qualitative data obtained from the local newspaper Yeni Asır and from interviews with 34 people, the study examines cinema as public space, so-cial event, and field of spectatorship in context of Izmir’s everyday life. It argues that cinema audiences in the period studied were not a homogeneous mass. Nor was the social experience of cinema a monotype experience. The study examines various types of experience depending on age, gender, socioeconomic class, and taste. Thus, it suggests that cinema is not only a field of collective entertainment and pleasure but also a field of struggle, incorporating diverse encounters and conflicts.

Keywords:

Izmir cinemas, culture of movie-going, public space, social ex- perience, spectatorship,

PDF

___

Akçura, G. (2016, Kış). Yıldız Diye Bir Sinema Vardı... KNK Kent Konak Dergisi, 26, 28-33.
Allen, R. C. (1990). From Exhibition to Reception. Screen, 31(4), 347-356. Allen, R. C. & Gomery, D. (1985). Film History: Theory and Practice. New York: McGraw Hill.
Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi, 2, 1-16.
Altınöz, M.Ö. (2015). Endüstri Kenti Karabük’ün Sosyal Yaşantısının Şekillenişinde Yenişehir Sineması’nın Rolü. İnsan ve Toplum Bilim- leri Araştırmaları Dergisi, 1, 83-99.
Aydın, H. (2008). Sinemanın Taşrada Gelişim Süreci: Konya’da İlk Si- nemalar ve Gösterilen Filmler (1910–1950). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 61-74.
Beşikçi, O. (2015, 3 Kasım). Basmane’de Bir Yıldız. Kentyaşam. http:/ www.kentyasam.com/soylesiler-ksdty-87.html. 8 Mart 2016.
Biltereyst, D., Lotze, K. & Meers, P. (2012). Triangulation in Historical Audience Research: Reflections and Experiences from a Multi-met- hodological Research Project on Cinema Audiences in Flanders. Par- ticipations, 9(2), 692-715.
Biltereyst, D. Maltby, R. & Meers, P. (2012). Cinema, Audiences and Modernity: New Perspectives on European Cinema History. London: Routledge.
Biltereyst, D. & Meers, P. (2016). New Cinema History and the Com- parative Mode: Reflections on Comparing Historical Cinema Cultu- res. Alphaville: Journal of Film and
Screen Media, 11, 13–32.
Boran, T. (2015). Erken Cumhuriyet Döneminde Taşrada Sinema Sey- ri: Çankırı Örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 41, 257-276.
Corrigan, P. (1983). Film Entertainment as Ideology and Pleasure: A Preliminary Approach to a History of Audiences. J. Curran & V. Porter (Ed.), British Cinema History (s. 24-35). London: Weidenfeld & Nicolson.Ellis, J. (1982). Visible Fictions. London & New York: Routledge.
Erdoğan, N. (2005). The Making of Our America: Hollywood in a Tur- kish Context. M. Stokes & R. Maltby (Ed.), Hollywood Abroad: Audien- ces and Cultural Exchange (s. 113-124). London: British Film Institute.
Erdoğan, N. (2010). The Spectator in the Making: Modernity and Ci- nema in Istanbul 1896-1928. D. Göktürk, L. Soysal & İ. Türeli (Ed.), Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe? (s. 129-143). London: Routledge.
Ergir, E. E. (1999). Unutamadığım Karşıyakam ve İzmir’im. İzmir: Tü- kelmat.
Ertaylan, A. (2013). Yeşilçam Döneminde Van’ın Sinema Kültürü. Tur- kish Studies, 8(8), 1839-1857.
Gölgesiz Gedikler, H. (2006). 1950-1960 Yılları Arasında İzmir’de Gün- delik Yaşam. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
Gürata, A. (2007). Hollywood in Vernacular: Translation and Cross-cultural Reception of American Films in Turkey. M. Stokes, R. C. Allen & R. Maltby (Ed.), Going to the Movies: Hollywood and the Social Experience of Cinema (s. 333-347). Exeter: University of Exeter Press.
Gürata, A. (2010). ‘The Road to Vagrancy’: Translation and Reception of Indian Cinema in Turkey. BioScope: South Asian Screen Studies, 1(1), 67-90.
Kaya, D. (2016). From Cine Pallas to Tayyare Apartment Block: Ur- ban Space, Identity, and Memory. A. L. Kırtunç, M. Erdem, A. Silkü & K. G. Fry (Ed.), Culture and Space (s. 65-73). İzmir: Ege Üniversitesi.
Liman, A. S. (2014). Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 47, 97-124.
Makal, O. (1999). Tarih İçinde İzmir Sinemaları. İzmir: Güsev.
Maltby, R., Biltereyst, D. & Meers, P. (2011). Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies. Malden: Wiley-Blackwell. Mayne, J. (1993). Cinema and Spectatorship. London & New York: Routledge.
Özdemir, T. (2012). Çocukluğumun Alsancak’ı. İzmir: Konak Belediyesi.
Öztürk, S. (2013). Türkiye’de Sinema Mekânlarını Sözlü Tarih Üze- rinden Anlamak. Milli Folklor, 98, 19-31.Stacey, J. (1994). Star Gazing: Hollywood Cinema and Female Specta- torship. London & New York: Routledge.
Stokes, M. & Maltby, R. (Ed.). (1999a). American Movie Audiences: From the Turn of the Century to the Early Sound Era. London: British Film Institute.
Stokes, M. & Maltby, R. (1999b). Identifying Hollywood’s Audiences: Cultural Identity and the Movies. London: British Film Institute.
Stokes, M. & Maltby, R. (2001). Hollywood Spectatorship: Changing Perceptions of Cinema Audiences. London: British Film Institute.
Stokes, M. & Maltby, R. (2004). Hollywood Abroad: Audiences and Cul- tural Exchange. London: British Film Institute.
Tunç, E. (2012). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı. İstanbul: Doruk. Ürük, Y. (2003, Mart). Anılarımın ‘Beş Dakika Araları’. İzmir Kent Kültürü Dergisi, 6, 24-139.
Ürük, Y. (2011, Ekim). Yazlık Sinema Cenneti İzmir 5. İzmir Life, 122,52-54.
Ürük, Y. (2012, Nisan). Üç Sinema Vadisi. İzmir Life, 128, 52-53.
Ürük, Y. (2013a, Ocak). Asri ve Yıldız Sinemaları. İzmir Life, 137, 54-55.
Ürük, Y. (2013b, Mart). Açılır Tavanlı Sinema... İzmir Life, 139, 56-57.
Ürük, Y. (2013c, Nisan). Yıldızların Altındaki Yıldız Sineması. İzmir Life, 140, 80-81.
Ürük, Y. (2013d, Mayıs). Asri ve Mezarlıkbaşı Sinemalarının Sonu. İz- mir Life, 141, 64-65.
Yentürk, A. (2003, Mart). İzmir’in Ruhu: Sadık Yemni ile Söyleşi. İzmir Kent Kültürü Dergisi, 6, 40-47.