ŞARK MEDRESELERİNDEKİ İŞLEV KAYBININ NEDENLERİ ÜZERİNE BİR ALAN ARAŞTIRMASI

İslam medeniyetinin temel kurumlarından birisi olan medreselerin tarihi İslamiyet’in ilk yıllarına dayanmaktadır. Selçuklular döneminde kurumsallaşan medreseler, Osmanlı İmparatorluğu döneminde zirveye çıkmıştır. Osmanlı’nın son iki asrında medreseler işlevini yitirmeye başlamıştır. Bu işlevsizleşmenin arka planında birçok faktör etkili olmuştur. Söz konusu işlev yitimi Şark medreseleri için de geçerlidir. Bu çalışma, şark medreselerinin devamı niteliğinde olan Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki medreselerinin işlevsizleşmesinin nedenlerini Siirt ili örneğinde ele alan bir alan araştırmasıdır. Araştırma kapsamında medreselerin tarihsel süreci işlendikten sonra, şark medreselerinin etkisizleşmesinin nedenleri, alandan elde edilen çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmanın örneklemi seçilirken kartopu örneklem seçme tekniği kullanılmıştır. Nitel bir araştırma olarak tasarlanan çalışmada farklı yaş ve meslek kategorilerinden 25 kişi ile derinlemesine mülakat yapılmıştır. Sahadan toplanan veriler analiz edilmek için önce bilgisayar ortamında yazıya geçirilmiş, ardından da analiz edilmeye hazır hale getirilmek için temalara ayrılmıştır. Çalışma sonucunda, medreselerin işlevlerini yitirmesinde etkili olduğu düşünülen dört farklı tema tespit edilmiştir.

A FIELD STUDY ON THE CAUSES OF LOSS OF FUNCTION IN THE EAST MADRASA

The date of madrasahs, one of the basic institutions of Islamic civilization, dates back to the first years of Islam. The madrasahs, which were institutionalized during the Seljuk period, peaked during the Ottoman Empire. Madrasahs began to lose their function in the last two centuries of the Ottoman Empire. Many factors have influenced the background of this dysfunction. This loss of function is also valid for Şark Madrasahs. This study is a field study that deals with the reasons for the dysfunction of the madrasas in the Southeastern Anatolia Region, which is the continuation of the oriental madrasahs, in the example of the province of Siirt. After processing the historical process of madrasahs within the scope of the research, the reasons for the ineffectiveness of the madrasahs were evaluated within the framework obtained from the field. While selecting the sample of the research, the snowball sample selection technique (or chain sample technique) was used. In the study designed as a qualitative research, in-depth interviews were made with 25 people from different age and profession categories. After the data is written, it is devoted to themes to be ready for analysis. As a result of the study, four different themes that were thought to be effective in losing their functions were identified.

PDF

___

Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.17. Baskı, 2010
Aşkın, Deniz. -Din Gelenek ve Modernleşme- Türkiye’de Şark Medreseleri ve Seydalar. Ankara: Nobel Yayınları. 2018.
Atmaca, Metin. “Şeyh, Şah ve Sultan: Kürtlerde Tarikat ve Devlet İlişkisi”. Uluslararası Seyyid Tâhâ-i Hakkâri Sempozyumu Bildiri Kitabı. 232-238. İstanbul: Hakkari Üniversitesi Yayınları. 2014.
Atuf, Nafi. Türkiye Maarif Tarihi -Bir deneme-. Ankara: Mualim Ahmet Halit Kitaphanesi. 1930.
Çiçek, M. Halil. Şark Medreselerinin Serancâmı. İstanbul: Beyan Yayınları. 2009.
Dağ, Muharrem. - Öymen, Hıfzırrahman. R. İslam Eğitim Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 1974.
Epözdemir, Şakir. Medreseyên Kurdistanê Dı Dewra Mîran û Neqşebendıyan De. İstanbul: Nubihar Yayınları. 2015.
MEDAV. http://medresealimleri.com/hakkimizda/ 15.02.2020
Karademir, Nihat. Sultan Abdülhamit ve Kürtler. İstanbul: Nûbihar Yayınları. 2. Baskı. 2016.
Kavak, Abdulcebbar. Mevlânâ Hâlid-i Bâğdadî ve Hâlidi Tasavvuf Geleneğnin Tarihsel Gelişim Süreci. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. SBE. Doktora Tezi. 2013.
Kavak, Abdulcebbar. “Hâlidiyye Medreselerinin Anadolu’daki İlim ve Kültür Hayatına Katkısı”. Uluslararası İlahiyat ve İslâmi İlimler Kavşağında Medreseler Sempozyumu. 1/ 267-287. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları. 2013.
Kazıcı, Ziya. İslam Medenyeti ve Müsseseleri Tarihi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. 16. Baskı. 2016.
Kılıç, Remzi. “Osmanlı Devleti’nde Medreseler”. Türk Kültür. 39/456. 2001. 205- 216.
Makdisi, George. Ortaçağ’da Yüksek Öğretim. İstanbul: Gelenek Yayıncılık. 2004.
Özdemir, Murat. “Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma” . Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11/1. 2010. 323-343.
Pilatin, Übeydullah. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Faaliyet Gösteren Geleneksel Eğitim Kurumları. Elazığ: Fırat Üniversitesi SBE. Doktora Tezi. 2010.
Şengül, Serdar. Bilgi, Toplum, İktidar: Osmanlı ve Cumhuriyet Modernleşmesi ile Karşılaşma Sürecinde Doğu Medreseleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi SBE, Doktora Tezi. 2008.
Tekin, Hasan Hüseyin. - Tekin, Hasan. “Nitel Araştırma Yönteminin Bir veri Toplama Tekniği Olarak Derinlemesine Görüşme”. İstanbul Ünivrsitesi Sosyoloji Dergisi, 3/13. 2006. 101-116.
Yakuboğlu, Kenan. Osmanlı Medrese Eğitimi ve Felsefesi. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.2006.
Yılmaz, Musa Kazım. “Kürtlerde Din Eğitimi ve Medreseler”. Kürtler. Ed. Adnan Demircan vd. 2/111-125. İstanbul: Nida Yayıncılık. 2015.
Yüksel, Ahmet Turan. İslam’da Bilim Tarihi (Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar). Konya: Kitap Dünyası. 2002.