MÜRSEL VE MÜDELLES RİVÂYETLER - İBNÜ’L-MİBRED EL-MAKDİSÎ (ö.909/1503) ÖZELİNDE-

İrsâl terimi, hadîs ıstılahında tâbiûn neslinden olan birinin sahabeyi atlayarak doğrudan Hz. Peygamber’den hadîs rivâyet etmesidir. Usûl âlimleri ile bazı fıkıhçıların kullanımına göre ise irsâl, hadîsi senedinde yer alan bir veya birkaç râviyi düşürerek rivâyet etmektir. Bu durumda irsâl yaparak hadîs rivâyet eden râviye mürsil; bu şekilde irsâl eyleminde bulunan râvinin rivâyet ettiği hadîse de mürsel hadîs denilmiştir. Tedlîs ise hadîs ıstılahında herhangi bir râvinin görüşmediği veya görüştüğü halde kendisinden hadîs dinlemediği hocasından işittiği vehmini uyandıracak şekilde rivâyette bulunmasıdır. Buradan hareketle bir râvinin naklettiği hadîsin isnadında muhatabı aldatarak görüşmediği veya görüştüğü halde hadîs rivâyet etmediği hocasından işittiği zannını uyandıracak biçimde rivâyet ettiği hadîse müdelles hadîs denilmiştir. Mürsil ve müdellis râvinin irsâl ve tedlîs yaparak naklettiği hadîsin hükmü değeri konusunda âlimler muhtelif görüşler ileri sürmüşlerdir. Ancak genel olarak bu türden olan rivâyetler, zayıf hadîs kategorisinde değerlendirilmiştir. Mürsel ve müdelles hadîs, aynı zamanda hadîs usûlünün önemli konularından biridir ve hadîs tarihinde bu konuyla ilgili pek çok muhaddis âlim önemli malumatlar kaydetmiştir. Bu muhaddislerden birisi de İbnü’lMibred el-Makdisî’dir (ö.909/1503). Bilhassa Hadîs ilimleri ve Hanbelî fıkhında temayüz eden İbnü’l-Mibred, dört yüzün üzerinde eser kaleme almıştır. Bu çalışmada çeşitli eserlerinden hareketle İbnü’l-Mibred’in mürsel ve müdelles rivâyetlerle ilgili yaklaşımı incelenecektir.

MURSAL AND MUDALLAS NARRATİONS -SPECİFİC TO IBN AL-MİBRAD AL-MAQDİSĪ (D.909/1503)

The term of irsâl, in the hadith statement means narrating the hadith directly from the Prophet by one of the generation of successors by passing the Companions. According to the use of methodologist scholars and some jurists, the irsâl, is narrating by dropping one or more narrators in hadith. In this case, the narrator who narrates hadith by irsâl is named mursil; in this way, the hadith narrated by the narrator who acting irsâl is named mursal hadith. The tadlîs in the hadith contest in a way that awakens he heard from his teacher, when he did not meet or listen to hadith, even though he did not meet him. From this point of view, the hadith narrated by a narrator, deceiving the interlocutor in the name of the hadith narrated by him, or narrating that he had heard from his teacher that he had not heard the hadith although he had met, was called the mudallas hadith. Scholars have suggested various opinions about the judgment value of hadith that narrated by mursil and mudallis narrator who doing irsâl and tadlîs. However, narrations of this type are generally evaluated in the weak hadith category. Mursal and mudallas hadith are also one of the important issues of the hadith methodology and many scholars in the history of hadith recorded important information. One of these hadith scholars is İbn al-Mibrad al-Maqdisī (d.909/1503). İbn al-Mibrad who made an appeal especially in hadith sciences and Hanbali jurisprudence, wrote more than four hundred works. In this study, based on his various works, the approach of İbn al-Mibrad that regarding mursal and mudallas will be examined.

PDF

___

Aydınlı, Abdullah. Hadîs Istılahları Sözlüğü. İstanbul: MÜİFAV Yay., 2012.
Coşkun, Cüneyt. Hadîs Rivâyetinde Tedlîs ve Çeşitleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Çelik, Ali. “Tedlîs Yapmakla İtham Edilen Basralı Râviler”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 13 (2019): 185-210.
el-Avnî, Şerif Hâtim b. Arif. el-Mürselü’l-hafî ve alâkâtuhȗ bi’t-tedlȋs: dirȃse nazariyye ve tatbikiyye ala merviyyatı el-Hasan el-Basrȋ. Riyad: Dârü’l-Hicre, 1997.
el-Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyetü’l-Arifîn ve Esmau’l-Müellifîn ve Asâru’lMusannifîn. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, 1951. el-Cezâirî, Salih b. Saîd Avamâr. et-Tedlîs ve ahkâmuhu ve asaruhü’n-nakdiyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2002.
el-Müneccîd, Selahaddîn. Mu‘cemü’l-Müerrihîn ed-Dımaşkiyyîn ve Asâruha’lMahtûta ve’l-Matbûâ. Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-Cedîd, 1978.
Erul, Bünyamin, “Tedlîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
ed-Dümeynî, Misfir Garamullah, et-Tedlîs fi’l-hadîs, Riyad: 1992.
es-Selâme, Nâsır b. Suûd. Mu‘cemü Müellafatı Yûsuf b. Hasen b. Abdülhâdî el Hanbelî el-Mahtûta bi Mektebâti’l-Âlem. Riyad: Dârü İşbiliyye, 1999.
Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali Ebû Bekr. el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye. thk. Zekeriyya Umeyrat, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
İbn Abdülhâdî, Şemsuddin Ebû Abdullah, Mecmûu’r-Resâil el-Hâfız İbn Abdi’l Hâdî. thk. Ebû Abdullah Hüseyin b. Ukkâşe, Kahire: el-Furûku’l-Hadîsiyye, 2006.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Nüzhetü’n-Nazar fî Tavdîhi Nuhbeti’lFiker fî Mustalahi Ehli’l-Eser. thk. Abdullah b. Dayfullah er-Rehîlî, Riyad: Mektebetü’l-Melik Fahd el-Vataniyye, 2001.
İbn Hacer el-Askalani. “Ta‘rîfu Ehli’t-Takdîs bi Merâtibi’l-Mevsûfîne bi’t-Tedlîs (Tabakâtu’l-Müdellisîn)”. çev. Veysel Özdemir, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4/8 (2014): 183-215.
İbn Hamîd, Muhammed b. Abdullah b. Hâmîd en-Necdî. es-Suhubu’l-Vâbile ‘alâ Derâihi’l-Hanâbile. Mektebetü’l-İmam Ahmed, 1989.
İbn İmâd, Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, thk. Abdülkâdir el-Arnaût-Mahmûd el-Arnaût, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986-1993.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmaduddin. İhtisâru Ulûmi’l-Hadîs. thk. Mâhir Yâsin elFahl, Riyad: Dâru’l-Meymân, 1431.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
İbn Molla el-Halebî Şihabuddîn Ahmed b. Muhammed. Mut‘âtü’l-Ezhân mine’t-Temettui bi’l-Akrân beyne Terâcimi’ş-Şuyûh ve’l-Akrân. thk. Selahattin Halil eş-Şeybânî, Beyrut: Dârü Sadr, 1417.
İbn Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrazûrî. Mukaddimetu İbni’s-Salâh fi ‘Ulûmi’l-Hadîs. thk. Ebu Abdurrahman Salah b. Muhammed. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
İbnü’l-Mibred, Cemaluddin Yûsuf b. Abdilhadi. Şerhu Ğâyeti’s-Sûl ilâ İlmi’l-Usûl. thk. Ahmed b. Tarîkî el-Anzî. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2000.
İbnü’l-Mibred, Bulğatü’l-Hasîs İlâ İlmi’l-Hadîs. thk. Salâh b. İyâz, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1995.
İbnü’l-Mibred, Ğâyetü’s-Sûl ilâ İlmi’l-Usûl, thk. Bedr b. Nâsır. Kuveyt: Dâru Ğurâs, 2012.
İbnü’l-Mibred, Zübedü’l-Ulûm ve Sahibu’l-Mantûk ve’l-Mefhûm. thk. Abdullah b. Hüseyin el-Mûcan, Mekke: Merkezü’l-Kevn, 2010.
Kalaç, Rıdvan. Kudâme Ailesi ve Hadîs. Van: YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-Müellifîn Terâcimü Musannifi’l Kütübi’l-‘Arabiyye. Beyrut: Mektebetü’l-Müsennâ-Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘ Arabî, ts.
Kemaluddîn el-Gazzî, Muhammed Kemâluddîn b. Muhammed el-Âmirî. enNa‘tu’l-Ekmel li Ashâbi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. M. Mutî‘ el-Hâfız, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1982.
Kettânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ca‘fer. Fihrisü’l-Fehâris ve’l-Esbât ve Mu‘cemü’l-Me‘âcim ve’l-Meşyahât ve’l-Müselselât. nşr. İhsân Abbâs, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1982.
Koca, Ferhat. “İbnü’l-Mibred”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Koçyiğit, Talat. Hadîs Istılahları. Ankara: AÜİF Yay. 1980.
Koçyiğit, Talat. Hadîs Usûlü, Ankara: TDV Yay., 2013.
Nâsır b. Hamd el-Fahd, Menhecü’l-mutakaddimîn fi’t-tedlîs, Riyad: Advâu’s Selef, 2001.
Necmuddîn el-Gazzî, Muhammed b. Muhammed. el-Kevâkibu’s-Sâire bi A‘yâni’lMieti’l-‘Aşire. thk. Halil Mansûr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerefuddîn. et-Takrîb ve’t-Teysîr li Ma’rifeti Süneni’l-Beşîri’n-Nezîr. thk. Abdullah Feyzî Kocaer. Ankara: Mütercim Yay. 2017.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerefuddîn. Sahîhu Müslim bi-Şerhi’n-Nevevî. Mısır: el-Matba‘atü’l-Mısriyye, 1929-1930.
Özdemir, Veysel. “Ebû Hureyre’ye Yöneltilen Tedlîs İsnâdı Bağlamında Sahâbe Zamanında Tedlîsin İmkân ya da İmkânsızlığı”. İslâm Medeniyetinin Kurucu Nesli Sabâbe-II -Sahâbe ve Rivâyet İlimleri- Tebliğ ve Müzakereler. 2016: 301-302.
Özmen, Ramazan, Hanbelî Usûlcülerin Hadîs Metodolojisi, Ankara: Ankara Okulu Yay., 2018.
Polat, Selahattin. Mürsel Hadîsler ve Delil Olma Yönünden Değeri. Ankara: TDV Yay., 2010.
Polat, Selahattin. “Mürsel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Rezân Muhammed Mâcid Arafe. “el-Hadîsu’l-Mudelles: Dirâseten Te’siliyye Tatbikiyye”. Mecelletü Camiatü’l-Kudüs el-Meftûhe li’l-Ebhâs ve’d-Dirâsat. 2/30 (2013), 335-364.
Sehâvî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahmân. ed-Dav’ü’l-Lâmi‘ li-Ehli’lKarni’t Tâsi‘. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-Râvi fî Şerhi Takrîbi’nNevevî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2009.
Tanrıverdi, Mustafa. Müdelles Hadîs ve Tedlîs Yapan Râviler. Iğdır: Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Toksarı, Ali. “Müdelles Hadîs ve Sahabeye Tedlîs İsnâdı”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5 (1988): 221-236.
Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadîs Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yay., 2018.