İBN ATIYYE TEFSİRİNDE ŞEFAAT

Endülüs medeniyetinin yetiştirdiği büyük âlimlerden biri olarak kabul edilen İbn Atıyye el-Endelüsî, (ö. 541/1147) İslâmî ilimlerin birçok alanında eser kaleme almıştır. Müellifi asıl şöhrete ulaştıran el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’lkitâbi’l-‘azîz isimli tefsiridir. Eserini rivayet ağırlıklı bir yöntemle yazmasına rağmen kendi görüş ve tercihlerine yer vererek eserine dirayet yönü de kazandırmıştır. Eseri hakkında çok sayıda çalışma yapılmış, çeşitli konularda görüşüne başvurulmuştur. Tefsirinde birçok konu ve kavrama titizlikle yaklaşan müellif, İslam toplumunda fikir ayrılıklarına sebep olan şefaat konusunu da detaylı işlemiştir. Şefaatin Allah’ın iznine bağlı olarak belli kimselere verileceğini ifade eden İbn Atıyye, Müminlerin şefaatten faydalanacağını, müşriklerin ise iddia ettiklerinin aksine istifade edemeyeceklerini vurgular. Müminlerin her hâlükârda şefaatten istifade edeceğini vurgulayan İbn Atıyye, günahkârlar dahil bütün müminlerin şefaatten istifade edeceğini savunmuştur. Büyük günah işleseler bile müminlerin şefaatten istifade edeceğini savunması, şefaatin olmayacağına dair ayetlerin ise müşrikleri kapsadığını söylemesi, şefaat hakkında onu farklı kılan görüşlerindendir. Sonuç olarak bu çalışmada İbn Atıyye tefsiri bağlamında şefaat meselesi üzerinde durulmuştur.

INTERCESSION IN THE TAFSIR OF IBN ATIYYA

Ibn Atiyye el-Endelusi, considered one of the great scholars trained by Andalusian civilization, has written works in many fields of Islamic sciences (d. 541/1147). The tafsir titled al-Muharraru’l-veciz fi tafsiri’l-kitabi’l-’aziz is his most important work that make him famous. Although he wrote his work with a narrative method, he also included his own views and preferences which make his work wisdom. Many studies have been done about his work and he has been consulted on many issues. The author, who meticulously approached many issues and concepts in his tafsir, also elaborated on the issue of intercession, which caused disagreements in Islamic society. Ibn Atiyye stated that the intercession will be given to certain people depending on the permission of Allah, stressing that the believers will benefit from intercession, and that the polytheists will not be able to benefit as opposed to what they claimed. Ibn Atiyye emphasized that the believers will benefit from intercession, in any case, arguing that all believers, including sinners, will benefit from intercession. He claimed that the believers will benefit from intercession even if they commit great sins, and the verses about the intercession are descended for the polytheists, nd such ideas about intercession made him different than others.

PDF

___

Kādî Abdülcebbâr. Şerhu’l-usûli’l-hamse. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2013.
Ak, Ahmet. Hanefi-Maturidi Alimlerine Göre Şefaat Kitabı. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
Akay, Akif. İslam İnancında Şefaat. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Alıcı, Mustafa. “Şefaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 410. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Âlûsî, Şihâbuddin Mahmud b. Abdillah. Rûhu’l-me’ânî fî tefsîri’l-Kur’ânil-Azîm ve’s-seb’il-mesânî. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
Birışık, Abdulhamit. “İbn Atıyye el-Endelüsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 338-340. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Buhari, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim, el-Câmi’us-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Bursevî, İsmail Hakkı, Rûḥu’l-beyân, İstanbul: Mektebetu Eser, 1969.
Ebû Ubeyde, Ma’mer b. el-Müsennâ. Mecâzü’l-Kur’ân. thk. M. Fuad Sezgin, Kahire: Mektebetu Hancî, 1381.
Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed Yûsuf b. Ali. el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr. Thk. Sıdkı Muhammed Cemil. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdu’l-Hak b. Ğâlib. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’lKitâbi’l-Azîz. thk. Abdusselam Abdu’ş-Şâfî, Beyrut: Darül-Kütubilİlmiyye, 1422.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdu’l-Hak b. Ğâlib. Fihrusu İbn Atıyye. thk. Muhammed Ebu’l-Ecfan/Muhammed ez-Zâhî. Beyrut: Daru’l-Garbı’lİslâmî,1983.
İbn Kayyim el-Cevzîyye, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr, thk. Abdürrezzak el-Mehdî. Zadü’l-Mesîr. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1422.
İbn Kesîr, Ebûl-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-kur’âni’l-azîm, thk. Sami Mahmud Selame, (Beyrut: Daru Taybe, 1999),
İbn Kesîr, Ebûl-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, H. 1419.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Thk.: Abdullah Alî el-Kebîr v.dğr. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, tsz.
İsfehânî, Rağıp. Müfredât’ü Elfâzi’l-Kur’ân. trc. Abdulbaki Güneş- Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 2014.
İşbîlî, İbn Hakan el-Feth b. Muhammed b. Ubeydullah. Kalâidu’l-ikyân ve mehâsinu’l-a’yân. Mısır: Mektebetu menâr, 1989.
Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-Müellifîn. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1993.
Kutup, Seyyid. Fizilali’l-Kur’ân. İstanbul: Hikmet Yayınları ts.
Matûridî, Ebû Mansur. Kitabu’l-Tevhîd. thk, Fethullah Huleyf, İstanbul, y.y.y. 1981.
Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-uyûn. İbn Abdilmaksûd b. Abdirrahîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
Merâgî, Ahmed Mustafa. Tefsiru’l-Merâgî. Mısır: Mustafa babî el-Halebî, 1946.
Muhaymid, Yasîn Casım. Dırâsâtu’n-nahviyye fî tefsîri İbn Atıyye. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
Narol, Süleyman. Fahreddin Razi ve Kadi Abdülcebbar’ın Şefaat Konusundaki Ayetlere Yaklaşımı ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/26 (2015): 131.
Râzi, Fahruddin. Tefsir-i Kebir Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru İhyâi Türasi’l Arabî, 1420.
Sem’ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed b. Abdilcebbar et-Temimî elMervezî. Tefsiru’l-Kur’ân. thk. Yasir b. İbrahim -Anim b. Abbas. Riyad: Daru’l-Vatan, 1997.
Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-‘ulûm. Basım yeri ve yayıncı bilinmiyor.
Suyûti, Celâlüddin Abdurrahman. ed-Dürrü’l-mensûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed. Muhammed Şakir. Beyrut: Müeessesetü’r- Risâle, 2000.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. el-Câmi’us-Sahîh (Sünenü’t Tirmizî). İstanbul. Çağrı yayınları, 1992.
Ünal, Ali. Kur’ân’da Temel Kavramlar. İstanbul: Beyan Yayınları, tsz.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Şefaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 412.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Akçağ Yayınları, 2016.
Yıldız, Fahrettin. Kur’ân Aydınlığında Hayatı doğru Anlamak. İstanbul: İşaret Yayınları, tsz.
Yolcu, Mehmet. Kur’ân’da İnkâr Psikolojisi. İstanbul: Çıra Yayınları, tsz.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-Müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2000.
Zemahşerî, Ebuʼl-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer. Tefsîruʼl-Keşşâf ‘an HakaikiʼtTenzîl ve ‘Uyûniʼl-Ekavîl fî Vücûhiʼt-Teʼvîl, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1408.
Ziriklî, Hayreddîn. el-A‘lam. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2003.