NURDİLEK GÜLMEZOĞLU, Emel ÖZER, SEYFİ TANER, Engin KlNACI

Orta Anadolu bölgesi koşullarında kışlık tritikale çeşitlerinin tane verimi ve verim öğelerinin belirlenmesi

Eskişehir ve Konya’da 2003-2005 yılları arasında, Türkiye’de tescil edilmiş beş (Tatlıcak-97, Melez-2001, Mikham- 2002, Karma-2000 ve Presto) ve Azerbaycan’da tescilli (Samur Sortu) bir tritikale çeşidi kullanılarak yürütülen araştırmada, tritikale çeşitlerinin bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı, tane verimi ve protein oranı incelenmiştir. Çeşitlerin iki lokasyonda elde edilen ortalama değerleri; bitki boyu 112- 120.8 cm, başak uzunluğu 10.4-12.3 cm, başakta başakçık sayısı 25.1-28.9 adet, başakta tane sayısı 51.4-63.2 adet, başakta tane ağırlığı 2.0-2.3 g, bin tane ağırlığı 36.4-41.5 g, tane verimi 412.06– 518.47 kg/da ve protein oranı %10.9-11.5 arasında değişmiştir. Sonuçlara göre, Mikham-2002 (740 kg/da) ve Tatlıcak 97 (540.5 kg/da) çeşitleri Eskişehir’de yüksek verim potansiyeli gösterirken, Konya koşullarında Melez-2001 çeşidi 569.8 ve 376.8 kg/da ile her iki yılda da en yüksek tane verimine ulaşmış- tır. Eskişehir’de ilk yıl Karma-2000 (% 11.7 ,ikinci yıl Presto (%11.2), Konya’da ise her iki yılda da Melez-2001 (%12.1) en yüksek protein oranını vermiştir. Özellikler arası ilişkilerde tane verimi ile bitki boyu (r=0.789), başak uzunluğu (r=0.246) ve bin tane ağırlığı (r=0.504) arasında önemli olumlu ilişki belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

tahıl, ekim zamanı, tritikale, 1000 tane ağırlığı, İç Anadolu Bölgesi, tane verimi, çevresel faktörler, bitki boyu, protein, Türkiye, yetişme yeri faktörleri

Determination of grain yield and yield components of winter triticale cultivars under Central Anatollia conditions

The study was carried out in the period of 2003-2005 in Eskişehir and Konya with six triticale cultivars (Tatlıcak-97, Presto, Karma-2000, Melez-2001, Mikham-2002 are released in Turkey and Samur Sortu is in Azerbaijan). The objective was to compare the triticale cultivars in terms of plant height, spike length, number of spikelets per spike, number of seeds per spike, seed weight per spike, thousand grain weight, grain yield and protein content. Average values of cultivars in two locations recorded as plant height 112-120.8 cm, spike length 10.4-12.3 cm, number of spikelets per spike 25.1-28.9, number of seeds per spike 51.4-63.2, seed weight per spike 2.0-2.3 g, thousand grain weight 36.4-41.5 g, grain yield 412.06– 518.47 kg/da and protein content 10.9-11.5 %. According to grain yield results, it was determined Mikham-2002 (740 kg/da) and Tatlıcak 97 (540.5 kg/da) in Eskişehir and Melez-2001 (with 569.8 and 376.8 kg/da) in Konya having highest grain yield. Karma-2000 (11.7%)in first year and Presto (11.2%) in second year in Eskişehir and Melez-2001 (12.1%) in both years in Konya had highest rate for crude pro- tein. Possitive and statisticaly significant relation were obtained between grain yield and plant height (r=0.789), spike length (r=0.246), thousand grain yield (r= 0.504).

Keywords:

cereals, sowing date, triticale, 1000 seed weight, Central Anatolia Region, grain yield, environmental factors, plant height, protein, Turkey, site factors,

PDF

___

Alaru, M., Laur, Ü., 2005. About winter triticale culti- vation in Estonia. http://www.eau.ee/~aps/- pdf/20052/Alaru_i.pdf
Andrews, A.C., Wright, R., Simpson, P.G., Jessop, R., Reeves, S. and Wheeler, J., 1991. Evaluation of new cultivars of triticale as dual-purpose forage and grain crops. Australian Journal of Experimen- tal Agriculture, 31, 769–775.
Anonim, 2005. Burdur Valiliği, İl Tarım Müdürlüğü, 2005 Yılı Birifingi. http://www.burdur- tarim.gov.tr/tarim15/2005_il_brifing.pdf
Atak, M., Çiftçi, C.Y., 2006. Bazı Tritikale Çeşit ve Hatlarının Morfolojik Karakterizasyonu. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Der- gisi, 12 (1) 101-111.
Avondo, M. Penisi P., D’urso G., 1989. Characteris- tics of fermentation aerobic deterioration and di- gestibility of barley and triticale and grown and ensiled in a Mediterranean environment. Nutrition Abs. And Reviewers B, 062-04940.
Demirel, K., 2004. Kışlık Tritikale Genotiplerinde Agronomik Özelliklerdeki Genetik Davranışlar Ve Sınıflar Arası Korelasyonlar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Li- sans Tezi, 58 sayfa.
Dudal, R., 1976. Inventory of major soils of the world with special reference to mineral stress. – Plant Adaption to Mineral Stress in Problems Soil. Ed. M. J Wright. Cornell Univ. Agric. Exp. Stn. Ithaca, N.Y., p. 3–23.
Feil, B. and Fossati, D., 1995. Mineral composition of triticale grains as related to grain yield and grain protein. Crop Sci., 35: 1426-1431.
Furan, M.A., Demir, İ., Yüce, S., Can Akçalı R.R, Aykut, F., 2005. Ege Bölgesi tritikale çeşit geliş- tirme çalışmaları; geliştirilen çeşit ve hatların ve- rim ve kalite özellikleri üzerinde araştırmalar. Ak- deniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), 251-256.
Genç, İ., Yağbasanlar, T., Ülger, A.C.ve Kırtok, Y.,1987. Çukurova koşullarında triticalenin verim ve verim öğeleri üzerinde bir araştırma. Türkiye Tahıl Simpozyumu. 6-9 Ekim, s:103-114, Bursa.
Green, C., 2002. The competitive position of triticale in Europe. – Proceedings of 5th International Triti- cale Symposium, vol. 1, Poland, p. 21–26.
Küçükakça, M., 1995. Konya’da Sulu ve Kuru Şart- larda Yetiştirilen Bazı Kışlık Triticale Çeşitlerinin Önemli Tarımsal ve Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 1-95 Konya.
Mut, Z., Albayrak S., Töngel, Ö., 2006. Tritikale (xTriticosecale Wittmack) Hatlarının Tane Verimi ve Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Ankara Üni- versitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12 (1) 56-64.
Müntzing, A., 1979. Triticale results and problems. Advances in Plant Breeding. Supplement to Jour- nal of Plant Breeding. Verlag Paul Parey. Berlin und Hamburg. 103 p.
Özer, E., 2006. Konya yöresinde farklı ekim zamanı ve ekim sıklıklarında yetiştirilen Tritikale (x Triticosecale Witt.) genotiplerinde tane, ot verimi ve bazı tarımsal özelliklerin belirlenmesi. S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri ABD, Doktora Tezi, Konya.
Royo, C., 1997. Grain yield and yield components as affected by forage removal in winter and spring triticale. Grass and Forage Science, 52, 63–72.
Royo, C., Montesinos, E., Molina-Cano J.L. and Ser- ra, J., 1993. Triticale and other small grain cereals for forage and grain in Mediterranean conditions. Grass and Forage Science, 48, 11–17.
Royo, C., Insa, J.A., Bouenna, A., Ramos, J.M., Mon- tesinos, E. and Garcia Del Moral, L.F., 1994. Yield and quality of spring triticale used for forage and grain as influenced by sowing date and cutting stage. Field Crop Research, 37, 161–168.
Tosun, O. ve Yurtman, N., 1973. Ekmeklik Buğday- larda (T. aestivum L.) Verime Etkili Morfolojik Karekterler Arasındaki Ilişkiler. Ankara Ün. Z.F. Yıllığı, 23:418-434.
Uluöz, M., 1965. Buğday unu ve ekmeklik analiz metodları. Ege Üniv. Zir. Fak. Yayın No:57, İzmir.
Ünver, S., 1999. Bazı tritikale hatlarında verim ve verim öğelerinin incelenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Ens. Der. 8:82-92.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metodları. Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Köy Hiz- metleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Genel Yayın No: 121, Teknik Yayın No: 56, Ankara.
Varughese, G., Pfeiffer, W. H., Peňa, R.J., 1996. Triti- cale: A successful alternative crop (Part 1). – Ce- real Foods World, 41(6), p. 474–482.