Konya yöresinde hasat edilen buğday ürünündeki sürme hastalığı ve hastalığa karşı bazı buğday çeşitlerinin reaksiyonları

Konya yöresinde hasat edilen buğday ürününde sürmeli (kör) dane varlığı esas alınarak sürme hastalığının yaygınlığını ve bazı buğday çeşitlerinin hastalığa karşı reaksiyonlarını saptamak amacıyla 2003-2004 yıllarında yürütülen bu çalışma sonucunda hastalığın Konya yöresinde hasat edilen buğday ürününde % 16,98 oranında yaygın olduğu saptanmıştır. Hasta- lığın yaygınlığı bakımından en yüksek oran % 40 ile Akşehir ilçesinde tespit edilmiştir. Karapınar ve Seydişehir ilçelerinden sağlanan örneklerde ise hastalığa rastlanılmamıştır. Sürmeli (kör) danelerden alınan klamidiosporların mikroskopta ince- lenmesi sonucu tüm örneklerde sadece Tilletia foetida (Wallr.)Liro. türü saptanmıştır. 20 farklı buğday çeşidinin T. foetida ya karşı reaksiyonlarının araştırıldığı denemede % 0,0 ile % 75,64 arasında değişen oranlarda hastalık değerleri elde edil- miştir. En yüksek hastalık değerleri % 75,64, %56,14, %54,47, %54,07 ve %51,90 ‘luk oranlarla sırasıyla Konya 2002, Aksel 2000, Yıldız 98, Seri-82 ve Yakar buğday çeşitlerinde saptanırken, en düşük değerler 0,00 ile Karahan-99, Atay-85, Kıraç 66 ve Sönmez 2001 çeşitlerinde saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

genetik farklılık, Tilletia, bitki patojen mantarlar, kültür çeşitleri, Triticum aestivum, Türkiye, Tilletia laevis, hastalığa dayanıklılık, genetik çeşitlilik, bitki patojenleri, duyarlılık, buğday

Bunt disease of wheat crop harvested in Konya and the reactions of some vheat varieti es against bunt disease

The present study conducted in 2003 and 2004 was undertaken to determine the prevalence of bunt disease based on the existance of bunted grains in wheat crop harvested in Konya city and the reactions of some wheat varieties against the disease. The prevalence ratio of the disease in the wheat crop harvested in Konya region was detected as 16.98 %. The highest prevalence ratio was found as 40 % from Akşehir county. The disease was not detected in the samples obtained from Karapınar and Seydieşehir counties. As a result of microscopic examination of chlamidiospores from bunted grains, only Tilletia foetida (Wallr.)Liro. was detected in all samples. The disease values were determined to vary between 0.0 and 75.64 in the experiment in which the reactions of 20 different wheat varieties against T. foetida was investigated. The highest disease values were determined as 75.64, 56.14, 54.47, 54.07 and 51.90 in Konya 2002, Aksel 2000, Yıldız 98, Seri-82, and Yakar wheat varieties, respectively while the lowest values were obtained from Karahan-99, Atay-85, Kıraç-66 and Sönmez 2001 varieties as 0,00 %.

Keywords:

genetic diversity, Tilletia, plant pathogenic fungi, cultivars, Triticum aestivum, Turkey, Tilletia laevis, disease resistance, genetic variation, plant pathogens, susceptibility, wheat,

PDF

___

Agrios,G.N., 1997. Plant Pathology. Academic Pres, New York, U.S.A.
Akçin,A., Mülayim, M., Sade,B., Yıldırım,B., Tamkoç, A., Önder, M. ve Topal,A.,1993. Konya İlinde Kışlık Hububat Ekiminde Kullanılan Tohumluğun Tohumluk Değerleri ve uygulanan Ekim Teknikleri. Konya’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 12-14 Mayıs 1993, s. 50-73, Konya.
Aktaş, H., 2001. Önemli Hububat Hastalıkları ve Sürvey Yöntemleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarım. Araş. Genel Müdür. Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, 13-21, Ankara.
Anonymous, 1995. Zirai Mücadele Teknik Talimatları. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Cilt I. S. 118, Ankara.
Anonymous, 1996. Zirai Mücadele Standart İlaç Deneme Metodları, Tarım ve Bakanlığı Tarımsal Araş. Genel Müdürlüğü. Cilt 2, 261s., Ankara
Anonymous, 2004. http://www.Turkcebilgi.com
Biçici, M., Dede, Y., Erkılıç, A., ve Toker, S., 1991. GAP Buğday Alanlarında Sürme Hastalığı Bulaşıklık Oranı ve Saptanan Ürün Eksilişi,VI. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, Türkiye Fitopatoloji Derneği Yayınları No 6 : 5-8.
Bora, T. ve Karaca, İ., 1970. Kültür Bitkilerinde Hastalığın ve Zararın Ölçülmesi. Ege Üniv. Zir. Fak. Yardımcı Ders Kitabı, yayın no: 167 43s., Bornova , İzmir.
Boyraz, N., Yiğit, F. ve Güncan A., 1999. Anadolu’nun Batısında Zararlı Olan Sürme (Tilletia spp.) Yaygınlık oranı ve Zarar Derecesi. Orta Anadolu'da hububat tarımının sorunları ve çözüm yolları sempozyumu, 8-11 Haziran 1999 Konya, 422 – 427.
Bremer, H. ve Özkan, M., 1963. Türkiye’de Sürme Hastalığının Mevkii Ve Emniyeti. Ziraat Dergisi 2 (22-45):124-130.
Duran,N., Kır, R., Küçükkılıç, V., 2003. Konya Tarım Master Planı. İl Tarım ve Kırsal Kalkınma Master Planlarının Hazırlanmasına Destek Projesi. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Konya, 57-63.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistiksel Metotlar-2 ). Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 295, Ankara
Herdem, Z., Doğan, M., Yeşilyurt, N., Akçı, M., Çelenk, H., Keskin, S., Pasin, V., Duman, H., Egemen, M., Doğan, O., Tutar, S., Kuzuoğlu, E., Odabaşı, A., ve Koç, M., 2002. Buğday ve Arpa Tarımı, Tarım işletmeleri Genel Müdürlüğü, Ankara, s. 592.
İren, S., S. Maden And H. Çoşkun, 1982. Türkiye ‘de 1980 Yılında Buğdaylarda Görülen Sürme Hastalığı (Tilletia spp. ) Türleri, Bunların Geçmiş Yıllarda Karşılaştırılması ve Hastalık Çıkışına Tohum İlaçlarının Etkinliği, Bitki Koruma Bülteni.22 ( 2 ): 61-71
Neergaard, P.,1988. Seed Pathology. Vols.I and II,Mac Millan Pres, Hong Hong,XXV+1191p. Breeding Abs. Vol: 42 2200.
Onoğur, E., 1996. Bitki Fungal Hastalıkları (I).E.Ü. Ziraat Fak. Yayınları, Ders Notları:25,93/3. Bornova, İzmir.
Öğüt,M.1991. Bazı Buğday Çeşitleri ile Makarnalık Buğday Hatlarının Sürme Etmenleri (Tilletia foetida Wallr. Liro, Tilletia caries D.C. tul.) Irklarına Karşı Reaksiyonları. S. 13-17,VI. Türkiye Fitopatoloji Kongresi Bildirileri.7-11 Ekim 1991,İzmir.
Özkan, M., 1956. Sürme Hastalığının Türkiye’deki Yayılışı, Biyolojisi ve Mücadele Usulleri Üzerinde Araştırmalar. Ziraat Vek. Ankara Zir. Müc. Araşt. Enst, Sanat Matbaası. Ankara, 114 s
Özkan, M.,1971. Türkiye’de Buğday ve Yabani Otlarda Cüce Sürme ( Tilletia controversa )’nin ve Çavdar Sürmesinin Yayılışı Üzerinde Çalışmalar. Bitki Koruma Bülteni, 11 ,2 : 101 - 132.
Öztürk,S., 1997. Tarım İlaçları. Ak basımevi, 551s., İstanbul,
Rodenhiser, H.A. ve Holton, C.S., 1937. Physiologic Races Of Tilletia tritici and T. elvis J. Ag. R. 4. 469-483.
Rodenhiser, H.A. ve Taylor, J.W.1940. Effects of Soil Type, Soil Sterilization and Soil Reaction on Bunt Infection at Different İncubation Temperatures. Phytopathology 30:400-408.
Viennot- Bourgin, G., 1956a. Mildious, Oidium, Caries, CharbonsRouilles de Plantes de France. Encyclopedie Mycologique, XXVI, Texte. Edition Paul Lechevalier, Paris, 317 pp.
Viennot- Bourgin, G., 1956b. Mildious, Oidium, Caries, Charbons Rouilles de Plantes de France. Encyclopedie Mycologique, XXVI, Atlas. Edition Paul Lechevalier, Paris.
Wiese,M.V., 1991. Compendium of Wheat Diseases, Second Edition, APS Pres, St. Paul, Minnesota, USA.
Yıldırım, A.F., Kınacı, E., Çeri,S. ve Hekimhan, H., 1999. Konya,Karaman,Niğde ve Aksaray Yörelerinde Tahıllarda Önemli Hastalıkların Durumu ve Bunlara Dayanıklılık Kaynaklarının Araştırılması Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bahri Dağdaş Milletlerarası Kışlık Hububat Araştırma Merkezi. Yayın No: SR-1999-5. Proje Kod No: TAGEM/96/01/04/022.
Yüksel, H., Güncan, A., Döken, M.T., 1980. The Distribution And The Damage Of Bunts (Tilletia spp.) and Wheat Gal Nematoda (Anquina tritici (Steinbuch) Chitwood) On Weat In The Eastern Part of Anatolia. J. Turkish Phytopath. 9 (2-3) 77-88.