Düşük tenörlü fosfat kayalarının basit nitrolanması ile gübre üretilebilirliği üzerine bir araştırma

Türkiye’de dünya yataklarına göre 2. derecede öneme sahip büyük miktarlarda kayafosfat yataklarının olduğu fakat bunların hiçbirisinin işletilemediği tespit edilmiştir. İşletmecilik sıkıntıları, düşük tenör, bir kısmında demir, alüminyum ve kalsiyum miktarlarının yüksek olması, kurulu sanayi tesis teknolojilerinin daha yüksek tenörlü fosfat gereksinimi, bu malzemelerin kimyasal yapısı nedeni ile ihracat imkanlarının olmaması işletilememesinin ana sebepleri olarak gözükmektedir. Çalışmada, ülkemizde bulunan kayafosfat yataklarından alınan numunelerin HNO3 ile tepkimesi sonucu oluşan nitrolanmış bileşenlerinin kimyasal yapısının ve karışımın gübre değerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu çalışma sonucunda P2O5 oranı, en yüksek % 31.25 ile Flotasyon, en düşük % 5.46 ile Kilis kayafosfatında belirlenmiştir. Kaya fosfat < 100 mikron çapında öğütülmüş 1kg örnek üzerine Nunn ve Dee (1957) yöntemine göre hesaplanan miktarda % 54-60’lık HNO3 katılmış, yaklaşık 20 dakika iyice karıştırılmış ve 1 ay olgunlaşma süresi sonunda kurutularak analiz edilmiştir. Üretilen gübrelerin toplam P2O5 içerikleri % 3.61 (Kilis) ile % 13.90 (Şemikan) arasında, toplam N içerikleri ise % 8.40 (Şemikan) ile 10.60 (Kanlıca, Taşıt) arasında değişmiştir. Cd içerikleri de 0.58 (Yayladağ) ile 14.26 ppm (Flatasyon) arasında bulunmuştur. Flotasyon (% 22.20) ve Şemikan (% 22.30) yataklarından elde edilen gübrelerin toplam bitki besin maddesi (% N+P2O5) içerikleri gübre olarak kullanılabilecek seviyede önemli bulunmuştur.

The research on fertilizer producibility by nitrolation of lov grade phoshaterocks

It is determined that in respect to World deposits, secondary significant, unprocessed high amount of Phosphate Rock Deposits exist in Turkey. Difficulties in managership, low grade, the high amount of Fe, Ca, Al in some deposits, high tenor requirement of already established Industry Foundation Technologies, and inexistence of possibility to export of these materials because of chemical composition could be considered the reasons why these deposits aren&#8217;t processed. In this study, it is aimed that researching of chemical composition of nitrolized components formed as a result of reaction in HNO3 of phosphate rock samples taken from deposits in Turkey, and fertilizer value of the mixture. At the end of this study, the highest P2O5 ratio is determined in Flotasyon as a % 31.25, the lowest P2O5 ratio is determined in Kilis as % 5.46. HNO3(% 54-60) estimated according to method of Dunn ve Dee (1954) is added over 1 kg sample digested in 100 micron diameter ratio, thoroughly stirred for almost 20 minutes and dried and analyzed at the end of one month maturity period. The P2O5 content of the produced fertilizers are varied between % 3.61 (Kilis) and % 13.90 (Şemikan), total N content are % 8.40 (Şemikan) and 10.60 (Kanlıca, Taşıt). The Cd contents are found between 0.58 (Yayladağ) and 14.26 mg/kg (Flatasyon). Total nutrient content of the Flotasyon (% 22.20) and Şemikan (% 22.30) Phosphate Rock Deposits are found suitable for fertilizer production.

___

  • AOAC-Official Methods., 1995. Ash Of Peat. Method 967.04
  • AOAC-Official Methods., 1995. Atomic Absorption Spektrophotometric Method. 965.09
  • AOAC-Official Methods., 1995. Moisture İn Peat 967.03. Method 967.03
  • AOAC-Official Methods., 1995. Nitrogen (Amoniacal And Nitrate İn Fertilizers Devarda Method. 892.01
  • AOAC-Official Methods., 1995. Nitrogen (Total) İn Fertilizers Final Action 1975.Method 970.03
  • AOAC-Official Methods., 1995. Gra-vimetric Quinolinium Molydophosphate Method. 962,02
  • AOAC-Official Methods., 1995. Spectrofoto-metric Molydovanadophosphate Method. Final Action Method. 958.01
  • Çöteli, M., Polat , H., Gencer, İ., 2005. Düşük Tenörlü Kayafosfat Yataklarından Fosforlu Gübre Üretimi Ve Tarımda Kullanılabilir-liğinin Araştırılması” TGAE-04510A01 Nolu Devam Eden Proje Çalışması 2005 Yıllık Sonuç Raporu.
  • Dee, T.P., Nunn, R. J., 1957. Sharples. The Use Of Different Types Of Phosphate Rock İn Single And Triple Superphosphate Production. Meet. Of Fert. Soc. London. Jan.
  • DPT., 1996. “Madencilik Özel İhtisas Komisyonu. Endüstriyel Hammaddeler Alt Grubu. Gübre Sanayi Hammaddeleri Çalışma Grup Raporu” ANKARA.
  • Hignett, T, P., 1966. Proc. Fert Ind. ,Round Table, 1965, 92
  • Lakote, L., 1972. Chem Prum. 22,47
  • Mc Lean, E. O ., Brown, D.A.,And Hawkins, C. A., 1952. Arkansas. Agric. Exp. Stn., Bull. 52.
  • Mc Lean, E. O ., Wheeler, R .W., 1964. Soil Sci. Soc. Am., Proc. 28,545-550
  • Mc Lean, E. O ., Wheeler, R .W., And Watson, J.D., 1965. Soil Sci.Soc.Am., Proc.29,625.628
  • Mc Lean, E. O And Logan.T.S., 1970. Soil. Sci.Soc. Am., Proc. 28,545-550
  • Moldovan, I., Popovici, N., And Chivue, G., 1969. “The Technology Of Mineral Fertilizers”, British Sulphur Corporation, London.
  • R. Norris, Shreve., Josep, A. Brink., 1985. Chemical Proces Industries, Mc. Graw- Hill Book Company.
  • Sauchelli, V., 1963. Manuel On Fertilizer
  • Manufacture Industry Publication, Caldwell, N. J.
  • Tolun, R., Yörük, M., 1966. Türkiye Kayafosfatlarının Kıymetlendirilmesi .TÜBİTAK-Araştırma Grup Raporu.
  • TSE., 2004. Toprak Islah Edici Ve Gelişme Düzenleyicileri Kral Suyunda Çözünebilir Elementlerin Özütlenmesi. TS EN 13650.
  • Tüzüner, A., 1990. Toprak Ve Su Analiz Laboratuvarları El Kitabı. Tarım Orman Ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara .
  • Ülgen, N., Alemdar, N., 1978. Mardin Mazıdağ-Batı Kasrık ve Hatay Yayladağ Fosfatlarının Gübre Değerinin Tespiti. TOPRAK-SU. Yayın No: 73. ANKARA.
  • Ülkü, S., 1980. Türkiye Fosfat Yatakları Ve Nitrofosfat, Süper Fosfat Üretimi. Ege Üniversitesi Kimya Fakültesi Doçentlik Tezi.
  • Weingaertner, E., Akın, F., 1970. Kimya Mühendisliği Dergisi.138,3
Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (:Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi)-Cover
  • ISSN: 1300-5774
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 2018
  • Yayıncı: Selçuk Üniv. Ziraat Fak.
Sayıdaki Diğer Makaleler

Yenidünya (Eriobotrya japonica Lindl.) yapraklarında karbonhidratlar ve azotun mevsimsel değişimi

NİLDA ERSOY, Lami KAYNAK

Besi sığırcılığında sosyal gruplu açık sistem mikro yapı tasarımı

Nuh UĞURLU, Selda UZAL

Konya ovası yüzeyaltı drenaj sistemlerinde tabansuyu ve drenaj sularının sulamada kullanılma olanakları

İdris BAHÇECİ, ALİ FUAT TARI, Nazmi DİNÇ

Gelişen incir (Ficus carica L. Bursa Siyahı) meyvelerinin içsel zeatin düzeylerindeki değişimler

Nilda ERSOY, Şadiye GÖZLEKÇİ, Lami KAYNAK, Asuman KARADENİZ

Taze fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde farklı gübre kombinasyonlarının verim ve verim unsurları üzerine etkileri

AYSUN ÇAVUŞOĞLU, Abdülkadir Akçın

Konya kuyu sularının total jerm, total koliform ve pseudomonas spp. yönünden araştırılması

YUSUF DURAK, Berna MUŞTU, MUSTAFA ONUR ALADAĞ

Changes in zeatin levels of developping fig fruit (Ficus carica L. cv Bursa Siyahı)

NİLDA ERSOY, SADİYE GÖZLEKÇİ, Asuman KARADENİZ, Lami KAYNAK

Farklı sulama programlarının şeker pancarı verimine ve su kullanım randımanına etkisi

Sinan SÜHERİ, RAMAZAN TOPAK, DURAN YAVUZ

Orta Anadolu bölgesi koşullarında kışlık tritikale çeşitlerinin tane verimi ve verim öğelerinin belirlenmesi

NURDİLEK GÜLMEZOĞLU, Emel ÖZER, SEYFİ TANER, Engin KlNACI

Konya-Çumra Ovası yüzeyaltı drenaj sistemlerinin izlenmesi ve bazı tasarım ölçütlerinin geliştirilmesi

İdris BAHÇECİ, ALİ FUAT TARI, Nazmi DİNÇ, Pınar BAHÇECİ