HAYVAN BENZETMECELERİNE DAYALI DEVE OYUNLARINA DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Anadolu’nun geçmişinde köklü bir oyun geleneği yatmaktadır. Çok daha eskilere gidilirse bu oyunların mitik ve ayinsel yönlerinin olduğu bilinmektedir. Bu oyunlar zamanla toplumu bir arada tutan onların iyi vakit geçirmelerini sağlayan, eğlendiren seyirlik oyunlara dönüşmüştür. Bu çalışmada Anadolu’nun pek çok yöresinde devecilik kültürünün izlerini taşıyan ‚deve oyunları‛ örneklendirilecektir. Anadolu’nun toprağa ve hayvancılığa bağlı yaşam tarzı toplumun kültürel kimliğinde, hafızasında belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Bu etki hayatın hemen her alanına yaşam tarzıyla, söz varlığıyla sirayet etmektedir. Gündelik hayattan, geleneklere, sözlü kültür ürünlerine kadar bu etkiyi tespit etmek mümkündür. Deve oyunları da sözlü kültür ürünleri arasında yaşayan, geleneksel oyunlar arasındadır. Devecilik kültürüne dair yapılan saha çalışmalarında geçmişte develerin hayatın pek çok alanında yer aldığı zamanla sayılarının azaldığı, gündelik hayat içindeki işlevlerinin güreşlere doğru evrildiği bu sayede deveciliğin zamanla eğlence odaklı olduğu tespit edilmiştir. Anadolu’nun pek çok bölgesinde özellikle kış aylarında, bayram günlerinde, düğünlerde pek çok köy seyirlik oyunu özellikle hayvan benzetmecesine dayalı deve oyunları oynanmaktadır. Bu çalışmada dikkat çekici olan durum deve oyunlarının deveciliğin azalmaya başladığı yörelerde oyunlar yoluyla toplumun hafızasında sürdürüldüğü yönündeki tezdir.

Anahtar Kelimeler:

Köy Seyirlikleri, , Hayvan Benzetmecesi, Deve, Deve Oyunları.

PDF

___

ABOKOR, Axmed Cali (1987), The Camel in Somali Oral Tradations, (Translations: Axmed Arten Xange), Somali Academy or Sciences andArts in Cooperation with Scan dinivian Institute of African Studies, Uppsala, Motola, Grafiska, ISBN: 91-7106-269-6.
AND, Metin (2007), Oyun ve Bügü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
ARTUN, Erman (2006), Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri, İstanbul: Kitabevi Yay.
ASSMANN, Jan (2001), Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı Hatırlama ve Politik Kimlik, (Çev. A.Tekin), İstanbul: Ayrıntı Yay.
ATLI, Sagıp (2017), ‚Köy seyirlik oyunlarından ‚deve oyunu‛ üzerine bir değerlendirme ve Balıkesir-Pamukçu deve oyunu‛, Journal of Turkish Language and Literature Volume: 3, Issue: 2, Spring: 16-40.
BORATAV, Pertev Naili (1988), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yay.
BÜYÜKŞAHİN, Ferhat (2018), ‚Kaybolan Çocuk Oyunlarının Kültür ve Çevre Bağlamında İncelenmesi: Sarıkeçili Yörük Örneği‛, Examination of Disappeared Children's Games in Culture and Environment Context: Sarıkeçili Yörük Example, Journal of Human Sciences, 15(2): 881-892.
CAİLLOİS, Roger (2001), Man, Play and Games, Chicago: University of Illinois press.
CONNERTON, Paul (1999), Toplumlar Nasıl Anımsar, İstanbul: Ayrıntı Yay.
ÇATAL, Serap (2008), Alvar Monografisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ÇIBLAK-ÇOŞKUN, Nilgün (2018), ‚Mersin ili köy seyirlik oyunlarında deve botlatması ve Âşuk-Mâşuk oyunu‛, Karadeniz, 39, ss: 129-140.
DURMAZ, Uğur (2012), Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
DURMAZ, Uğur (2016), ‚Amaçları Bakımından Balıkesir Deve Oyununda Yer Alan Ölüp Dirilme Motifi ve Kurban Ritüelinin Benzerliği‛, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:19, Sayı: 36: 80-93.
DUYMAZ, Ali; ŞAHİN, Halil İbrahim (2010), ‚Balıkesir ve Çevresinde Hayvan Benzetmecesine Bağlı Köy Seyirlik Oyunları‛, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 13, S 23: 171-185.
Geçmişten Geleceğe Yaşayan Kültür Mirasımız Türkiye Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri https://aregem.ktb.gov.tr (Erişim tarihi: 25.02.2019).
HUİZİNGA, John (2006), Homo Ludens, Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, (Çev: Mehmet Ali Kılıçbay), İstanbul: Ayrıntı Yay., 6.bs.
İLHAN, Emir (2015), ‚Gelenek ve Hatırlama: Belleğin Kültürel Olarak Yeniden İnşası Üzerine Bir Tartışma‛, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/8: 1395-1408.
KARABAŞA, Solmaz (2009), Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın Somut Olmayan Kültürel Miras Çalışmaları, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması, Temel Belgeler: 97- 112, Ankara.
KILIÇ, Samet (2018), Bir Sakin Kent Folkloru: Perşembe, Ankara: Merdiven Yay.
KOÇAK, Aynur (2014), ‚Anadolu Köy Seyirlik Oyunlarında İnsanlık Serüveni: ‘Ölü Oyunu’ Örneği‛, Folklor/Edebiyat, C 20, S 79: 188-197.
OKSAL, Aynur (2004), Türkiye’de Çocuk Oyunları Araştırmaları, Kuşaklararası Oyun: Yetişkin ve Çocuk Kültürü Arasında Bir Köprü, No: 12, (hzl. Prof. Dr. Bekir Onur, Neslihan Güney), Ankara: Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.
ÖGEL, Bahattin (2006), Türk Mitolojisi II (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
ÖZDEMİR, Nebi (2005), Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, Ankara: Akçağ Yay.
ÖZDEMİR, Nebi (2006), Türk Çocuk Oyunları I-II, I. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
ÖZDİNÇER, Ferruh (2011), Anadolu Köy Seyirlik Oyunlarının Gösteri Danslarına Dönüştürülmesinde Yöntem Önerisi ve Bir Uygulama Örneği, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sahne Sanatları Anabilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi).
ÖZKARTAL, Mehmet (2012), ‚Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış (Dede Korkut Kitabı’ndan Örnekler)‛, Millî Folklor, S 94: 58-71.
ROUX, Jean-Paul, (2012), Eski Türk Mitolojisi, Ankara: BilgeSu Yay., 2.bs.
SİLİ, Timur (1997), ‚Atayurt’tan Anayurda Deve Folkloru‛, Bilig-4: 156-160.
SMİTH, Brian Sutton (1999), Methods in Children’s Folklore. Children's Folklore Book, (Editor(s): Brian Sutton-Smith, Jay Mechling, Thomas W. Johnson, Felicia R. McMahon) Published by: University Press of Colorado, Utah State University Press. (1999) Stable URL: https://www.jstor.org/stable/j.ctt46nskz. (Erişim tarihi: 22.02.2019).
ŞARMAN, Sennur (2015), Seferihisar Geleneksel Çocuk Oyunları ve Oyuncakları Üzerine Bir İnceleme, İzmir: Ege Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ŞENER, Sevda. (2006), Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara: Dost Yay.
TEMUR, Nezir (2011), ‚Kültürel Bellek Bağlamında Deve Oyunu‛, Millî Folklor, S 90: 54-61.
UYGUR, H.Kübra; KOYUNCU-OKCA, Ayşegül (2019), ‚Devecilik Kültüründe Havut Hayrının Ritüelistik Uygulamaları‛, Mukaddime, 10(1): 213-231 DOI: 110.19059/mukaddime.535262, ss:213-231.