19269

AZERBAYCAN'DA DİL POLİTİKALARININ TOPLUMDİLBİLİMSEL PARADİGMALARI

Dil politikası bütün toplumlar için her zaman büyük bir önem arz etmektedir. Toplumlarda farklı nedenlere bağlı olarak dil politikasının uygulanmasında birçok faktör ortaya çıkmıştır. Azerbaycan’da da dil politikasının uygulanmasında çok farklı etkenler ve nedenler olmuştur. Azerbaycan’daki alfabe değişikliklerinin farklı siyasal ve kültürel süreçlerde nasıl ve hangi savlar esasında gerçekleştirildiği ve bu değişikliklerin ulusal kimlik tartışmalarına yansımalarına ne şekilde olduğu gibi konuları bu yazımızda incelemeye çalışacağız. Bu inceleme, 1918-2018 dönemini kapsayan tarihsel sürece atıfla, farklı çağdaşlaşma ve ilerleme söylemleri ile ulusal dil ve ulusal kimlik tanımlarının birbirlerine eklenmeleri çerçevesinde yapılacaktır. Bu açıdan Azerbaycan’da bir asırda üç defa gerçekleşen alfabe değişikliğini farklı politik ve kültürel paradigmalarda farklı vurgularla bir önceki dönemin siyasal ve kültürel mirasını, onların yeni dönüşüm süreçlerinde belirleyiciliklerini azaltmaya yönelik simgesel faaliyetler olarak değerlendirmek mümkündür. Bu makalenin konusunu, Azerbaycan’da M. F. Ahundzade’nin XIX. yüzyılın sonlarında alfabe reformuyla başlattığı alfabe-dil politikası, XX. yüzyılda Azerbaycan’da yapılan alfabe değişiklikleri ve bu değişikliklerin ulusal kimlik, ilerleme ve modernleşme söylemlerine eklemlenmesi oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Dil politikası, toplumlar, alfabe değişiklikleri, ulusal kimlik, politik paradigmalar

PDF

___

Abdullayev, A. (1939, 12 may). Benim notlarım. Gommunist, s. 3.
Ahundov, M. F. (1962). Eserləri-III (C. 3). Bakü: ASSC Yay.
Alstadt, L. (1992). The Azerbaijani Turks: power and ıdentity under the Russian rule. Stanford University Press.
Azerbaycan devlet dili hakkında kanun. (1993, 28 Ocak). Azerbaycan Gazatesi s. 7.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti ansklopedisi. (2004). (C. I). Bakü: Lider Yay.
Azerbaycan tarihi belgeleri. (1989). Bakü: Azerbaycan Üniversitesi Yay.
Balayev, H. (2002). Azerbaycan dilinin devlet dili gibi teşekkül tarihinden (XVI-XX yüzyıllar). Bakü: Bilim ve Hayat Yay.
Budagova Z., Demirçizade E., Şiraliyev. M. & Rustemov R. (1957, 29 Eylül). Azerbaycan dilinin imla kuralları projesi ve ю, я, e harfleri hakkında. Komunist gazatesi, s. 2.
Celilov, F. (1990, 30 Mart). Zararın yarısından. Azerbaycan gazetesi, s. 3
Demirçizade, E. (1979). Azerbaycan edebi dilinin tarihi. Bakü: Maarif Neşriyatı Yay.
Efendiyev, O. (1981). Azerbaydjanskoe gasudarstvo Sevevidov. Bakü: Nauk Yay.
Hacıbeyov, Ü. (1939, 23 Mayıs). Benim notlarım. Edebiyat gazetesi, s. 3.
Hacıyev, T. (2017). Seçilmiş eserleri. (C. II.) Bakü: Bilim Yay.
Hüseynov, E. (1991). Halkın gelişimi başka konudur. Bakü: Yeni Fikir Yay.
İbrahimov, E. (2018). Azerbaycan Halk Cumhuriyeti dil meseleleri. Bakü: Han Yay.
Kahramanlı, N. (2002). Eski-yeni alfabe. Bakü: Yurd Yay.
Lermontov, M. (1940). Polnoe sobranie soçineniy. Leningrad.
Nerimanoğlu, K.V. (2006). Azerbaycan Devlet dili Politikası. Bakü: Çinar Yay.
Onullahi, S.M., Hasanov A.G. (1974). Sefevi hükümdarlarının daha iki mektubu hakkında. Bakü: Azerbaycan Devlet Üniversitesi Yay.
Vurgun, S. (1939, 12 Mayıs). Kültür ve mükemmel alfabe uğrunda. Gommunist gazetesi, s. 7.
Zeynalov, Y. (1939, 19 Eylül). Bazı notlarım. Muallim gazatesi, s. 2.