Hükümet Programlarında Demokratikleşme Politikalarının Değerlendirilmesi (1923-1980)

Hükümet, devletin her alandaki siyasetini belirleyip uygulamakla görevli en üst yürütme organıdır. Hükümet programı da yürütme organının uygulamayı amaçladığı temel politikaları içeren ve buna dayanarak Meclis’ten güvenoyu istediği bir belgedir. Cumhuriyet’in ilanından günümüze kadar kurulmuş olan altmış beş Cumhuriyet hükümetine bir bütün olarak bakıldığında, demokratikleşme politikaları hemen her hükümet programında yer almış, hatta bazılarının en temel özelliklerinden biri olmuştur. Bu kapsamda “demokratlık” kavramına ilk kez I. Şükrü Saraçoğlu hükümetinde yer verilmiş ve çok partili hayata geçilmesiyle demokratik rejim kavramı ön plana çıkmaya başlamıştır. 1960’lı yıllardan itibaren “Demokratik Cumhuriyet” kavramı ilk kez kullanılmış, daha sonraki dönemlerde demokratikleşme kapsamında, sivil-toplum, hak ve özgürlüklerin artırılması önem kazanmaya başlamıştır. Bu çalışmada; Cumhuriyet’in ilanından, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi’ne kadar görev yapan 43 hükümetin programı incelenmiştir. Tarama yolu ile incelenen metinlerde, demokratikleşmeye yönelik olarak öncelik kazanan kavramlar; demokratik rejim, seçim sitemi, basın hürriyeti, iktidar-muhalefet ilişkileri, Anayasa değişikliği, sendikal örgütlenme, bireysel hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi, sosyo-ekonomik yapının iyileştirilmesine yönelik kavramlar olmuştur. Yapılan karşılaştırmada hükümetlerin demokratikleşme politikalarının konjonktürel iç ve dış gelişmelere bağlı olarak artan bir eğilimde devam ettiği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Demokratikleşme, Hükümet Programı, Politika

Evaluatıon Of Democratızatıon Polıcıes In Government Programs (1923-1980)

The government is the highest executive body in charge of identifying and implementing the politics of the state in all areas. The government program is also a document which contains the basic policies of the executive body aimed at implementation and, on this basis, the Assembly wants confidence. When considering sixty-five Republican governments as a whole from the establishment of the Republic, democratization policies have taken place in almost every government program; it has been even one of the most basic features of some. In this context, the concept of "democratization" was first given to the government of Şükrü Saraçoğlu, the concept of democratic regime has begun to come to the forefront with the passing of multi-party allegations. The concept of "Democratic Republic" has been used for the first time since 1960's, and in the later periods in the scope of democratization, In the later periods, within the scope of democratization, increasing civil-society, rights and freedoms began to gain importance. In this study; The proclamation of the republic, the program of 43 governments working until September 12, 1980, the military coup, was examined. Concepts that have gained priority in democratization in the texts examined by screening; democratic regime, electoral system, press freedom, power-opposition relations, trade union organization, the development of individual rights and freedoms, and the improvement of socio-economic structure. In comparison, it has been observed that the democratization policies of the governments continue with an increasing tendency due to the conjunctural internal and external developments.

Keywords:

Democratization Government Program, Politics, Demilitarization,

PDF

___

KAYNAKÇA
Acar, Muhittin, (1991) Hükümet Programları ve Kalkınma Planlarında Kamu Yönetimi Yaklaşımları, Sosyal Planlama Başkanlığı, (yayım yeri yok).
Akandere, Osman, “1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar VeMuhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar II”, erişim tarihi 14.09.2018, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-76/1946-genel-secimleri-ve-sonuclari-uzerinde-iktidar-ve-muhalefet-partileri-arasinda-yapilan-tartismalar-ii
----------------------, (2016) Milli Şef Dönemi, İz Yayıncılık, İstanbul.
Albayrak, Mustafa, (20014) “Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Yılları ve Demokratikleşme Sürecinin İlk On Yılı”, Ankara Barosu Dergisi, 2014/1, s. 297-312.
Arcayürek, Cüneyt, (1984) Yeni Demokrasi Yeni Arayışlar 1960-1965, Bilgi Yayınevi, Ankara.Boratav, Korkut, (2012) Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009, İmge Kitabevi, Ankara.
Duverger, Maurice, Siyasi Partiler, çev. Ergun Özbudun, (1974) Bilgi Yayınevi, İstanbul.
Emini, Filiz Tufan, (2006) “Türkiye’de Demokratikleşme Sürecinin Düşünsel ve Tarihsel Temelleri”, Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1-2, 2006, s. 521-540.
Erdoğan, Mustafa, “Türkiye İçin Bir Demokratikleşme Ve Sivilleşme Perspektifi”, erişim tarihi 14.09.2018, http://www.liberal.org.tr/sayfa/turkiye-icin-bir-demokratiklesme-ve-sivillesme-perspektifi-mustafa-erdogan,348.php
Eroğul Cem, (2013) “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-71”, Geçiş Sürecinde Türkiye, (der.) Irvın C. Schınk - Ahmet Tonak, Belge Yayınları, İstanbul.
Gemalmaz, Mehmet Semih, (2010) “Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de İnsan Haklarının Gelişmesi”, Cumhuriyet Dönemi Demokratikleşme Faaliyetleri Sempozyumu Bildirileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.Güneş, İhsan, (1997) Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.----------------, (2012) Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Haytoğlu, Ercan, (1997) “Türkiye'de Demokratikleşme Süreci Ve 1945'te Çok Partili Siyasî Hayata Geçişin Nedenleri (1908-1945)”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, s. 48-56.
https://www.tbmm.gov.tr
http://www.mevzuat.gov.tr
Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri (24 Nisan 1920 – 22 Mayıs 1950), Cilt: 1, (der.) İrfan Neziroğlu, TBMM Basımevi, Ankara, 2013.
Milli Birlik Komitesi Genel Kurul Toplantısı, Cilt: 1, Birleşim: 2, Oturum: 1 (11.7.1960)
Resmi Gazete, Tarih: 9/11/1982, Sayı:17863.
Timur, Taner, (2013) “Osmanlı Mirası”, Geçiş Sürecinde Türkiye, (der.) Irvın C. Schınk - Ahmet Tonak), Belge Yayınları.
Tunaya, Tarık Zafer, (2004) Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Uygun, Oktay, (2010) “Tek Parti Rejimi ve Demokrasi”, Cumhuriyet Dönemi Demokratikleşme Faaliyetleri Sempozyumu Bildirileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Yıldız, Nuran, (1998) “Demokrat Parti İktidarı (1950-1960) ve Basın”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 51, Sayı: 1, s. 481-505.