İBRAHİM KAFESOĞLU İLE OSMAN TURAN’IN KALEM KAVGASI VE ALANA YANSIMALARI

Ülkemizde Selçuklu tarihçiliğinin günümüzde dahi bâkir bir alan olduğu söylenebilir. Osmanlı tarih araştırmalarındaki arşiv bolluğuna sahip olmaması ve bu dönemin Orta Çağın karanlık ve kaynaksız bir çağı olarak kabul edilmesi gibi etkenler, Selçuklu tarihçiliğinin Osmanlı tarihinin gölgesinde kalmasına sebep olmuştur. Bu alanda temayüz etmiş iki yetkin tarihçi İbrahim Kafesoğlu ve Osman Turan, 1940’lı yıllardan itibaren önemli boşlukları doldurarak sonraki tarihçilere model teşkil edecek hayati araştırmalar kaleme almışlardır. Fakat bu iki âlim arasında 1960’lı yıllarda ortaya çıkan akademik rekabet ve çekişme alandaki verimliliği olumsuz etkilemiş, hatta zamanla akademik düzeyi aşıp kişisel bir boyuta ulaşmıştır. Bu makalede, adı geçen tarihçilerin arasındaki problemin kaynakları ve ilgili alana yansımaları, bizzat kendileri tarafından kaleme alınan akademik

Anahtar Kelimeler:

İbrahim Kafesoğlu, Osman Turan, Ahmed Ateş, Selçuklu Tarihçiliği, İslam Ansiklopedisi

THE CONTROVERSY BETWEEN İBRAHIM KAFESOĞLU AND OSMAN TURAN AND ITS REFLECTION ON THE FIELD

It can be asserted that Seljukid historiography in Turkey is still in its infancy. The fact that archival documentation for the Seljukid period is limited compared to the Ottoman historiography and this period was accepted as a dark age and indefinite era as being a time space of middle ages. Therefore, these reasons caused the Seljukid historiography to remain in the shadow of Ottoman history writing. Two competent historians in this field, İbrahim Kafesoğlu and Osman Turan, have produced vital contribution by filling important gaps since 1940s to the scholarship which have constituted a model for later historians. However, academic competition and contention emerging between these two scholars during the 1960s negatively affected their productivity and even over time it has exceeded the academic level and turned into a personal discussion. In this article, we will try to explain objectively the sources of the discussion and tension between these two historians and it will be evaluated how these reflections influenced their writings by focusing on their academic texts.

Keywords:

İbrahim Kafesoğlu, Osman Turan, Ahmed Ateş, Seljukid historiography, Encyclopedia of Islam,

PDF

___

---------------------, “Sancar”, İA, X, Eskişehir 1997, MEB Basımevi, s. 191.
Ateş, Ahmed, “Kitaplar Arasında: Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ankara, 1965”, Şarkiyat Mecmuası, Sayı: 6, (1966), s. 161-173.
Ateş, Ahmed, “Moğollar Zamanında Türkiye Selçukluları Tarihi, Mukaddime ve haşiyelerle tashih ve neşreden Dr. Osman Turan, Ankara, TTK Bsmv., 1944” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. III, (1949), s. 237-240.
Ateş, Ahmed, “Prof. Dr. Osman Turan’ın Yazısı Dolayısıyla Bir Açıklama”, Belleten, XXX/119, (1966), s. 459-466.
Ateş, Ahmed, “Yabgulular Meselesi”, Belleten, XXIX/115, (1965), s. 517-525.
Barthold, V. V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (Haz. H. Dursun Yıldız), TTK Yayınları, Ankara 1990.
Baydili, Süleyman, (Yapımcı ve Yönetmen), Prof. Dr. Osman Turan: Âlem Unutmuş Kalem Unutmamış, 1988. https://www.youtube.com/watch?v=cYWOYjiYpFg (Erişim Tarihi: 29.01.2018)
Birinci, Ali, Osman Turan, Alternatif Yayınları, Ankara 2003.
Çetin Nihad M., “Ahmet Ateş”, DİA, 4, İstanbul 1991, TDV Yayınları, s. 55-57.
Donuk, Abdülkadir, “Halil İbrahim Kafesoğlu”, DİA, 24, İstanbul 2001, TDV Yayınları, s. 145-146.
Groot, H. de, “Hollanda (İslam Araştırmaları)”, DİA, 18, İstanbul 1998, TDV Yayınları, s. 229-232.
Kafesoğlu, İbrahim, “Anadolu Selçuklu Devleti Hangi Tarihte Kuruldu”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10-11, (1981), s. 1-28.
Kafesoğlu, İbrahim, “Kitabiyât: Prof. Dr. Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve İslam-Türk Medeniyeti, Neşreden: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1965”, Tarih Dergisi, XV/20, (1965), s. 171-188.
Kafesoğlu, İbrahim, “Prof. Osman Turan’ın Tenkid Yazısı Dolayısiyle Selçuklu Tarihinin Meselelerine Toplu Bir Bakış”, Belleten, XXX/119, (1966), s. 467-479.
Kafesoğlu, İbrahim, “Selçuklu Tarihinin Meseleleri: Sultan Melikşah Döneminde Büyük Selçuklu İmparatorluğu Adlı Eserin Tenkidi Dolayısıyla”, Belleten, XIX/76, (1955), s. 463-489.
Kafesoğlu, İbrahim, “Türkiye’de Selçuklu Tarihçiliği”, Selçuklular ve Selçuklu Tarihi Üzerine Araştırmalar içinde, İstanbul 2014, s. 273-282.
Koca, Salim, “Osman Turan”, DİA, 41, Ankara 2012, TDV Yayınları, s. 410-412.
Köprülü, M. Fuad, “Beyazıt’ın İntiharı Meselesi”, Belleten, VII/27, (1943), s. 591-599.
Köymen, M. Altay, “Büyük Selçuklu İmparatoru Melikşah Devrine Dair Bir Eser Münasebetiyle” Belleten, XVII/68, (1953), s. 557-604.
Köymen, M. Altay, “Osman Turan’a Reva Görülen Muamele” Tercüman Gazetesi, 30 Eylül 1974, Perşembe (Osman Turan tarafından yazılan Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Nakışlar Yayınevi, Ankara 1980 içinde) c. I, s. 26-28.
Köymen, M. Altay, “Prof. Dr. Osman Turan Hayatı, Eserleri ve Fikirleri”, (Osman Turan tarafından yazılan Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Nakışlar Yayınevi, Ankara 1980 içinde) c. I, s. 13-25.
Köymen, M. Altay, “Prof. Dr. Osman Turan'ın Ardından”, Tercüman Gazetesi, 2 Şubat 1978, Perşembe, s. 2. [Bu yazı, ayrıca Ali Birinci’nin Osman Turan (Ankara 2003, Alternatif Yayınları) adlı eserinde (s. 54-58) yayımlanmıştır]
Köymen, M. Altay, “Vefatının 40. Gününde Kafesoğlu'nu Fatihalar'la Anıyoruz”, Tercüman Gazetesi, 28 Eylül1984, Cuma, s. 2. [Bu yazı, ayrıca Abdülkadir Donuk’un Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu (İstanbul 1989, Acar Yayınları) adlı eserinde (s. 158-160) yayımlanmıştır]
Topal, Nevzat, Prof. Dr. Osman Turan Hayatı ve Eserleri, Türk Yurdu Yayınları, 2004,
Turan, Osman, “Selçuklular Hakkında Yeni Bir Neşir Münasebetiyle”, Belleten, XXIX/116, (1965), s. 639-660.
Turan, Osman, “Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler I”, İslam Medeniyeti Dergisi, Sayı: 29, (Mart 1973), s. 15-19.
Turan, Osman, “Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler II: Tenkidde Ehliyet”, İslam Medeniyeti Dergisi, Sayı: 30, (Nisan 1973), s. 11-16.
Turan, Osman, “Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler III: Sultan Sancar’ın Kültür Seviyesi Meselesi”, İslam Medeniyeti Dergisi, Sayı: 31, (Mayıs 1973), s. 33-37.
Turan, Osman, “Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler IV: Malazgirt Savaşı ve Alp Arslan’ın İmamı”, İslam Medeniyeti Dergisi, Sayı: 32, (Haziran 1973), s. 35-37.
Turan, Osman, “Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler V: Yabgulular Meselesinin Tarihi Esasları”, İslam Medeniyeti Dergisi, Sayı: 33, (Temmuz 1973), s. 26-30.
Turan, Osman, “Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler VIII: Yabgulular Meselesinin Filolojik İzahı”, İslam Medeniyeti Dergisi, Sayı: 34, (Ağustos 1973), s. 17-23.
Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Turan Neşriyat, İstanbul 1969.
Turan, Osman, Tarihi Akışı İçerisinde Din ve Medeniyet, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1998.
Yınanç, M. Halil, “Bayezıd I”, İA, II, MEB Basımevi, Eskişehir 1997, s. 369-392.