Sivil toplum kuruluşlarına tarihsel bir örnek: Osmanlı vakıfları

Osmanlı Devleti'nin en önemli kurumlarından biri vakıflardır. Osmanlı vakıflarının fonksiyonları ele alınarak vakıf geleneğinin Türk toplumundaki tarihsel temeli tespit edilebilir. Osmanlı vakıfları günümüzdeki Sivil Toplum Kuruluşları'na benzer fonksiyonlar görmüşlerdir. İlk olarak, Osmanlı vakıflarının sivil toplum kuruluşu olup olmadıklarının tespiti için, teorik olarak sivil toplum kuruluşlarının ayırt edici özelliklerine değinilmektedir. Osmanlı vakıflarının bu özelliklerin pek çoğuna sahip olduğu görülmektedir. Daha sonra günümüzde STK'na biçilen işlevler göz önünde tutularak Osmanlı vakıflarının tarihsel olarak gördüğü fonksiyonlar üzerinde durulmaktadır. Böylece verilen örneklerle, sivil toplum düşüncesi ve teorisi ile Osmanlı vakıfları arasında bir karşılaştırmanın mümkün olup olmadığı araştırılmış olmaktadır. Özellikle A.B. ile Türkiye arasında süren tam üyelik müzakereleri nedeniyle, önümüzdeki yıllarda STK eliyle yürütülen yoksullukla mücadele, eğitim, mesleki eğitim ve yeterlilik projelerinin nicelik ve nitelik olarak artması beklenmektedir. Sonuç olarak, tarihsel olarak vakıf kültürüne sahip olması, Türkiye'nin STK temelli, kamusal projeleri yürütme becerisine sahip olduğunu ve özellikle sosyal yardımlaşmaya yönelik girişimlerin giderek yayılması bu becerilerin daha da geliştirilebileceğini göstermektedir.

Of the most important Ottoman State institutions, one is certainly the foundations (vaqf). The historical basis of the foundation tradition could determined by considering the Ottoman foundations. The Ottoman foundations served similar functions, resembling today's Non-Governmental Organizations (NGOs). In this study, first, the distinctive characteristics of NGOs are discussed to determinate whether the Ottoman foundations were NGO's or not. It has been found out that the Ottoman foundations have very many of these characteristics. Then, in view of the functions of NGOs nowadays, those of the Ottoman foundations have been historically emphasized. Thus, it has been studied whether or not a comparison between the Ottoman foundations is possible by means of the theory of civil society by giving examples. Especially because of the full membership negotiations between European Union (EU) and Turkey, NGO-conducted work in the years to come is expected to reduce poverty, and to increase education, vocational training and qualifications both in quantitative and qualitative terms. Consequently, historically Turkey's cultural heritage of foundation denotes that it possesses the skills to execute public projects, especially those directed to social solidarity and to increase the efficiency of such projects.

PDF

___

Akbulut, İlhan (2007), "Vakıf Kurumu, Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi", Vakıflar Dergisi, XXX. Sayı.

Sarıcaoğlu, M.Esat (2007), "Osmanlı Vakıfları Hakkındaki Tartışmalar",Vakıflar Dergisi, XXX. Sayı.

Başkan, Filiz (2000), "Küreselleşme, Sivil Toplum ve Fethullan Gülen", Global Yerel Eksende Türkiye, Derleyenler: E.Fuat Keyman- Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul.

Cezar, Yavuz (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. yy dan Tanzimat'a Mali Tarih), Alan Yayıncılık, İstanbul.

Çadırcı, Musa (1991), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri'nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.

Çalışkan, Yaşar - İkiz, M. Lütfî (2001), Kültür, Sanat ve Medeniyetimizde Ahilik, II. Baskı, Kültür Bakanlığı, Ankara.

Deniz, Şefaattin (20Q7), "Evkaf Nedir? Âşir Efendi Zâde Mustafa Kâmi", Vakıflar Dergisi, XXX. Sayı.

Faroqhi, Suraiya (2002), Stories of Ottoman Men and Women-Estabilishing Status, Estabilishing Control, Eren Yay., İstanbul.

Güler, Mustafa (2002), Osmanlı Devleti'nde Harameyn Vakıfları (XVI-XVII. Yüzyıllar),Tatav Yay., İstanbul.

Güran, Tevfik (2006), Ekonomik ve Malî Yönleriyle Vakıflar, Süleymaniye ve Şehzade Süleyman Paşa Vakıfları, Kitabevi, İstanbul.

İnalcık, Halil (2000), "Tarihsel Bağlamda Sivil Toplum ve Tarikatlar", Global Yerel Eksende Türkiye, Derleyenler: E.Fuat Keyman- Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul.

İstanbul Vakıf Tarihi 1 (1742-1764) (1998), (İstanbul Külliyatı 5 içinde), İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kültür İşleri Daire Başkanlığı, İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul.

Kahya, Esin - Erdemir, Ayşegül (2000), Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., No: 302, Ankara.

Kepecioğlu, Kamil (2002), Tarih Lügati, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Temel Terimleri Sözlüğü, 21.Yüzyıl Yayınları, Ankara.

Küçükdağ, Yusuf (2003), "Konya'da Osmanlı Döneminde İnşa Edilen Tekke ve Zaviyeler", Osmanlı Döneminde Konya, Editör: Yusuf Küçükdağ, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya.

Mühimme Defteri 90 (1993), Yayma Hazırlayanlar: Nezihi Aykut, İdris Bostan, Feridun Emecen, Yusuf Halaçoğlu, Mehmet İpşirli, İsmet Miroğlu, Abdülkadir Özcan, İlhan Şahin, İstanbul.

Orhonlu, Cengiz (1990), Osmanlı İmparatorluğu'nda Derbend Teşkilatı,Genişletilmiş İkinci Baskı, Eren Yay., İstanbul.

Ortaylı, İlber (2000), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Türk Tarih Kurumu, Ankara.

Özel, Mustafa (2000), "İktisadî Oryantalizmin Sonu: Çind, Hind ve Osmanlı Ekonomilerine Yeni Bakış",.Divan İlmi Araştırmalar, Yıl: 5, Sayı: 8, 2000/1.

Öztürk, Nazif (2005), "İslam ve Türk Kültüründe Vakıflar", Vakıflar Dergisi, XXIX. Sayı.

Pamuk, Şevket (2000), Osmanlı İmparatorluğu'nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.

Pamuk, Şevket (1990), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, Gerçek Yayınevi, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, İstanbul.

Sarıbay, Ali Yaşar (2000), "Türkiye'de Demokrasi ve Sivil Toplum", Global Yerel Eksende Türkiye, Derleyenler: E.Fuat Keyman- Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul.

Tabakoğlu, Ahmet (1985), Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul.

Tabakoğlu, Ahmet (20007), Türk İktisat Tarihi,, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, Dergah Yayınları, İstanbul.

Tuncer, Orhan Cezmi (2005), "Anadolu'da Vakıflar ve Bayındırlığa Katkısı", Vakıflar Dergisi, XXIX. Sayı.

Tuş, Muhittin (2001), Sosyal ve Ekonomik Açıdan Konya (1756-1856), Konya Ticaret Odası Yay. No: 23, Konya.

Yerasimos, Stefanos (2000), "Sivil Toplum, Avrupa ve Türkiye", Türkiye'de Sivil Toplum ve Milliyetçilik içinde, Ed: Stefanos Yerasimos, Günter Seufert, Karin Vorhoff, İletişim Yay., İstanbul.

Yıldırım, İbrahim (2004), Demokrasi, Sivil Toplum Kuruluşları ve Yönetişim, Seçkin Yay., Ankara.

Yüksel, Hasan (2007), "Anadolu Beyliklerinde Vakıflar"; Vakıflar Dergisi, XXX. Sayı.