Prens Sabahaddin Düşüncesinin Türk Sosyal ve Siyasal Düşünce Tarihindeki Temsiliyeti: Liberalizm mi? Muhafazakârlık mı?

Prens Sabahaddin ülkemizde sosyolojinin ilk ve önemli kurucularındandır. Onun İlm-i İçtima’sı, Ziya Gökalp’ın İçtimaiyat’ı ile birlikte Türk sosyolojinde iki ana akım sosyoloji ekolünden biri olagelmiştir. Prens Sabahaddin ismi sosyolojinin yanı sıra aynı zamanda Türk siyasetinin de önemli isimlerinden biri olarak bilinmektedir. 1902’deki I. Jöntürk Kongresi’yle başlayan merkeziyetçiler ve adem-i merkeziyetçiler ayrımından bu yana, Prens Sabahaddin Türk siyasal düşünce hayatında liberal bir düşünce geleneğinin öncülerinden kabul edilmektedir. Merkeziyetçi/otoriter iktidar biçimleriyle olan siyasi mücadelesi göz önüne alındığında liberalizm içerisinde değerlendirilebilecek olan Prens Sabahaddin düşüncesi, müntesibi olduğu ‘Sosyal Bilim’ Ekolü’nün fikriyatı ile birlikte ele alındığında ise belirgin olarak muhafazakâr öğeler barındırmaktadır. Prens Sabahaddin’in ‘Sosyal Bilim’ anlayışının bizzat ideolojileri dışlayan tutumuna karşın, onun hem liberalizmin hem de muhafazakâr ideolojinin kimi öğretilerini ülkenin düşünce sistemine bilinçsizce de olsa taşıdığı ve bu bağlamda her iki ideoloji içerisinde de konumlandırılabileceği düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler:

Liberalizm, muhafazakârlık, Sosyal Bilim Ekolü, adem-i merkeziyet, teşebbüs-ü şahsi

Representation of Prince Sabahaddin’s Ideas in Turkish Social and Political Thought: Liberalism or Conservatism?

Prince Sabahaddin is one of the first and most important founders of sociology in our country. His İlm-i İçtima has become one of the two mainstream sociology schools in Turkish Sociology with Ziya Gökalp’s İçtimaiyat. Prens Sabahaddin’s name is known as one of the important names of Turkish policy as well as sociology. After the separation of centralists and centrists which began with the 1st Jöntürk Congress in 1902, Prens Sabahaddin was considered as one of the forerunners of liberal thought in Turkish political thought. While Prince Sabahaddin thought can be judged in liberalism in view of the political struggle with centralist/authoritarian forms of power, it has also considerably conservative elements when considered together with the idea of the 'Science Social' school of thought. In spite of Prince Sabahaddin's concept of "social science" that excludes ideologies itself, it can be thought that it unconsciously carried some teachings of both liberalism and conservative ideology in the system of thought of the country, and can be positioned in both ideologies in this context.

Keywords:

Liberalism, conservatism, Science Social School, decentralization, private enterprise,

PDF

___

Çavdar, Tevik (1992). Türkiye’de Liberalizm (1860–1990). Ankara: İmge Kitabevi.
Demolins, Edmund (Tarihsiz). Anglo-Saxonların Esbab-ı Faikiyeti Nedir? Anglo-Saksonlar Hakkında Tedkikat-ı İçtimaiye. çev. A. Fuad-A. Naci. İstanbul: Araks Matbaası.
Durukan, Kaan (2009). “Prens Sabahaddin ve İlm-i İçtima: Türk Liberalizminin Kökenleri”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 143–155.
Ege, N. Nurettin (1977). Prens Sabahattin: Hayatı ve İlmi Müdafaaları. İstanbul: Güneş Neşriyat.
Hanioğlu, M. Şükrü (23.01.2011). Hepimiz Liberal miyiz? Sabah Gazetesi. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2011/01/23/hepimiz_liberal_miyiz. [10.05.2018].
Healy, S. M. Edward (1947). “Le Play’s Contribution to Sociology: His Method”. The American Catholic Sociological Rewiew. 8 (2): 97–110.
Kaçmazoğlu, Hacı Bayram (2012). “Türkiye’de Science Sociale Ekolünü Temsil Etmek ya da Sosyoloji Üzerinden Anglo-Saxon Çıkarlarına Koşulmak: Prens Sabahattin”. Sosyologca Dergisi. (3): 161–169.
Kansu, Aykut (2009a). “Prens Sabahattin’in Düşünsel Kaynakları ve Aşırı Muhafazakâr Düşüncenin İthali”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 156–165.
Kansu, Aykut (2009b). 20. “Yüzyıl Başı Türk Düşünce Hayatında Liberalizm”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 277–295.
Kansu, Aykut (2011). 1908 Devrimi. İstanbul: İletişim Yay.
Nispet, Robert (2002). Muhafazakârlık. Çev. Erol Mutlu. Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. ed. Tom Bottomore-Robert Nisbet. Ankara: Ayraç Yay. 93–127.
Nispet, Robert (2007). Muhafazakârlık: Düş ve Gerçek. Ankara: Kadim Yay.
Mardin, Şerif (2008). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri. İstanbul: İletişim Yay.
Özavcı, H. Ozan (2007). “Prens Sabahaddin’in Fikri Kaynakları: Le Play ve Toplum Bilim”. Doğu Batı Dergisi. (41): 231–258.
Özavcı, H. Ozan (2011). “Düşünce Tarihi Merceğinden: Türkiye’de Liberalizm”. Doğu Batı Dergisi. (57): 137–174.
Reyhan, Cenk (2008). Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri Prens Sabahaddin (1877-1948). Ankara: İmge Kitabevi.
Rousiers, Paul de.- Rogers, Corneila (1894). “La Science Sociale”. Annals of the American Academy of Political and Social Science. (4): 128–154.
Sucu, İlyas (2014). Türk Sosyoloji Tarihinde ‘Sosyal Bilim’ Ekolü. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Tourville, Henry (2013). The Growth of Modern Nations. London: Forgotten Books.
Zimmerman, Carle (1964). Le Play ve Sosyal İlimler Metodolojisi. çev. Oğuz Arı. İstanbul: Fakülteler Matbaası.