Devlet Adamı C. Abdrahmanov ve Günlüğünün Tarihi Kaynak Olarak Değerlendirilmesi

Bilindiği gibi, Komünist ideolojinin hâkim olduğu Sovyet toplumunda serbest fikir ifade edebilmek yasaktı. Devlet tarafından sıkı bir biçimde uygulanan sansürden dolayı, tarih alanındaki bilimsel eserler de taraflı yansıtılıyordu. Bu sebeple, günümüzde Sovyet dönemi tarihinin kapsamlı bir şekilde araştırılmasında her türlü yazılı kaynağı incelemek önemlidir. Kırgızistan’da Sovyet rejimi kurulduktan sonra birçok üst düzey devlet görevlerinde bulunan Cusup (yada Yusup) Abdrahmanov aynı zamanda pek çok önemli eseri kaleme almıştır. C. Abdrahmanov 1916 İsyanı, 1917 Şubat ve Ekim İhtilalleri dönemi ve 1920 ve 1930’larda Sovyet Kırgızistan’ın siyasî, sosyoekonomik ve kültür tarihi ile ilgili konuları ele alan eserleri ile bilinmektedir. Bunlarla birlikte Cusup Abdrahmanov’un Rusça yazılmış olan ve gizli tuttuğu günlüğü mevcuttur. C. Abdrahmanov’un günlüğü o dönemde yeni kurulan Sovyet yönetiminin uygulamaları hakkında geniş bilgiler sunmaktadır. 1920-1930’larda C. Abdrahmanov devlet adamı olmasından dolayı kolhozlaştırma, sanayileşme, Kırgızların yerleşik hayata geçirilmesi, Sovyet Kültür Devrimi gibi sosyalist düzenlemelerin uygulama süreçlerine direk katılmıştır. Ve günlüğünde onlar hakkında kendi düşüncelerini serbestçe kâğıda dökmüş ve çoğu zaman Sovyet yönetiminin sosyalist faaliyetleri uygulama sürecinde halka yönelik zorlama yöntemlerini eleştirmiştir. Ayrıca, C. Abdrahmanov günlüğünde 1930’lu yılların başlarında Kazakistan’da ortaya çıkan olağanüstü açlık ve sebepleri, Kırgızistan’a sığınan Kazaklar hakkında da bilgileri ve bu konudaki düşüncelerini aktarmaktadır. Kırgız devlet adamı ve aydın C. Abdrahmanov Sovyet devletinin uyguladığı şiddetli 1937-1938 Repressiya döneminde hapsedilerek öldürülmüştür. Makalede C. Abdrahmanov’un hayatı ve faaliyetleri üzerinde durulacaktır, ayrıca C. Abdrahmanov tarafından kaleme alınan günlüğü de tahlil edilecektir. Konu, Sovyet arşiv belgeleri ve bilimsel eserlerin ışığında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

C. Abdrahmanov’un günlüğü, Sovyet yönetimi, Kırgızistan, kolhozlaştırma, sanayileşme

Statesman J. Abdrakhmanov and the Evaluation of His Diary as a Historical Source

As it is known, it was forbidden to express free opinion in Soviet society dominated by the Communist ideology. Due to the strict censorship implemented by the state, scientific works in the field of history were also reflected one-sidedly. For this reason, today it is important to examine different written sources in the comprehensive research of the history of the Soviet period. Jusup (or Yusup) Abdrakhmanov, who held a number of high-level government positions, after the establishment of the Soviet regime in Kyrgyzstan, also wrote important works. J. Abdrakhmanov is known for his works about the 1916 Revolt, the period of 1917 the February and the October Revolutions, the political, socio-economic and cultural history of the Soviet Kyrgyzstan in the 1920s and 1930s. Together with them, there is a diary left by Jusup Abdrakhmanov, which is written in Russian. J. Abdrakhmanov's diary provides extensive information on the organization of the newly established Soviet administration at that time. In 1920-1930s, J. Abdrakhmanov had directly participated in the implementation processes of socialist organization such as collectivization, industrialization, transition of the Kyrgyz to the settled life and Soviet Cultural Revolution due to his role as a statesman. He wrote his thoughts freely about them in his diary and often criticized forced methods of the Soviet government towards the people in implementing socialist organization. In addition, in his diary J. Abdrakhmanov reports the extraordinary famine and its causes in Kazakhstan in the beginning of 1930s, and he gives information and reflects his ideas about the Kazakhs, who took refuge in Kyrgyzstan. Kyrgyz statesman and intellectual J. Abdrakhmanov was imprisoned and died during the violent 1937-1938 Repression period applied by the Soviet state. The article will focus on J. Abdrakhmanov's life, his activities, and the diary written by J. Abdrakhmanov will be analyzed. The subject will be evaluated in the light of the Soviet archival documents and scientific works.

Keywords:

Soviet government, Kyrgyzstan, J. Abdrakhmanov's diary, collectivization, industrialization,

PDF

___

I. Arşiv Kaynakları
KC SB MDA, fon.10, liste.1, 201, 203, 204, 281,253, 229, 361, 363, 506 numaralı dosyalar.
KC SB MDA, fon.6, liste.1, dosya. 30.
Kırgızistan Cumhuriyeti Siyasî Belgeler Merkez Devlet Arşivi, (KC SB MDA), fon.10, liste.15, dosya.22. C. Abdrahmanov’un şahsî dosyası.
OBDA, fon.1, liste 1, 298 ve 318 numaralı dosyalar.
Oş Bölgesel Devlet Arşivi (OBDA) fon. 79, liste.1, dosya.14.
II. Diğer Kaynaklar
Abdırakman Uulu, C. (2018). Kırgızstan. A. Kubatova (Ed.), Bişkek: Gülçınar.
Abdrahmanov, Y. (1991). 1916. Dnevniki. Pisma k Stalinu. C. Cunuşaliyev ve İ.Semenov (Giriş yazarları). Frunze: Kırgızstan.
Abdrahmanov, Y. (2001). İzbrannıye Trudı. C. Cunuşaliyev, İ.Semenov ve C. Kanimetov (Ed.), Bişkek: Şam.
Abducaparov, H. ve Bekboyev, A. (2002, Aralık). Vklad Yu.Abdrahmanova v Stanovlenii Kırgızskoy Gosudarstevennosti. Körünüktüü Mamlekettik cana Koomduk İşmer Yusup Abdrahmanovdun 100 Cıldıgına Arnalgan “El Dep Sokkon Jürok” attuu Respublıkalık İlimiy-Praktikalık Konferentsiyanın Materialdarı içinde (s.23-28). Bişkek: Biyiktik.
Baktıgulov, C. (1971). İz İstorii Perehoda Kirgizskogo Krestyanstva k Osedlosti i Sotsiyalistiçeskim Sposobam Hozyastvovaniya. Frunze: Kırgızstan.
Baktıgulov, C. (1990). Kollektivizatsiya Kirgizskogo Aila: Novıy Vzglyad. Kommunist Kirgizstana, (3), 83-89.
Cumanaliyev, A. (2005). Politiçeskaya İstoriya Kırgızstana. Bişkek:Tarih Enstitüsü.
Cunuşaliyev, C. (2002, Aralık). Uluu İnsan, Körünüktüü Mamlekettik cana Koomduk İşmer Yusup Abdrahmanovdun 100 Cıldıgına Arnalgan “El Dep Sokkon Jürok” attuu Respublıkalık İlimiy-Praktikalık Konferentsiyanın Materialdarı içinde (s. 5-10). Bişkek: Biyiktik.
Cunuşaliyev, C. (2003). Vremya Sozidaniya i Tragediy 20-30-e Godı XX veka. Bişkek: İlim.
Fitzpatrick, Sh. (2005). Tear Off The Masks!: Identity and Imposture in Twentieth Century Russia. Princeton: Princeton University.
Kindler, R. (2012, May-June). Vıjivaniye Kak Sotsiyalnıy Konflikt-Naseleniya Kazahstana vo Vremya Goloda 1932-1933 gg. B. Ayagan (Ed.). Great Famine in Kazakhstan: Tragedy of the Nation and the Lessons of History”, International Scientific Conference, Collection of Materials içinde (s.173-180). Astana: The Institute of State History.
Kurmangaliyeva Ercilasun, G. (2016). Kazakistan ve Kirgizistan'da Kolektifleştirme: Sözlü Tarih Çerçevesinden Bir Bakiş. Gazi Türkiyat, (19), 11-22.
Tursunov, E. (2001). Cusup Abdrakmanov cana Anın Talamdaştarı. Bişkek: Bişkek Gumanitardık Universiteti.
Viola, L. (2007). Unknown Gulag. New York: Oxford University.
Аsanbayev, U. (1968). Sovetı Kirgizii v Borbe Za Stroitelstve Sotsiyalizma (1929-1932 gg.). Frunze: Kırgızstan.