ÇARESİZLİĞİN YANKILANAN SESİ: “ELİMDEN NE GELİR” REDİFLİ GAZELLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Redif, şiirin bütününde ses ve ahenk açısından önem arz ederken anlam bakımından da dizelerin birbiriyle olan ilgisini sağlar ve anlatımı güçlendirir. Gelenekte redifi oluşturan kelime ya da kelime grupları birçok şair tarafından kullanılmıştır. Çalışmamızda Ahmed Paşa, Hâmidî, Cem Sultan, Karamanlı Aynî ve Celîlî’nin “elimden ne gelir” redifli gazelleri incelenmiş; divan şiiri geleneğinde sevgilinin karşısında âşığın aczi ve çaresizliği ele alınmıştır. Ayrıca içinde bulundukları ruh hâllerinin daha iyi anlaşılabilmesi ve çaresizliklerinin nedeninin görülebilmesi için şairler, âşık/kul-sevgili/padişah ilişkisi içinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Karşılaştırılan gazellerde bir kabulleniş içinde görülen âşık/şair, sevgilinin/padişahın güzellik unsurlarını överek bir taraftan onun karşısında kendi acizliğini, çaresizliğini dile getirirken bir taraftan da sevgiliyi/padişahı yumuşatmaya çalışmakta ve içinde bulunduğu zor durumun ancak sevgilinin/padişahın isteğiyle çözülebileceğini düşünmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk şiiri, redif, elimden ne gelir, çaresizlik, gazel

THE ECHOING SOUND OF DESPAIR: AN EVALUATION ON GHAZALS WITH THE REDIF OF "ELIMDEN NE GELIR"

While having importance in integrity of a poem in terms of sound and rhythm, redif also provides relationship between versus and strengthens the expression. In poetry tradition forming redif as word or phrase had been used by many poets. In our report, Ahmed Paşa, Hâmidî, Djem Sultan, Karamanlı Aynî and Celîlî’s ghazals "elimden ne gelir" "What can I do?" is examined and in Divan poetry tradition lover's weakness and despair towards his beloved is discussed. Furthermore, to better understand the mood they are in and to see the cause of their despair, poets are evaluated in the context of lover/slave-beloved-king. Poet/lover tells his weakness and despair praising his beloved/king’s beauty elements, and at some point of view he tries to soften beloved/king and he’s aware that his bad situation can be solved only by his beloved/king’s desire. For this reason, he tries to flatter his beloved and wants to convey his message.

Keywords:

Classical Turkish poetry, redif, what can I do?, despair, ghazal,

PDF

___

AKKAYA, Mehmet (1996). “Divan Şairlerinin Gazellerinde Harf Tercihleri ve Redif”. İlmi Araştırmalar (3): 19-24.
AKÜN, Ömer (1994). “Divan Edebiyatı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 389-427.
BEYATLI, Yahya Kemal (1990). Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
CANIM, Rıdvan (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.
ERSOYLU, Halil (1989). Cem Sultan’ın Türkçe Divanı. Ankara: TDK Yay.
ERTAYLAN, İsmail Hikmet (1949). Külliyât-ı Dîvân-ı Mevlânâ Hâmidî. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yay.
HORATA, Osman (2000). “Cem Şairleri: Bir Kader Birliğinin Anotomisi”. Bilig (15): 91-107.
İNALCIK, Halil (2010). Has-Bağçede ‘Ayş u Tarab Nedimler Şairler Mutrîbler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
İSEN, Mustafa (1980). Sehî Bey, Tezkire “Heşt-Behişt”. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
İSEN, Mustafa (1990). Latîfî Tezkiresi. Ankara: KB Yay.
İSEN, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek: Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yay.
KAZAN, Şevkiye (2004). “Divan Şiirinde Önemli Bir Leitmotif: Sühan Redifli Şiirler”. Çankaya Üniversitesi Journal of Art and Science 2 (2): 75-104.
KAZAN, Şevkiye (2009). “Celîlî’nin Gazellerinde Şerh Kavramının Kullanımı ve Şerh Redifli Gazelinin Şerhi”. Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic 4 (6): 291-325.
KAZAN, Şevkiye (2011). “Celîlî Divanı (İnceleme-Metin)”. Isparta: Fakülte Kitabevi.
KILIÇ, Filiz (2010). Âşık Çelebi, Meşâirü’ş-Şuarâ İnceleme-Metin C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
KOÇ KESKİN, Neslihan (2010). “Maşûk, Âşık ve Rakip Arasındaki Hiyerarşik İlişkiler”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5 (3): 400-420.
KÖKSAL, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî Mecma’u’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmimecmaun-nezairpdf.pdf?0 [02.09.2016].
KURNAZ, Cemal (1997). “Divan Şiirinde Belge Redifler”. Divan Edebiyatı Yazıları. Ankara: Akçağ Yay. 265-276.
MACİT, Muhsin (1996). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları. Ankara: Akçağ Yay. 95.
MERMER, Ahmet (1997). Karamanlı Aynî ve Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
MUALLİM NÂCÎ (2004). Edebiyat Terimleri/Istılahât-ı Edebiyye. haz. M. A. Yekta Saraç. İstanbul: Gökkubbe Yay.
NAZİK, Sıtkı (2011). Ahmed Paşa’nın “Elimden Ne Gelir” Redifli İki Gazeli ve Divan Edebiyatında Çaresiz Âşık İmajı. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 6 (3): 1679-1696.
OKUR MERİÇ, Münevver (1992). Cem Sultan Hayatı ve Şiir Dünyası. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
PALA, İskender (2003). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yay.
PARLATIR, İsmail (2008). Deyimler. Ankara: Yargı Yay.
SEFERCİOĞLU, M. Nejat (2008) “Meyve Redifli Gazeller”. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic 3 (5): 321-344.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1999). Osmanlı Şiiri Antolojisi. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1982). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
TARLAN, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
TOLASA, Harun (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yay.
ÜNVER, İsmail (1974). “Hâmidî’nin Türkçe Şiirleri”. Türkoloji Dergisi VI: 197-233.
ÜNVER, İsmail (1991). “Aynî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: TDV Yay. 273.
ÜNVER, İsmail (1997). “Hâmidî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: TDV Yay. 461-462.
ÜSTÜNER, Kaplan (2010). “Güler” Redifli Gazellerin Karşılaştırılması”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (28): 181-2017.
YENİTERZİ, Emine (2005). “Divan Şiirinde Gazel Redifli Gazeller”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (18): 1-10.
YURTBAŞI, Metin (2013). Sınıflandırılmış Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Doğan Ofset.
ZAVOTÇU, Gencay (2009). “Ney’in Öyküsü ve Divan Şiirinde İşlenişi”. Aşk İlinden Gönül Dilinden İnciler. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.