BALKAN TÜRKLERİNİN BELLEĞİNDE YAŞAYAN ORTAK DEYİMLERİN GÜNÜMÜZE YANSIMASI

Deyimler, atasözleri gibi kalıplaşmış sözler olması dolayısıyla bir milletin yaşantısını, kültürünü ve tarihini gelecek kuşaklara yansıtan en önemli söz birliklerinin başında gelir. Dilin ilk kullanım dönemlerinden itibaren kullanılmaya başlanılan ve atasözlerine benzer şekilde deneyim, gözlem ve tecrübelerle yoğrulan deyimler mecaz sanatıyla da bütünleşip zenginleşerek dil içerisinde kendine geniş bir kullanım alanı bulmuş ve ayrıca bugün bir milletin dağılış coğrafyasını da bize kültür atlası hâlinde göstermektedir. Deyimler; hem içinde yer alan kelimelerin dilde yaşama süreleriyle, hem de kelimelerin ifade ettiği durumların millet hayatıyla örtüşmesiyle bugünlere pek az değişikliklerle gelmiştir. Öyle ki deyimler dile zenginlik kattığı gibi toplum sosyolojisiyle toplumun değerleriyle birleşerek bir kültürü yoğuran temel dinamiklerden de biri olarak karşımızda durmaktadır. Bugün Türk coğrafyasında binlerle ifade ettiğimiz ortak deyimlerimiz içerisinde, Osmanlı coğrafyasında yer alan Türk topluluklarının dillerine birçok ortak deyim yerleşmiş ve farklı coğrafyalarda aynı sözler benzer şekillerde kullanılarak bugünlere gelmiştir. Bu makale tarihten günümüze, Balkan coğrafyasında kullanılan ortak deyimlerimizden hareketle kültür birlikteliğini ve bu birlikteliğin devamını göstermesi bakımından dikkat çekici tespitler içerecektir. Ayrıca makalede, Balkan coğrafyasından tespit edilen deyimlerin Türkiye Türkçesinde tespit edilen karşılıkları da yer alacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Balkan Türkleri, Anadolu, deyim, karşılaştırma

CURRENT REFLECTİON OF COMMON İDİOMS LİVİNG İN THE MEMMORY OF BALKAN TURKS

Being routine expressions just like proverbs, idioms are among the most important common expressions which reflect the lifestyle, culture and history of a nation to the next generations. Idioms which have been used since the early times of languge use and which were kneaded with experience and observation just like proverbs were enriched with similes and found a large area of use in the language. Besides, they show geographicaldistribution of a nation like a culture atlas. Idioms have lived up to date very little changes due to the long existence of the words in them and because the situtations they express matches with the life of a nation. Therefore, idioms not only enrich the language but also appear to be one of the essential dynamics of the society which kneads a culture of the society by mixing the sociology and the values of a society. Nowadays, many idioms among thosands of common idioms in Turkish lands are settled in the languages of the Turkish communities which used to live on the Ottoman lands and the same expression have lived up to date and are now being used in different lands for similar functions. This article will make interesting points with regard to cultural association and the continution of this association following from the common idioms used in the Balkans. In addition, the Turkish equaivalents of the idioms detected in the Balkans will be given.

Keywords:

Balkan Turks, Anatolia, idiom, comparison,

PDF

___

ACAROĞLU, M. Türker, (1985), “Bulgaristan Türklerinin Atasözleri ve Deyimleri”, Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler II (hzl. Feyzi Halıcı)”, Ankara, s.105-128.
ACAROĞLU, M. Türker, (1986), “Gagauz Atasözleri ve Deyimleri”, Türk Folkloru Araştırmaları 1986/1, Ankara, s.25-54.
AKSOY, Ömer Asım, (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, İstanbul.
Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II, (1996), (BAAD.) Ankara.
DEMİR, Nurettin, (2003), “Deyim”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C.2, Ankara.
ELÇİN, Şükrü, (1981), Türk Halk Edebiyatına Giriş, Ankara.
EREN, İsmail, (1974, Kasım), “Koçana (Makedonya) Atasözleri ve Deyimleri”, Türk Folklor Araştırmaları, S.26 (304), s.7153-7155.
GÖNEN, Sinan, (2008), “Deyimlere Şekil Açısından Bir Yaklaşım Örneği”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi / Edebiyat Dergisi, S.20, s.207-217.
GÜNGÖR, Harun - ARGUNŞAH, Mustafa, (2002), Gagauz Türkleri, Tarih-Dil- Folklor ve Halk Edebiyatı, Ankara.
HAFIZ, Nimetullah, (1985), Kosova Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Priştine.
HAFIZ, Nimetullah, (1989), Makedonya Türk Halk Edebiyatı Metinleri, İstanbul.
HAFIZ, Nimetullah, (1990), Bulgaristan Türk Halk Edebiyatı Metinleri I, Ankara.
HASAN, Hamdi, (1997), Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler, Ankara.
MAHMUT, Enver - MAHMUT, Nedret, (1997), Dobruca Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Ankara.
MORİNA, İrfan, (1987), “Mamuşa Atasözleri ve Deyimleri”, II. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri 7-9 Mayıs 1985 Eskişehir, Eskişehir, s.235-236.
PALA, İskender, (2007), İki Dirhem Bir Çekirdek, İstanbul.
PARLATIR, İsmail, (2008), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II, Ankara.
SAKAOĞLU, Saim, (1981, Ekim), “Batı Trakya (Rodoplar) Karasu Vadisi’nden Göçen Türklerin Halk Edebiyatı”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.2 (14), s.203-231.
SAKAOĞLU, Saim – ALPTEKİN, Ali Berat, (2009), Nasreddin Hoca, Ankara.
TAN, Nail, (1980, Aralık), “Nasrettin Hoca Fıkralarından Kaynaklanan Atasözleri ve Deyimlerimiz”, Türk Dünyası Araştırmaları, 2 (9), s.171-187.
UĞUR, Hakan, (1995), Konya-Hadim Folklorundan Örnekler, Konya, (Yayınlanmamış lisans tezi)
ÜLKÜSAL, Müstecib, (1970), Dobruca’daki Kırım Türklerinde Atasözleri ve Deyimler, Ankara.
ÜLKÜTAŞIR, M. Şâkir, (1949, Ekim), “Derlemeler: Bir Vak’aya veya Fıkraya Dayanan Bazı Halk Tabirleri”, Türk Folklor Araştırmaları, S.1 (3), s.35-37.
ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir, (1966, Aralık), “Derlemeler: Bir Vak’aya ve Fıkraya Dayanan Bazı Halk Tabirleri’’, Türk Folklor Araştırmaları, 10(209), s.4272– 4273.
YARDIMCI, Mehmet, (1998, Güz), “Makedonya ve Diğer Türk Yurtlarında Söylenen Ortak Atasözleri ve Deyimler”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.6, s.739-752.